Jerzy Nasierowski

Jerzy Nasierowski

Jerzy Nasierowski w rozmowie z Michałem Witkowskim, Międzynarodowe Targi Książki w Warszawie (2006)
Data i miejsce urodzenia	27 maja 1933 Grochy, Polska
Zawód	aktor, pisarz
Lata aktywności	od 1957
Zespół artystyczny
Teatr Powszechny w Warszawie (1957–1960) Teatr Narodowy w Warszawie (1960–1962) Teatr Komedia w Warszawie (1962–1964) Tarnowskiego Teatru im. Ludwika Solskiego (1995–1998) Teatr Syrena w Warszawie (2016–2017)

Jerzy Nasierowski (ur. 27 maja 1933 w Grochach) – polski aktor teatralny, filmowy i radiowy, pisarz.

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się w Grochach w zamożnej rodzinie ziemiańskiej^[1] jako potomek mazowieckiej szlachty, od 1315 herbu Ślepowron. Uczęszczał do VI Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Reytana w Warszawie. Absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie (1957)^[2][3].

1957–1973. Początki kariery aktorskiej

Pierwszy raz na deskach teatru stanął 18 maja 1957 w spektaklu dyplomowym Jak wam się podoba na podstawie Williama Szekspira w reżyserii Władysława Krasnowieckiego. Wcielał się w dwie role: Le Beau i Olivera (na zmianę z Wojciechem Radziejowskim)^[4]. 29 czerwca 1957, tuż po ukończeniu szkoły teatralnej, miał miejsce jego oficjalny debiut (otrzymał wówczas stały angaż w Teatrze Powszechnym w Warszawie) w Wojnie i pokoju Lwa Tołstoja (reż. Irena Babel)^[5]. Sztuka cieszyła się uznaniem recenzentów, jednak rola Mikołaja Rostowa, w którą wcielił się Jerzy Nasierowski, pozostała niezauważona. W grudniu 1957 wyemitowano spektakl telewizyjny Sędziowie w reżyserii Maryny Broniewskiej (na podstawie sztuki Stanisława Wyspiańskiego), w którym Nasierowski zagrał Joasa^[6]. Rok później odegrał główną rolę Jeana w kolejnej sztuce telewizyjnej Pod wesołym młynem^[7] oraz doczekał się dwóch premier teatralnych: 8 maja Bartłomiejowy jarmark i 10 października Elżbieta, królowa Anglii.

W tym samym roku zadebiutował na dużym ekranie w filmie Zamach (reż. Jerzy Passendorfer), będącym rekonstrukcją Akcji Kutschera^[8]. W latach 1959–1962 wystąpił w 14 widowiskach Teatru telewizji. W tym samym czasie grywał epizody w macierzystym teatrze, z którego przeszedł w 1960 do Teatru Narodowego w Warszawie. Od 1962 do 1964 zatrudniony w Teatrze Komedia w Warszawie. W latach 60. zwrócony w kierunku kina oraz Teatru Polskiego Radia^[9]. Wystąpił w jednej z głównych ról w filmie Godzina pąsowej róży (1963) u boku Elżbiety Czyżewskiej i Błękitny pokój (1965) u boku Poli Raksy. Ten ostatni wyreżyserował Janusz Majewski, który był mężem jego kuzynki Zofii Nasierowskiej. Ma na koncie także epizod w serialu Stawka większa niż życie. W 1968 ostatni raz zagrał w dwóch spektaklach teatru telewizji: Ranny las oraz Eurydyka. Jego dorobek w latach 60. zamyka kryminał Zbrodniarz, który ukradł zbrodnię (również w reżyserii Janusza Majewskiego).

Na początku lat 70. udzielał się wyłącznie w radiu.

Problemy z prawem

Jerzy Nasierowski dokonał kilku włamań. Pierwszego, bardzo nietypowego, dokonał w 1965 z Barbarą Witek-Swinarską (żoną reżysera Konrada Swinarskiego) do mieszkania malarza Franciszka Starowieyskiego, gdzie ukradł paszport Ewy Starowieyskiej i, dla niepoznaki, kilka starych zegarów^[10].

Zabójstwo Anny Wujek

27 stycznia 1972 w jednym z warszawskich mieszkań znaleziono zwłoki uduszonej kobiety. Nasierowski o zabójstwie dowiedział się post factum od swego 18-letniego kochanka, Andrzeja Rukuszewicza, który tego dokonał z nieznanym Nasierowskiemu wspólnikiem, Maciejem Banasiem^[11]. Wkrótce prasa doniosła o ujęciu dwudziestojednoletniego Pawła Imbiorskiego oraz jego 3 młodocianych wspólników, którzy przyznali się do zabójstwa Anny Wujek. Następnie opisywano ich proces w Sądzie Wojewódzkim dla m.st. Warszawy i samouszkodzenia dokonywane przez Imbiorskiego w areszcie śledczym.

Jerzy Nasierowski zeznał 19 kwietnia 1972^[12]: „Ze względów humanitarnych chcę wyjaśnić znane mi okoliczności dotyczące zabójstwa Anny Wujek, dokonanego przez A. Rukuszewicza i M. Banasia. Chcę to wyjaśnić dlatego, że do odpowiedzialności za dokonanie tego przestępstwa zostały pociągnięte osoby niewinne. Dodam, że o faktach podanych przeze mnie do niniejszego protokołu powiadomiłem ustnie w dniu 17 kwietnia 1972 r. naczelnika wydziału kryminalnego KDMO Warszawa Wola, Jana Płócienniczaka”. „Jest niezbitym faktem” – napisał 2 lata później kolejny obrońca Nasierowskiego mec. Józef Gajek w swej rewizji nadzwyczajnej – „że Nasierowski naprawił omyłkę aparatu ścigania, powiadamiając go o rzeczywistych sprawcach zabójstwa A. Wujek. Przed Sądem Wojewódzkim dla m.st. Warszawy (z syg akt IV A 159/157) toczył się bowiem proces przeciw Pawłowi Imbiorskiemu i współoskarżonym o napad rabunkowy i zabójstwo A. Wujek”. Mec. Gajek napisał dalej, że Nasierowski składał uniewinniające ich zeznanie całkowicie dobrowolnie. „Nie było bowiem przeciw niemu czy też Rukuszewiczowi i Banasiowi cienia podejrzenia. Nie mogło być! Przecież Imbiorski i inni wcześniej przyznali się do popełnienia tego czynu i byli zań aktualnie sądzeni. Wyrok Jerzego Nasierowskiego opiera się w gruncie rzeczy wyłącznie na pomówieniach Andrzeja Rukuszewicza, którego Nasierowski wydał w ręce sprawiedliwości”.

Proces Nasierowskiego, Rukuszewicza i Banasia był jednym z najgłośniejszych w PRL-u. Główny oskarżony, milczący przez wszystkie rozprawy, jawnie używał zatyczek do uszu. Stąd nie wiedział o zgubnych dla siebie zaniechaniach prawnych swego pierwszego obrońcy mec. Jacka Wasilewskiego – ten zaś gorliwie wspomagał Sąd Wojewódzki oraz prawne kruczki sędziego Sokoła. I tak 25-letni wyrok^[13] dla Nasierowskiego z 13 lutego 1973 spełnił ówczesne zapotrzebowanie wysokich czynników partyjno-rządowych jako straszak na wówczas dość rozzuchwalone środowisko artystyczne.

Książka Jerzego Nasierowskiego Zbrodnia i.... Wydanie poszerzone.

W III RP mec. Jacek Wasilewski okazał się tajnym współpracownikiem (TW) peerelowskiej Służby Bezpieczeństwa. Co wcześniej przeczuwając Nasierowski do rewizji nadzwyczajnej zaangażował mec. Józefa Gajka, jedynego chętnego ku temu, przy odmowie wszystkich znaczących stołecznych adwokatów. Od swego aresztowania i potem, będąc świadomy wyjścia na wolność w 2005 (doszedł wyrok za przestępstwa skarbowe) Nasierowski sekretnie pisał w celi „książkę życia”. Tematem jej jest droga aktora do przestępstw na szerokim tle zgłębianego namacalnie systemu więziennego w PRL-u^[10]. Rękopis Zbrodni i... wysłany za mury więzienia przeczytał bardzo władny w sferach partyjno-rządowych Roman Bratny. Zachwycony talentem Nasierowskiego przez 7 lat starał się o jego wcześniejsze wyjście. Udało się to w 1982^[14]. Wkrótce Nasierowski został ułaskawiony przez przewodniczącego Rady Państwa prof. Henryka Jabłońskiego. Zbrodnia i... skrócona do połowy przez ówczesną cenzurę, pod narzuconym przez władze pseudonimem Jerzy Trębicki, została wydana w 1988. Jej oryginalną po latach rozszerzoną wersję wznowiła Korporacja Ha!art w 2019.

Lata 90. Powrót do aktorstwa

W 1993 wystąpił w filmie Pora na czarownice^[15] w roli homoseksualisty Siwego. Film cieszył się zainteresowaniem, ponieważ poruszał nośny wówczas temat epidemii zakażeń wirusem HIV. W latach 1995–1998 Nasierowski był w członkiem zespołu Tarnowskiego Teatru im. Ludwika Solskiego. Wystąpił w sztukach: Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią (premiera: 16 grudnia 1995)^[16], Skąpiec (premiera: 25 stycznia 1996) i Ironia losu (premiera: 14 września 1996).

W 1999 wystąpił w epizodycznej roli w filmie sensacyjnym Moja Angelika^[17]. Rok później Olaf Lubaszenko zaangażował go do swojej komedii Chłopaki nie płaczą^[18].

Po 2000 roku

W pierwszej dekadzie XXI wieku Nasierowski grywał w filmach rzadko i raczej mało znaczące epizody. M.in. u Krzysztofa Zanussiego, także w serialu Boża podszewka oraz w fabularnej Zamianie, w Panoptikonie i u Andrzeja Wajdy w Wałęsa. Człowiek z nadziei^[14][19], o życiu i działalności przywódcy „Solidarności”. Od lipca 2015 Nasierowski prowadzi autorski kanał w serwisie You Tube^[20], gdzie komentuje społeczne wydarzenia, lecz i (zawsze samokrytycznie) swą kryminalną przeszłość. W 2016 Nasierowski, po dwudziestu paru latach nieobecności na scenie teatralnej, zwrócił uwagę opinii publicznej swym angażem do roli w spektaklu Dogville na podstawie filmu Larsa von Trierra^[21]. Spektakl w reż. Aleksandry Popławskiej i Marka Kality wystawił stołeczny Teatr Syrena. Obsadzenie Nasierowskiego w głównej roli wywołało publiczne oburzenie^{[22][23][24][25]}, lecz m.in. recenzent Jakub Panek napisał w „Gazecie Wyborczej”^[26]: „Głos Jerzego Nasierowskiego czaruje, wprowadza w swego rodzaju trans, przyciąga uwagę widzów”, a recenzent Michał Centkowski w „Neewsweeku”^[27]: „W pamięć zapada (w „Dogville”) świetna muzyka Macieja Zakrzewskiego oraz hipnotyczna kreacja Jerzego Nasierowskiego jako narratora”.

W 2019 Nasierowski zagrał epizod kardynała w stołecznym Teatrze Nowym w Matce Joannie od aniołów w reż. Jana Klaty. Równolegle nagrywał dwudziestoparo godzinny audiobook swej wznowionej w 2018 i poszerzonej Zbrodni i..., oraz tyle samo trwający Gejerel autorstwa Krzysztofa Tomasika. Wcześniej i później grał w teledyskach m.in. Piotra Smoleńskiego, Filipa Załuski, Andrzeja Dragana, w clipie Smolika/Kev Fox oraz w etiudach studentów Szkoły Filmowej w Łodzi i Szkoły filmowej Bogusława Lindy. Po epizodzie w filmie Ukryta gra Łukasza Kośnickiego w 2019 Nasierowski przewijał się na dalszym planie w Magnezji Macieja Bochniaka, a następnie w epizodzie w Masażyście u Małgorzaty Szumowskiej i Michała Englerta. 16 lipca 2020 wyemitowany został film produkcji HBO Europe „W domu”. To zbiorowa praca 5-10 minutowych projektów kilkunastu polskich czołowych reżyserów. Nasierowski odtwarza w serialu wiersz Czesława Miłosza „Piosenka o końcu świata” w reż. Andrzeja Dragana, profesora fizyki i uznanego eksperymentującego filmowca.

Od 30 września do 11 grudnia 2020 był dziennikarzem w internetowej rozgłośni Halo.Radio^[28][29]. Niedługo po odejściu z rozgłośni rozpoczął prowadzenie własnego kanału w serwisie YouTube, za pośrednictwem którego komentuje wydarzenia społeczno-polityczne z Polski i z zagranicy^[30].

Kariera pisarska

Na podstawie własnych przeżyć, w czasie odbywania kary, napisał powieść Zbrodnia i... (1988). Do przedterminowego uwolnienia aktora przyczyniło się osobiste wstawiennictwo Romana Bratnego, który stał się mecenasem książki Nasierowskiego i do której napisał przedmowę. Bratny, m.in. bazując na przeżyciach Nasierowskiego, napisał swoją książkę Rok w trumnie (1983). Nasierowski na początku lat 90. zajmował się głównie pisaniem. W latach 1990–1994 wydał cztery książki, co stanowiło jego źródło utrzymania. Na portalu internetowym Gaylife.pl publikował powieść w odcinkach Ten pedalski PRL według Nasierowskiego. W początkowym okresie swojej twórczości literackiej posługiwał się pseudonimem „Jerzy Trębicki”.

Publikacje książkowe

• 1981: Jasnozielono-ciemno, ISBN 83-07-00398-9.
• 1988: Zbrodnia i..., ISBN 83-08-01586-7.
• 1990: Seks, zbrodnia i kara, ISBN 83-85072-64-0.
• 1992: Nasierowski, ty pedale, ty Żydzie, ISBN 83-85189-25-4.
• 1993: Nasierowski, ty antychryście, ISBN 83-85189-40-8.
• 1993: Nasierowski, ty..., ISBN 83-85189-65-3.
• 2002: Nie moje życie, ISBN 83-07-02910-4.
• 2007: Romeo & Romeo, ISBN 978-83-925141-0-7.

Filmografia

Filmy fabularne
Rok	Tytuł	Reżyser	Rola
1958	Zamach	Jerzy Passendorfer	Kajtek
1963	Ranny w lesie	Janusz Nasfeter	Jastrząb
1963	Godzina pąsowej róży	Hanna Balińska	Karol
1965	Błękitny pokój	Janusz Majewski	Henryk
1967	Pieczona gęś	Romuald Drobaczyński	referendarz
1969	Zbrodniarz, który ukradł zbrodnię	Janusz Majewski	złodziej w Hotelu Bristol
1993	Pora na czarownice	Piotr Łazarkiewicz	homoseksualista Siwy
1999	Moja Angelika	Stanisław Kuźnik	żebrak
2000	Chłopaki nie płaczą	Olaf Lubaszenko	gość
2000	Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową	Krzysztof Zanussi	asystent profesora
2002	Suplement	Krzysztof Zanussi	asystent profesora
2009	Zamiana	Konrad Aksinowicz	Fantom, właściciel lokalu dla transwestytów
2010	Panoptykon	Sławomir Shuty, Barbara Kurzaj	sąsiad
2013	Wałęsa. Człowiek z nadziei	Andrzej Wajda	dziadek Mijaka
2018	Rezerwat	Jakub Nurzyński
2019	Mandragory	Nikodem Marek
2019	Kroki	Maciej Bogdański
2019	Fra upphafi	Filip Załuska	dziadek Mijaka
2019	Brudna robota	Nina Poznańska	staruszek
2019	Ukryta gra	Łukasz Kośmicki	karciarz
2020	Noamia	Antonio Galdamez	mężczyzna w klubie gejowskim
2020	Śniegu już nigdy nie będzie	Małgorzata Szumowska	urzędnik
2020	Magnezja	Maciej Bochniak	ciotka Flora
Seriale telewizyjne
1965	Podziemny front	Hubert Drapella	konspirator, kolega Ryśka (odc.3)
1967	Stawka większa niż życie	Andrzej Konic	polski kapitan (odc.17)
2005	Boża podszewka II	Izabella Cywińska	niemiecki jeniec (odc.2)
2020	W domu	Andrzej Dragan

Teatr

Życie prywatne

Do 1973 był w związku z Mieczysławem Gajdą, którego poznał na studiach^[13]. Jerzy Urban określił Nasierowskiego „pierwszym pedałem III Rzeczpospolitej”^[31].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Jerzy Nasierowski w bazie IMDb (ang.)
• Jerzy Nasierowski w bazie Filmweb
• Jerzy Nasierowski w bazie filmpolski.pl
• Jerzy Nasierowski, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2021-04-09] .
• Jerzy Nasierowski w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
• MichałM. Zygmunt MichałM., Jerzy Nasierowski – aktor, celebryta, złodziej, ciekawe.onet.pl, 12 sierpnia 2014 [dostęp 2014-08-21] [zarchiwizowane z adresu 2014-08-21] .