Jawnostka

Jawnostka
Ilustracja
Odmiany ozdobne jawnostki powabnej
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządastropodobne
Rządjasnotowce
Rodzinatrędownikowate
Rodzajjawnostka
Nazwa systematyczna
Nemesia Ventenat
Jard. Malm. ad t. 41. Apr 1804 ('1803')[3]
Typ nomenklatoryczny

N. foetans Ventenat[3]

Nemesia cheiranthus

Jawnostka, nemezja[4] (Nemesia) – rodzaj roślin z rodziny trędownikowatych. Obejmuje 58[5]–60[6] gatunków. Występują one w południowej Afryce, głównie w Prowincji Przylądkowej Zachodniej, nieliczne sięgają dalej na północ do Gór Smoczych[7] i tropikalnej Afryki[6]. Rośliny te rosną w miejscach wilgotnych – nad strumieniami i na źródliskach, wśród skał oraz w miejscach piaszczystych mokrych w okresie zimowym[7]. Kilka gatunków i mieszańców międzygatunkowych uprawianych jest jako rośliny ozdobne, zwykle jednoroczne lub krótkotrwałe byliny[7]. Popularne w uprawie są zwłaszcza jawnostka powabna N. strumosa, N. versicolor[6], jawnostka ząbkowana (N. denticulata) i N. coerulea oraz mieszańce między nimi[7].

Morfologia

Nemesia floribunda
Pokrój
Byliny, rośliny jednoroczne oraz półkrzewy osiągające zwykle do 30 cm wysokości[7].
Liście
Naprzeciwległe, pojedyncze, całobrzegie lub ząbkowane[7].
Kwiaty
Wyrastają w szczytowych, krótkich gronach. Działek kielicha jest pięć i zrośnięte są tylko u nasady. Płatki korony zrośnięte są u nasady w krótką rurkę. Cztery płatki tworzą górną wargę, dolny płatek czasem podzielony na dwie łatki, tworzy dolną wargę, czasem z ostrogą. Płatki mają barwę białą, różową, czerwoną, fioletową, niebieską, pomarańczową lub żółtą, często też są dwubarwne. Pręciki są cztery, w dwóch parach. Zalążnia górna, dwukomorowa, z dużą liczbą zalążków i pojedynczą szyjką słupka zakończoną drobnym znamieniem[7].
Owoce
Spłaszczone torebki otwierające się od szczytu, zawierające liczne, spłaszczone i oskrzydlone nasiona[7].

Systematyka

Jeden z rodzajów z rodziny trędownikowatych Scrophulariaceae w jej wąskim ujęciu[2].

Wykaz gatunków[5][4]
  • Nemesia acornis K.E. Steiner
  • Nemesia acuminata Benth.
  • Nemesia affinis Benth.
  • Nemesia albiflora N.E. Br.
  • Nemesia anfracta Hiern
  • Nemesia anisocarpa E. Mey. ex Benth.
  • Nemesia azurea Diels
  • Nemesia barbata (Thunb.) Benth.
  • Nemesia bicornis Pers.
  • Nemesia bodkinii Bolus
  • Nemesia brevicalcarata Schltr.
  • Nemesia calcarata E. Mey. ex Benth.
  • Nemesia cheiranthus E. Mey. ex Benth.
  • Nemesia chrysolopha Diels
  • Nemesia coerulea Hiern
  • Nemesia cynanchifolia Benth.
  • Nemesia deflexa A.L. Grant ex K.E. Steiner
  • Nemesia denticulata Fourc. – jawnostka ząbkowana
  • Nemesia diffusa Benth.
  • Nemesia euryceras Schltr.
  • Nemesia flanaganii Hiern
  • Nemesia fleckii Thell.
  • Nemesia floribunda Lehm. – jawnostka kwiecista
  • Nemesia fruticans Benth. – jawnostka cuchnąca
  • Nemesia glaucescens Hiern
  • Nemesia gracilis Benth.
  • Nemesia grandiflora Diels
  • Nemesia hanoverica Hiern
  • Nemesia ionantha Diels
  • Nemesia karasbergensis L. Bolus
  • Nemesia karroensis Bond
  • Nemesia lanceolata Hiern
  • Nemesia leipoldtii Hiern
  • Nemesia ligulata E. Mey. ex Benth.
  • Nemesia lilacina N.E. Br.
  • Nemesia linearis Vent.
  • Nemesia lucida Benth.
  • Nemesia macrocarpa Druce
  • Nemesia macroceras Schltr.
  • Nemesia maxii Hiern
  • Nemesia melissifolia Benth. – jawnostka melisolistna
  • Nemesia micrantha Hiern
  • Nemesia pageae L. Bolus
  • Nemesia pallida Hiern
  • Nemesia parviflora Benth.
  • Nemesia petiolina Hiern
  • Nemesia picta Schltr.
  • Nemesia pinnata E. Mey. ex Benth.
  • Nemesia platysepala Diels
  • Nemesia psammophila Schltr.
  • Nemesia pubescens Benth.
  • Nemesia pulchella Schltr. ex Hiern
  • Nemesia saccata E. Mey. ex Benth.
  • Nemesia strumosa Benth. – jawnostka powabna, nemezja powabna
  • Nemesia versicolor E. Mey. ex Benth.
  • Nemesia violiflora Roessler
  • Nemesia viscosa E. Mey. ex Benth.
  • Nemesia zimbabwensis Rendle

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-01-27] (ang.).
  3. ↑ a b Nemesia. W: Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-01-27].
  4. ↑ a b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 128. ISBN 978-83-925110-5-2.
  5. ↑ a b Nemesia. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-01-27].
  6. ↑ a b c David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 619. ISBN 978-1-107-11502-6.
  7. ↑ a b c d e f g h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 259. ISBN 0-333-74890-5.

Media użyte na tej stronie

Nemesia strumosa two colours.jpg
Autor: Canley, Licencja: CC BY-SA 4.0
Nemesia Poetry (Nemesia strumosa) flowers in two colours.
Nemesia cheiranthus.jpg
Autor: Julie Anne Workman, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nemesia cheiranthus, photographed in the Hantam National Botanical Garden, Nieuwoudtville, South Africa. Coordinates are approximate.
Nemesia floribunda 1.JPG
Autor: Rolf Engstrand, Licencja: CC BY-SA 4.0
Plant species Nemesia floribunda in botanical garden Bergianska trädgården in Stockholm, Sweden.