Jastrzębiec baldaszkowy

Jastrzębiec baldaszkowy
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządastropodobne
Rządastrowce
Rodzinaastrowate
PodrodzinaCichorioideae
Rodzajjastrzębiec
Gatunekjastrzębiec baldaszkowy
Nazwa systematyczna
Hieracium umbellatum L.
Sp. Pl. 2: 804. 1753[3]
Zasięg występowania
Mapa zasięgu

Jastrzębiec baldaszkowy (Hieracium umbellatum L.) – gatunek rośliny należącej do rodziny astrowatych. Występuje na półkuli północnej, w strefie klimatu umiarkowanego, w Indiach i Pakistanie występuje także na obszarach o klimacie tropikalnym. Spotykany jest w całej Europie, Ameryce Północnej i Azji[4]. W Polsce jest pospolity na całym obszarze[5].

Morfologia

Pokrój
Bogato ulistniona roślina o wysokości 40-100 cm, wyjątkowo nawet do 140 cm. Podczas kwitnienia bez liści odziomkowych[6].
Łodyga
Naga, rozgałęziona. Pod ziemia występuje krótkie i zdrewniałe kłącze[7].
Liście
Liście łodygowe bardzo liczne, ciemnozielone, lancetowate lub równowąskie, wyjątkowo tylko zdarzają się liście nieco szersze. Brzegi podwinięte, nasada wszystkich liści albo klinowata, albo mniej lub bardziej obejmująca łodygę. Dolna powierzchnia zazwyczaj z rzadka pokryta gwiazdkowatymi włoskami, rzadziej zupełnie naga. Na liściach brak gruczołów[5]. Rośliny o wieloletnim pędzie, który przetrwał zimę, mają liście o nieco kolczastych brzegach[7].
Kwiaty
Żółte, zebrane w koszyczki, które w górnej części rośliny tworzą baldachokształtny kwiatostan złożony. Koszyczki są nagie, lub prawie nagie, ich okrywa kulista lub jajowata. Łuski okrywy koszyczków dachówkowato ułożone w wiele szeregów. Są tępe, ciemne, nagie lub niemal nagie i mają odgięte końce. Szypułki koszyczków owłosione gwiazdkowatymi włoskami. Korona o nagich ząbkach[5].
Gatunki podobne
Jest wiele podobnych gatunków jastrzębców, j. baldaszkowy wyróżnia się wśród nich jednak wysokim wzrostem, wąskimi liśćmi łodygowymi i brakiem liści odziomkowych podczas kwitnienia[7].

Biologia i ekologia

Rozwój
Bylina, hemikryptofit[8]. Kwitnie od lipca do października. Kwiaty przedprątne, zapylane przez błonkówki, muchówki, motyle[9]. Wytwarza sok mleczny. Rozmnaża się przez nasiona oraz przez kłącza. Nasiona z puchem kielichowym, roznoszone są przez wiatr[7].
Siedlisko
Porasta łąki, wrzosowiska, dobrze oświetlone lasy, zarośla i wydmy. W Polsce rośnie do wysokości 1600 m n.p.m.[6]. Rośnie na różnego typu glebach; zarówno na gliniastych, jak i piaszczystych (nawet na wydmach). Preferuje podłoże obojętne lub kwaśne, pełne oświetlenie lub półcień[7].
Fitosocjologia
Gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Calluno-Ulicetalia[10].
Genetyka
Liczba chromosomów 2n = 18 (27,36, 54)[8].
Zmienność
Gatunek zmienny morfologicznie. Opisano wiele podgatunków[3]:
  • Hieracium umbellatum subsp. bichlorophyllum (Druce & Zahn) P.D.Sell & C.West
  • Hieracium umbellatum subsp. brevifolioides Zahn
  • Hieracium umbellatum subsp. elisabethae (Kem.-Nath.) Greuter
  • Hieracium umbellatum subsp. filifolium (Üksip) Tzvelev
  • Hieracium umbellatum subsp. kluchoricum (Kem.-Nath.) Greuter
  • Hieracium umbellatum subsp. ogwenii (E.F.Linton) W.R.Linton
  • Hieracium umbellatum subsp. sublaetevirens Zahn
  • Hieracium umbellatum subsp. topaeanum (Prodan) Greuter
  • Hieracium umbellatum subsp. turfosum (Kem.-Nath.) Greuter

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. ↑ a b The Plant List. [dostęp 2015-08-12].
  4. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2015-08-12].
  5. ↑ a b c Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
  6. ↑ a b Bertram Münker: Kwiaty polne i leśne. Warszawa: Świat Książki, 1998. ISBN 83-7129-756-4.
  7. ↑ a b c d e Alaska Natural Heritage Program Environment and Natural Resources Institute University of Alaska Anchorage. Hieracium umbellatum. [dostęp 2015-08-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-05)].
  8. ↑ a b Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  9. ↑ Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
  10. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

Galeria obrazkowa

Pokrój
Koszyczek
Kwiatostan
Pokrój

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Range of Hieracium canadense-World.svg
Autor: carol, Licencja: CC-BY-SA-3.0

Flora distribution map of Hieracium canadense.

Hieracium umbellatum M1 (1).JPG
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Hieracium umbellatum (location: Poland, Krynica Morska)
Hieracium umbellatum M1 (3).JPG
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Hieracium umbellatum (location: Poland, Krynica Morska)
Hieracium umbellatum M2 (4).JPG
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Hieracium umbellatum (location: Poland, Hel, cypel)
Hieracium umbellatum Schermhavikskruid 11-08-2007 15.25.38.JPG
Autor: Teun Spaans, Licencja: CC BY 2.5
This photo shows a few flowerheads