Jezioro Białe Augustowskie

Jezioro Białe Augustowskie

Białe, Krechowieckie

Widok na jezioro
Położenie
Państwo	Polska
Miejscowości nadbrzeżne	Augustów, Przewięź
Wysokość lustra	122 m n.p.m.
Morfometria
Powierzchnia	4,8 km²
Wymiary • max długość • max szerokość	6 km 1,35 km
Głębokość • średnia • maksymalna	8 m 30 m
Hydrologia
Rzeki zasilające	Królówka, Kanał Augustowski
Rzeki wypływające	Klonownica
Rodzaj jeziora	rynnowe
Położenie na mapie Augustowa Jezioro Białe Augustowskie
Położenie na mapie Polski Jezioro Białe Augustowskie
Położenie na mapie województwa podlaskiego Jezioro Białe Augustowskie
Położenie na mapie powiatu augustowskiego Jezioro Białe Augustowskie
53°51′51,8″N 23°01′56,0″E/53,864389 23,032222

Jezioro o poranku

Jezioro Białe Augustowskie^[1] – jezioro w Augustowie. Inne nazwy: Jezioro Białe lub Krechowieckie^[2].

Jezioro ma powierzchnię 480 ha. Linia brzegowa jest dobrze rozwinięta z licznymi zatokami (Orzechówka, Tartaczna, Wierszowiec) i półwyspami (południowy brzeg – Pień, Dąbek, Lisi Ogon, północny brzeg – Ostry Róg). Brzegi są w większości wysokie i suche, porośnięte lasem sosnowym. Na jeziorze znajdują się 4 wyspy (łączna powierzchnia – 1,5 ha).

Białe zalicza się do typu jezior rynnowych. Rozciąga się równoleżnikowo. Dno urozmaicone jest przegłębieniami i wzniesieniami, biegnącymi zgodnie z rozciągłością jeziora. Wzdłuż jeziora ciągnie się oz. Półwyspy Dąbek i Lisi Ogon stanowią jego wierzchołki. Lisi Ogon jest jedną z najlepiej wykształconych tego typu form w okolicach Augustowa^[3].

W osadzie Wojciech nad jeziorem Białym Władysław Ślesicki nakręcił nagradzany na festiwalach film dokumentalny Płyną tratwy – opowieść o chłopcu, który dorastając musi porzucić życie w lesie i na jeziorach, by zostać pracownikiem tartaku^[4].

Na dnie jeziora znajdują się dwa wraki drewnianych łodzi. Jedna z nich to prawdopodobnie płaskodenna barka o długości ok. 20 m. Druga mogła być barką służącą do przewozu turystów po jeziorze^[5].

Położenie

Od zachodu Białe łączy się z jeziorem Necko (przez rzeczkę Klonownica). We wschodniej części – z jeziorem Studzieniczne (przez śluzę Przewięź) oraz stawem Wojciech (przez niewielki ciek wodny o nazwie Królówka).

Jezioro znajduje się w granicach administracyjnych Augustowa od 1973 (zabudowa miejska rozciąga się na płd.-zach. od jeziora). Nad płd.-wsch. brzegiem położona jest osada Przewięź (gmina Płaska), a także dzielnice Przewięź i Wojciech – do roku 1973 samodzielne wsie, obecnie części administracyjne Augustowa^[6]. Nad północno-zachodnim brzegiem leży część Augustowa Klonownica.

Jezioro Białe leży na szlaku Kanału Augustowskiego (6,7 km – od 36,7 km do 43,4 km kanału)^[7]. Obok zachodniego brzegu jeziora biegnie linia kolejowa nr 40 (przystanek kolejowy Augustów Port) oraz droga krajowa nr 8. W Przewięzi, przez most drogowy na śluzie Przewięź, prowadzi droga krajowa nr 16.

Geneza nazwy

Pierwsze wzmianki o nazwie jeziora pochodzą z XVI wieku gdy owo pustkowie penetrowali wojowie Mendoga i Giedymina. Leszek Czarny w zwycięskiej bitwie miał rozgromić Jaćwingów. Prawdopodobnie wówczas jezioro nazwano Białym z powodu niezliczonej ilości białego ptactwa wodnego osiadłego na brzegach i unoszącego się nad taflą jeziora. Pochodzenia nazwy jeziora dopatrywano się też w bardzo jasnym, niemal białym kolorze jego dna.

Turystyka

W pobliżu jeziora Białego znajdują się w hotele, ośrodki wypoczynkowe, kwatery prywatne i pola namiotowe. Po jeziorze kursują statki wycieczkowe Żeglugi Augustowskiej^[8].

Nad zachodnim brzegiem jeziora na półwyspie Pień przy zatoce Orzechówka stoi zabytkowy^[9] budynek z 1935 r., w którym przed 1939 mieścił Oficerski Yacht Club.

Na półwyspie Dąbek znajduje się tablica pamiątkowa, poświęcona 500 radzieckim jeńcom zamordowanym w czasie II wojny światowej. W pobliżu stoi duży drewniany budynek, tzw. Willa Prezydenta, w dwudziestoleciu międzywojennym siedziba Yacht-Klubu Rzeczypospolitej Polskiej, w którym wypoczywał m.in. prezydent Ignacy Mościcki.

Gospodarka

Do końca XIX w. nad jeziorem nie było większych zabudowań. Wykorzystywane było tylko w celach gospodarczych (rybołówstwo, spław drewna i towarów szlakiem kanału Augustowskiego). Według spisu jezior z 1596 r. w Białym występowały m.in. gatunki ryb: szczupak, leszcz, sielawa, okoń, węgorz, sudak^[10]. W roku 1894 w lesie przylegającym do jeziora rozpoczęto budowę koszar wojsk rosyjskich, zaś w latach 1897-1898 obok jeziora poprowadzono linię kolejową. Wille letniskowe zaczęły powstawać w 1912 r. lesie obok stacji kolejowej Augustów. Niemcy, okupujący miasto w czasie I wojny światowej, zbudowali w 1916 w dzielnicy Lipowiec duży tartak, w którym obrabiano drewno pozyskiwane z Puszczy Augustowskiej. Zatoka Tartaczna stała się magazynem drzewa spławianego tu Kanałem Augustowskim.

Zobacz też

• jeziora Polski
• geografia Polski
• jeziora augustowskie

Przypisy

Bibliografia

• Jarosław Szlaszyński, Andrzej Makowski: Augustów. Monografia historyczna. Augustów: Urząd Miejski w Augustowie, 2007. ISBN 978-83-925620-0-9.
• Irena Batura, Wojciech Batura: Po Ziemi Augustowskiej. Przewodnik dla turysty i wczasowicza. Suwałki: Wydawnictwo „Hańcza”, 1993. ISBN 83-900828-3-7.
• Magazyn turystyczny Lato, wyd. Inicjatywa Gospodarcza JARUN.

Linki zewnętrzne

• Archiwalne zdjęcia jeziora w bibliotece Polona