Jeleniewo

Jeleniewo
	wieś
	© Marek i Ewa Wojciechowscy / Trips over Poland, CC BY-SA 3.0; Zabytkowy drewniany kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	suwalski
Gmina	Jeleniewo
Liczba ludności (2008)	614
Strefa numeracyjna	87
Kod pocztowy	16-404
Tablice rejestracyjne	BSU
SIMC	0759280
	Położenie na mapie gminy Jeleniewo Jeleniewo
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Jeleniewo
	Położenie na mapie województwa podlaskiego Jeleniewo
	Położenie na mapie powiatu suwalskiego Jeleniewo
	54°12′04″N 22°54′46″E/54,201111 22,912778

Artykuł	54°12'04"N 22°54'46"E
- błąd	38 m
WD	54°12'20.9"N, 22°54'46.1"E, 54°13'N, 22°53'E
- błąd	14 m
Odległość	554 m

Jeleniewo – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona na Pojezierzu Wschodniosuwalskim, w województwie podlaskim, w powiecie suwalskim, w gminie Jeleniewo przy drodze wojewódzkiej nr 655.

Jeleniewo uzyskało lokację miejską przed 1782 rokiem, zdegradowane w 1800 roku^[2]. Miasto królewskie w ekonomii grodzieńskiej położone było w końcu XVIII wieku w powiecie grodzieńskim województwa trockiego^[3]. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Jeleniewo. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Miejscowość jest siedzibą gminy Jeleniewo.

Historia

Najstarsze ślady istnienia ludzkiego na terenie Jeleniewa pochodzą z VI–VII w.n.e., co wskazuje na to, że ziemie te zamieszkane były przez Jaćwingów. Do dziś przetrwały po nich tylko cmentarzyska kurhanowe i grodziska^[4].

Dzięki reformom Antoniego Tyzenhausa przeprowadzanym dla ożywienia gospodarki w ekonomii grodzieńskiej w latach 1773–1782 powstało miasteczko Jeleniewo. W latach 1780–1800 miejscowość posiadała prawa miejskie^[5].

W 1786 roku w Jeleniewie mieszkało zaledwie 25 rodzin, w 1800 odnotowano już 471 mieszkańców i 64 domy^[6], a w 1880 – 659 mieszkańców^[7]. Miejscowość rozrastała się do końca XIX wieku, kiedy została zdominowana przez rozwijające się Suwałki^[5].

W roku 1795 Jeleniewo trafiło pod administrację zaboru pruskiego.

Z historią osady wiąże się również istnienie Puszczy Przełomskiej, o czym świadczy herb – jeleń^[8].

Żydzi w Jeleniewie

Od początku istnienia Jeleniewa obok ludności chrześcijańskiej żyli także i Żydzi, jednak zachowane księgi metrykalne Żydów z Jeleniewa i okolic pochodzą dopiero z lat 1808–1825. W roku 1880 Żydzi stanowili około połowy mieszkańców miejscowości. Liczba mieszkańców miejscowości z czasem malała – spis powszechny z 1921 roku odnotował 175 Żydów (przy całej populacji liczącej 471 osób)^[7].

W przededniu II wojny światowej Jeleniewo zamieszkiwało około 250 Żydów^[9]. Społeczność żydowska posiadała we wsi synagogę^[10].

W grudniu 1939 roku około 200 zamieszkujących Jeleniewo Żydów zostało zgromadzonych przez niemieckich żandarmów na placu przy posterunku żandarmerii, gdzie byli oni przetrzymywani, szykanowani, bici i okaleczani. Po kilku dniach żandarmi i volksdeutsche popędzili Żydów do Suwałk, gdzie przetrzymywani byli oni na podwórku szpitalnym do momentu wywiezienia do Białej Podlaskiej, skąd trafili do obozu zagłady w Treblince. Część Żydów poniosła śmierć również w innych miejscach^[11].

Pozostałością po społeczności żydowskiej w Jeleniewie jest cmentarz założony w XVIII wieku (najstarsze odnalezione macewy pochodzą z 1765 roku)^[7].

Zabytki

Nagrobek z 1930 roku na cmentarzu rzymskokatolickim.

Jedna z macew zachowanych na cmentarzu żydowskim.

Drewniany kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa, parafialny, z 1878, nr rej.:426 z 30.08.1985. W jego wieży znajduje się największa w Polsce kolonia rozrodcza nietoperza nocka łydkowłosego (Myotis dasycneme).
Drewniana dzwonnica, 2 poł. XIX
Cmentarz rzymskokatolicki, nr rej.: 638 z 11.01.1989
Cmentarz żydowski z macewami z XVIII wieku, nr rej.:A-917 z 12.10.1992^[7]^[12].

Edukacja

Szkoła Podstawowa im. Danuty Siedzikówny „Inki” w Jeleniewie^[13]

Zobacz też

Cmentarz żydowski w Jeleniewie
Jeleniowo (powiat szczycieński, czasami błędnie zapisywane jako Jeleniewo)

Przypisy

↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 404 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 36-37.
↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 86.
↑ „Jaćwingowie. Zapomniani wojownicy” – wystawa w Jeleniewie. naukawpolsce.pap.pl, 12 września 2015. [dostęp 2018-12-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-19)].
↑ ^a ^b Suwalszczyzna : mapa turystyczna 1:100 000. Warszawa: Agencja TD, 2008. ISBN 978-83-88859-31-1.
↑ Jeleniewo. [w:] Suwalszczyzna.com.pl [on-line]. [dostęp 2012-09-11]. (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d Krzysztof Bielawski: Cmentarz żydowski w Jeleniewie. [w:] Cmentarze żydowskie w Polsce (kirkuty.xip.pl) [on-line]. [dostęp 2012-09-11]. (pol. • ang.).
↑ Gmina Jeleniewo. [w:] e-podlasie.pl [on-line]. [dostęp 2012-09-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-09)].
↑ Jeleniewo (woj. podlaskie) : Społeczność żydowska przed 1989 – Polska / podlaskie. [w:] Wirtualny Sztetl [on-line]. [dostęp 2012-09-11]. (pol.).
↑ Księga Adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa; Annuaire da la Pologne (y Compris la V.L. de Dantzig), Warszawa 1930, s. 126 .
↑ Waldemar Monkiewicz, Adam Dobroński: Ofiary terroru hitlerowskiego na Suwalszczyźnie w latach 1939–1945. Białystok: Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu, 1993, s. 18–19. ISBN 978-83-901545-0-3.
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 .
↑ Szkoła Podstawowa im. Danuty Siedzikówny „Inki” w Jeleniewie. oficjalna strona [dostęp 2018-12-19]

Linki zewnętrzne

Jeleniewo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 556 .

[1] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 404 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[2] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 36-37.

[3] Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 86.

[4] „Jaćwingowie. Zapomniani wojownicy” – wystawa w Jeleniewie. naukawpolsce.pap.pl, 12 września 2015. [dostęp 2018-12-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-19)].

[mapa-5] Suwalszczyzna : mapa turystyczna 1:100 000. Warszawa: Agencja TD, 2008. ISBN 978-83-88859-31-1.

[suwalszczyzna-6] Jeleniewo. [w:] Suwalszczyzna.com.pl [on-line]. [dostęp 2012-09-11]. (pol.).

[kirkuty-7] Krzysztof Bielawski: Cmentarz żydowski w Jeleniewie. [w:] Cmentarze żydowskie w Polsce (kirkuty.xip.pl) [on-line]. [dostęp 2012-09-11]. (pol. • ang.).

[8] Gmina Jeleniewo. [w:] e-podlasie.pl [on-line]. [dostęp 2012-09-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-09)].

[9] Jeleniewo (woj. podlaskie) : Społeczność żydowska przed 1989 – Polska / podlaskie. [w:] Wirtualny Sztetl [on-line]. [dostęp 2012-09-11]. (pol.).

[10] Księga Adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa; Annuaire da la Pologne (y Compris la V.L. de Dantzig), Warszawa 1930, s. 126 .

[Monkiewicz1993-11] Waldemar Monkiewicz, Adam Dobroński: Ofiary terroru hitlerowskiego na Suwalszczyźnie w latach 1939–1945. Białystok: Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu, 1993, s. 18–19. ISBN 978-83-901545-0-3.

[12] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 .

[13] Szkoła Podstawowa im. Danuty Siedzikówny „Inki” w Jeleniewie. oficjalna strona [dostęp 2018-12-19]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Wsie	Bachanowo Białorogi Błaskowizna Czajewszczyzna Czerwone Bagno Gulbieniszki Hultajewo Ignatówka Kazimierówka Krzemianka Leszczewo Łopuchowo Malesowizna Okrągłe Podwysokie Jeleniewskie Prudziszki Rutka Rychtyn Sidorówka Sidory Sidory Zapolne Suchodoły Sumowo Szeszupka Szurpiły Ścibowo Udryn Udziejek Wodziłki Wołownia Zarzecze Jeleniewskie Żywa Woda
Kolonia	Jaczno

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne