Jeziora w Polsce

W dolnej połowie zdjęcia tafla jeziora otoczona kamienistym brzegiem, w górnej połowie lekko zachmurzone niebo
Jezioro Wióry
Pasmo skalistych gór Tatr, u ich podnóża podłużne jezioro o ciemnogranatowej barwie wody
Wielki Staw Polski

Polska należy do krajów europejskich obfitujących w jeziora, które zgrupowane są głównie w północnej części kraju, a więc na terenie obejmującym obszar ostatniego zlodowacenia (Pojezierze Pomorskie, Pojezierze Mazurskie). Zdecydowana większość jezior w Polsce to jeziora polodowcowe, ponadto na Polesiu Zachodnim występują jeziora krasowe.

Charakterystyka

Na Pomorzu występują jeziora przybrzeżne, powstałe w wyniku odcięcia od morza mierzeją dawnej zatoki morskiej (Sarbsko, Łebsko, Jezioro Dołgie Wielkie, Jezioro Dołgie Małe, Gardno, Wicko, Bukowo, Jamno, Koprowo, Kopań, Resko Przymorskie i Liwia Łuża). Niewielka liczba to jeziora górskie, przede wszystkim cyrkowe – w cyrkach (kotłach) lodowcowych, np. Czarny Staw, Morskie Oko, Mały Staw, Wielki Staw. Pierwszym opracowaniem dotyczącym liczby i rozmieszczenia jezior w Polsce była praca Wincentego Pola z 1875 r.[1], w której wykazano 5673 jeziora między Odrą a Dnieprem. W 1925 r. ukazała się praca S. Lencewicza z wykazem 6659 jezior o powierzchni powyżej 1 ha. Współczesnym, najbardziej kompletnym i aktualnym skatalogowaniem jezior Polski są opracowania A. Choińskiego, obejmujące jeziora pow. 1 ha (powierzchnia oceniona na podstawie map w skali 1:50 tys.). Trzyczęściowy katalog jezior Choińskiego (pierwsze wydanie) obejmuje 7081 jezior o powierzchni większej niż 1 ha[2][3](ich łączna powierzchnia to 2813,77 km²). W stosunku do roku 1954, gdy skatalogowano 9296 jezior o powierzchni ponad 1 ha[4], liczba jezior zmniejszyła się aż o 2215, czyli ponad 11 proc. Spowodowane to było szybkim zanikaniem najmniejszych jezior. Jeziorność Polski wynosi tylko 0,9% powierzchni kraju[3]. Dla porównania w Szwecji jeziora zajmują ponad 8,5% powierzchni, a w Kanadzie około 7,6 proc.

Najliczniej występują jeziora polodowcowe, powstałe po ustąpieniu lądolodu ok. 11 -12 tys. lat temu i wykorzystujące związane z nim obniżenia terenu. Misy tych jezior powstały w wyniku erozyjnej działalności lądolodu i wód lodowcowych lub ich działalności akumulacyjnej[5].

Stan wód

Spośród jezior poddawanych monitoringowi jakości w okolicach roku 1980 jedno lub dwa (w zależności od przyjętych kryteriów) spełniało kryteria I klasy czystości wód, a ponad połowa lub około jednej trzeciej miały wody pozaklasowe. Najczystszymi spośród wówczas badanych jezior okazały się Gim, Bobięcińskie Wielkie i Miłoszewskie. O niskiej ocenie zwykle decydowały przekroczenia norm dla zawartości fosforanów, azotu organicznego i miano coli typu kałowego[4].

Na początku drugiej dekady XXI wieku większość miała wody w umiarkowanym stanie ekologicznym i dobrym stanie chemicznym. Stan ogólny oceniono wówczas dla 728 jezior, z czego stan dobry osiągnęło 75[6]. Ocena stanu ekologicznego jezior w całej Polsce jest dość zróżnicowana, podczas gdy stan chemiczny poniżej dobrego wykazano głównie w jeziorach zachodniej Polski. O ocenie stanu ekologicznego jezior jako gorszy niż dobry najczęściej decydował stan elementów biologicznych – fitoplanktonu i makrofitów, jak również mała przezroczystość. Wskazuje to na eutrofizację jako główną presję oddziałującą na wody jeziorne. Mimo to, w większości jezior nie stwierdzono przekroczenia substancji biogennych, tj. azotu i fosforu[7].

Polskie jeziora w gospodarce wodnej

Liczba jezior w wielu europejskich krajach przekracza możliwości sprawnego gospodarowania ich wodami, w związku z czym za jednolite części wód jeziornych, a więc jednostki ich administrowania przyjmuje się tylko większe jeziora. Mimo że prawo europejskie (czyli ramowa dyrektywa wodna) nie określa minimalnej wielkości jezior podlegających administracji w systemie gospodarki wodnej, w praktyce za taką granicę przyjmuje się 50 ha[8]. W Polsce granicę 50 ha powierzchni przekracza nieco ponad tysiąc jezior, a dokładna liczba zależy od aktualnej wersji map podziału hydrograficznego Polski.

Liczba jednolitych części wód jeziornych
Obszar dorzeczaRegion wodnyRok
2005[9]2011[10][11][12][13][14]2016[15][16][17][18][19]
WisłaDolna Wisła (i Przymorze Wschodnie)283481284
Środkowa Wisła200199
OdraDolna Odra i Przymorze Zachodnie112420113
Środkowa Odra2424
Warta284285
NiemenNiemen363636
PregołaŁyna i Węgorapa101101101
ŚwieżaŚwieża111

Bibliografia

Przypisy

  1. ↑ W. Pol, Północny wschód Europy pod względem natury, 1875.
  2. ↑ Jerzy Jańczak: Atlas jezior Polski. Poznań: Bogucki Wyd. Naukowe, 1996. ISBN 83-86001-29-1.
  3. ↑ a b Jan Mordawski: Geografia 3: geografia Polski: podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum: zakres podstawowy. Operon, 2003, s. 43,45. ISBN 83-7390-004-7.
  4. ↑ a b Dorota Cydzik, Hanna Soszka: Atlas stanu czystości jezior Polski badanych w latach 1979-1983. Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1988, s. 577-579. ISBN 83-220-0338-2.
  5. ↑ Andrzej Richling, Geografia fizyczna Polski, PWN, 2006, s. 175.
  6. ↑ Ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych jeziornych badanych w latach 2010-2013 (pol.). Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. [dostęp 2017-07-07].
  7. ↑ Ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych jeziornych w latach 2010-2012 (pol.). Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. [dostęp 2017-07-07].
  8. ↑ Guidance Document No. 2. Identification of Water Bodies. Luksemburg: Office for Official Publications of the European Communities, 2003, s. 12, seria: Common Implementation Strategy for the Water Framework Directive (2000/60/EC). ISBN 92-894-5122-X.
  9. ↑ Katalog jednolitych i scalonych części wód. Wojciech Szczepański (red.). Warszawa: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, 2009, s. 40. ISBN 978-83-61227-16-8.
  10. ↑ Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry (M.P. z 2011 r. nr 40, poz. 451)
  11. ↑ Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły (M.P. z 2011 r. nr 49, poz. 549)
  12. ↑ Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Pregoły (M.P. z 2011 r. nr 55, poz. 566)
  13. ↑ Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Niemna (M.P. z 2011 r. nr 58, poz. 578)
  14. ↑ Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Świeżej (M.P. z 2011 r. nr 59, poz. 579)
  15. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. w sprawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Świeżej (Dz.U. z 2016 r. poz. 1914)
  16. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. w sprawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Niemna (Dz.U. z 2016 r. poz. 1915)
  17. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. w sprawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły (Dz.U. z 2016 r. poz. 1919)
  18. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. w sprawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Pregoły (Dz.U. z 2016 r. poz. 1959)
  19. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. w sprawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry (Dz.U. z 2016 r. poz. 1967)


Zobacz też

Linki zewnętrzne

Polska – tematy i zagadnienia
Historia
Geografia
Prawo i ustrój polityczny
Demografia,
bezpieczeństwo
i życie społeczne
Kultura
Gospodarka
Herb Polski.svg
  • Zobacz też: portal Polska i wikiprojekt Polski kanon Wikipedii
Jeziora Europy

Media użyte na tej stronie

Herb Polski.svg
Uproszczony obraz godła Polski; oficjalne godło: Coat of arms of Poland-official.png
20170729 Jezioro Wióry 5045.jpg
Autor: Jakub Hałun, Licencja: CC BY-SA 4.0
Jezioro Wióry w województwie świętokrzyskim, Polska
20181006 Tatry Wielki Staw Polski i Kozi Wierch 1224 0165 DxO.jpg
Autor: Jakub Hałun, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wielki Staw Polski i Kozi Wirch - widok z Szpiglasowej Przełęczy w Tatrach