Jernej Kopitar

Grób Jerneja Kopitara w Wiedniu

Jernej Kopitar (ur. 21 sierpnia 1780 w Repnju, zm. 11 sierpnia 1844 w Wiedniu) – słoweński językoznawca, slawista, skryptor i kustosz wiedeńskiej biblioteki dworskiej, z którego autorytetem i opiniami liczył się sam Goethe, Humboldt czy bracia Grimm.

Życiorys

Jernej Kopitar urodził się we wsi Repnje w rodzinie chłopskiej. Naukę w szkole w Lublanie rozpoczął w 1790 roku. W wieku czternastu lat stracił rodziców w epidemii cholery. Kontynuował edukację dzięki stypendium za dobre wyniki w nauce i wynagrodzeniu za korepetycje, których udzielał młodszym uczniom. Po ukończeniu liceum zatrudnił się jako nauczyciel w domu rodziny Bonazza, gdzie spotkał swojego późniejszego opiekuna naukowego i mecenasa Žigę Zoisa. W 1808 rozpoczął studia prawnicze i przyrodoznawcze w Wiedniu, chociaż slawistyka była wciąż w centrum jego zainteresowań. Publikował artykuły dotyczące folkloru, języków, kultury i historii Słowian w czołowych czasopismach austriackich.

Jego talent został szybko zauważony i już w 1810 roku zaproponowano mu posadę cenzora książek słowiańskich i greckich oraz czwartego skryptora w wiedeńskiej bibliotece dworskiej, co okazało się momentem przełomowym w jego karierze zawodowej.

W 1808 roku wydał pierwszą gramatykę języka słoweńskiego (Gramatyka języka słoweńskiego w Krainie, Karyntii i Styrii). W 1813 roku spotkał Vuka Karadžicia, serbskiego językoznawcę i zbieracza pieśni ludowych. Spotkanie to zaowocowało podjęciem współpracy przy opracowaniu gramatyki i słownika języka serbskiego. Współpracował także między innymi ze światowej sławy czeskim uczonym, twórcą nowoczesnej slawistyki, Josefem Dobrovskim, któremu pomagał w opracowaniu pierwszej naukowej gramatyki języka staro-cerkiewno-słowiańskiego. Między innymi dzięki niemu został wydany zabytek języka polskiego, XIV-wieczny Psałterz floriański. Na dworze wiedeńskim osiągnął stanowisko głównego kustosza biblioteki dworskiej i doradcy dworskiego. Przez dwa lata pracował w Watykanie, gdzie założył kolegium ukraińskie, katedrę języków i literatur słowiańskich oraz drukarnię słowiańską. Gorąco popierał ideę szkolnictwa w językach narodowych. Był również zwolennikiem założenia uniwersytetu w Lublanie.

Kopitar do dziś uchodzi za ojca narodowego i kulturalnego odrodzenia Słoweńców, chociaż podejmował wiele kontrowersyjnych decyzji, zwłaszcza dotyczących tekstów słoweńskiego wieszcza France Prešerna.

Publikacje

• Albanische, walachische u. bulgarische Sprache, 1829
• Grammatik der slavischen Sprache in Krain, Kärnten und Steyermark (Slovnica slovanskega jezika na Kranjskem, Koroškem in Štajerskem / Gramatyka języka słoweńskiego w Krainie, Karyntii i Styrii) 1809
• Glagolita Clozianus, 1836, pierwsza publikacja zabytków fryzyńskich.

Bibliografia

• artykuł o Jerneju Kopitarze na stronie Koła Naukowego Slawistów UŚ: http://www.kns.us.edu.pl/artykuly/slawnislowianie/kopitarjernej.html
• artykuł o Jerneju Kopitarze na stronie przewodnika po Słowenii kam.si http://www.kam.si/veliki_slovenci/jernej_kopitar_slavist_filolog_publicist.html
• artykuł o Jerneju Kopitarze stronie absolwentów Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu w Mariborze: http://slo.slohost.net/cgi-bin/stran.pl?id=13&izris=izpisiNovico&jezik=slo&st_pod=13&templ=3