Jerzy Wincenty Wielhorski

Jerzy Wincenty Wielhorski herbu Kierdeja (ur. ok. 1755, zm. w 1809) – pisarz polny litewski w latach 1783-1790, konsyliarz konfederacji generalnej koronnej w konfederacji targowickiej^[1], starosta kamieniecki, senator Imperium Rosyjskiego, szambelan królewski, komandor maltański^[2].

Życiorys

Był synem Michała kuchmistrza litewskiego i Elżbiety z Ogińskich. Żonaty z Zofią z Matiuszkinów. Miał synów Mateusza, Michała i Edwarda^[3]. Komisarz w Komisjach Wojskowej i Skarbowej, poseł na sejmy. Ożeniwszy się z Rosjanką, sprzedał swoje dobra w Rzeczypospolitej i wyjechał do Rosji. Stronnik Stanisława Szczęsnego Potockiego, po uchwaleniu Konstytucji 3 maja w 1791, znalazł się w obozie malkontentów w Petersburgu.

Jeden z twórców konfederacji targowickiej. Rotmistrz targowickiej formacji Brygady Kawalerii Narodowej Znaków Hussarskich pod Imieniem Województwa Bracławskiego^[4]. Po zakończeniu wojny polsko-rosyjskiej w 1792 udał się do carycy Katarzyny II w poselstwie dziękczynnym, za zbrojne poparcie Targowicy. W końcu 1792 mianowany posłem nadzwyczajnym i ministrem pełnomocnym konfederacji w Petersburgu w miejsce Antoniego Augustyna Deboli. W czasie insurekcji kościuszkowskiej Sąd Najwyższy Kryminalny skazał go za zdradę narodową na karę śmierci, wykonaną in effigie 29 września 1794. Po III rozbiorze Polski został szambelanem, a potem marszałkiem dworu cesarza Pawła I. Był członkiem paryskiej loży wolnomularskiej Saint Lazare, w 1784 stanął na czele polskiej loży Bouclier du Nord^[5]. W 1790 odznaczony Orderem Orła Białego, w 1782 został kawalerem Orderu Świętego Stanisława, kawaler maltański od 1799^[6].

↑ Dariusz Rolnik, Szlachta koronna wobec konfederacji targowickiej (maj 1792 - styczeń 1793), Katowice 2000, s. 163.
↑ Jerzy Baranowski, Marcin Libicki, Andrzej Rottermund, Maria Starnawska, Zakon Maltański w Polsce, Warszawa 2000, s. 238.
↑ Mariusz Machynia, Valdas Rakutis, Czesław Srzednicki, Wojsko Wielkiego Księstwa Litewskiego, Kraków 1999, s. 35; Marta Męclewska, Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, Zamek Królewski, Warszawa 2008, s. 250.
↑ Jarosław Gdański, Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki, Kamil Stepan, Wojsko Koronne. Formacje Targowicy, szkolnictwo wojskowe. Varia. Uzupełnienia, Kraków 2003, s. 11.
↑ Ludwik Hass, Sekta farmazonii warszawskiej, Warszawa 1980, s. 134, 151, Stanisław Małachowski-Łempicki, Wykaz polskich lóż wolnomularskich oraz ich członków w latach 1738-1821, w: Archiwum Komisji Historycznej, t. XIV, Kraków 1930, s. 330.
↑ Marta Męclewska, Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, Zamek Królewski, Warszawa 2008, s. 250.

WładysławW. Smoleński WładysławW., Konfederacya targowicka, Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2006, ISBN 83-89738-84-8, OCLC 77510640 .