Jezioro Górne

Jezioro Górne
Ilustracja
Położenie
Państwo

 Stany Zjednoczone
 Kanada

Miejscowości nadbrzeżne

Duluth, Superior Thunder Bay

Wysokość lustra

183 m n.p.m.

Wyspy

Isle Royale, Apostle Islands, Michipicoten Island, Slate Islands

Morfometria
Powierzchnia

82 100 km²[1]

Wymiary
• max długość
• max szerokość


563 km[1]
257 km[1]

Głębokość
• maksymalna


406 m

Hydrologia
Rzeki wypływające

St. Marys

Rodzaj jeziora

tektoniczno-polodowcowe

Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych
Mapa konturowa Stanów Zjednoczonych, u góry nieco na prawo znajduje się owalna plamka nieco zaostrzona i wystająca na lewo w swoim dolnym rogu z opisem „Jezioro Górne”
Ziemia47°42′N 87°30′W/47,700000 -87,500000
Mapka jeziora
Położenie Jeziora Górnego

Jezioro Górne (ang. Lake Superior, fr. Lac Supérieur) – największe i najbardziej na północ wysunięte jezioro w kompleksie pięciu Wielkich Jezior Ameryki Północnej[2]. Największe słodkowodne i drugie co do wielkości jezioro na świecie (po Morzu Kaspijskim). Położone jest na pograniczu Kanady i USA. Od zachodu dostęp ma stan Minnesota, a od południa Wisconsin i Michigan, natomiast północny brzeg należy do kanadyjskiej prowincji Ontario[2].

Charakterystyka fizyczna

Powierzchnia lustra wody wynosi 82 100 km² (z czego 28,8 tys. km² znajduje się w Kanadzie), a całkowita powierzchnia jest ponad dwa razy większa i wynosi 209,8 tys. km² (81 tys. mil²). Linia brzegowa Jeziora Górnego wynosi 4385 km[1].

Długość jeziora wynosi 563 km, a szerokość 257 km[1]. Średnia głębokość to 147 m, z maksymalną głębiną 406 m[1]. Jezioro Górne zawiera 12 100 km³ wody. Długość linii brzegowej wynosi 4385 km, wliczając linię brzegową wyspy. Położone na wysokości 183 m n.p.m., jezioro ma najczystszą wodę z Wielkich Jezior[3].

Jezioro Górne jest największym (pod względem powierzchni) na świecie jeziorem słodkowodnym. Bajkał jest większy pod względem zasobów słodkiej wody, podobnie jezioro Tanganika. Morze Kaspijskie jest większe pod względem powierzchni, ale jest słonowodne. Jego duża objętość przy stosunkowo niewielkim wypływie wody sprawia że hipotetyczny czas opróżniania jeziora przy braku dopływu wyniósłby 191 lat[1]. Tak duża objętość sprawia ponadto że wahania roczne są niewielkie i ograniczają się do 30 cm[2].

Wyspy

Latarnia morska na skale Split Rock obok wyspy Ellingson

Na Jeziorze Górnym znajduje się kilka archipelagów wysp, z których największymi są Apostle Islands (23 wyspy wokół półwyspu Bayfield w Wisconsin) oraz archipelag leżący wzdłuż półwyspu Black Bay w Kanadzie[4].

Na jeziorze leżą 1763 wyspy z których większość (1273 wyspy) znajduje się na wodach kanadyjskich. Znacznie różnią się wielkością i mają rozmiary od niewielkich skał wystających z wody do wyspy Royale, której długość wynosi 71 km[4]. Wielkość większości z nich (71%) nie przekracza powierzchni jednego hektara, lecz reprezentują one tylko 0,2% całkowitej powierzchni wysp. Trzy największe: Isle Royale, St. Ignace Island oraz Michipicoten reprezentują 62% całkowitej powierzchni wysp. Większość wysp ma status obszarów chronionych o różnym stopniu dostępu. Są one siedliskiem wielu gatunków roślin i zwierząt, a także ważnymi punktami przystankowymi w czasie migracji ptaków[4].

Najważniejszymi wyspami na Jeziorze Górnym są: Isle Royale (555 km²), St. Ignace Island (274 km²), Michipicoten (184 km²), Simpson Island (73 km²), Madeline Island (62,2 km²), Stockton Island (40 km²), Outer Island (31,8 km²), Patterson Island (22 km²), Oak Island (20,3 km²), Sand Island (11,6 km²), Pic Island (11 km²), Wilson Islan (19 km²), Edward Island (16 km²), Fluor Island (14 km²), Caribou Island (12 km²), Vein Island (10 km²) i Mortimer Island (8 km²)[4].

Rzeki

Na wschodnim końcu jezioro jest połączone z jeziorem Huron rzeką St. Marys, która stanowi główne ujście. Woda wpływa do jeziora 1525 dopływami (840 po stronie USA oraz 685 po stronie Kanady). Dopływami, które dostarczają najwięcej wody, są rzeki: Nipigon (331 m³/s), St. Louis (288 m³/s), Pic (65 m³/s), Kaministiquia (61 m³/s), Michipicoten (36 m³/s), Little Pic (19 m³/s), Black Sturgeon (19 m³/s)[4].

Odkrycie i nazwa

Jezioro powstało około 10 tys. lat temu po ustąpieniu lądolodu. Pierwszymi ludźmi mającymi kontakt z jeziorem byli rdzenni Amerykanie. Nazwa jeziora w języku zamieszkujących te tereny Indian Odżibwejów brzmi Kitchi-gummi i oznacza Wielkie Jezioro. Współczesna nazwa pochodzi od Francuzów, którzy podążając od wschodu, napotkali za jeziorem Huron następne jezioro, wyżej położone, i stąd nazwali je Lac Supérieur. Nazwę tę przejęto później w języku angielskim (Lake Superior)[5][6].

Pierwszym Europejczykiem nad Jeziorem Górnym był prawdopodobnie w 1622 r. francuski podróżnik Étienne Brûlé.

Zobacz też

  • Superior - proponowany stan, którego nazwa jest angielską nazwą Jeziora Górnego

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g Great Lakes Factsheet No. 1, Physical Features And Population. United States Environmental Protection Agency. [dostęp 2016-10-16]. (ang.).
  2. ↑ a b c Lake Superior, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2014-10-02] (ang.).
  3. ↑ The Great Lakes today: concerns. United States Environmental Protection Agency. [dostęp 2014-10-02]. (ang.).
  4. ↑ a b c d e Lake Superior LaMP 2000 - Chapter 6b Islands. United States Environmental Protection Agency. [dostęp 2014-10-02]. (ang.).
  5. ↑ Lake Superior. Facts and Figures. Great Lakes Information Network. [dostęp 2014-10-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2002-12-10)]. (ang.).
  6. ↑ Superior Facts 3-quadrillion gallons, one Great Lake. [dostęp 2014-10-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-21)]. (ang.).
Wielkie Jeziora

Great-Lakes-Basin.svg

Media użyte na tej stronie

Usa edcp relief location map.png
Autor: Uwe Dedering, Licencja: CC BY-SA 3.0
Relief location map of the USA (without Hawaii and Alaska).

EquiDistantConicProjection : Central parallel : 

* N: 37.0° N

Central meridian : 

* E: 96.0° W

Standard parallels: 

* 1: 32.0° N
* 2: 42.0° N

Made with Natural Earth. Free vector and raster map data @ naturalearthdata.com.

Formulas for x and y: 

x = 50.0 + 124.03149777329222 * ((1.9694462586094064-({{{2}}}* pi / 180))
      * sin(0.6010514667026994 * ({{{3}}} + 96) * pi / 180))
y = 50.0 + 1.6155950752393982 * 124.03149777329222 * 0.02613325650382181
      - 1.6155950752393982  * 124.03149777329222 *
     (1.3236744353715044  - (1.9694462586094064-({{{2}}}* pi / 180)) 
      * cos(0.6010514667026994 * ({{{3}}} + 96) * pi / 180))
Flag of the United States.svg
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Legenda jezioro.gif
Autor: Tzugaj, Licencja: CC0
znak graficzny do map, ukazujący przykładowe jezioro
SplitRockLighthouseEllingsonIslandMN.jpg
Autor: Jonathunder, Licencja: GFDL 1.2
Split Rock Lighthouse Point and Ellingson Island on Lake Superior in Split Rock Lighthouse State Park, Minnesota, United States
Great-Lakes-Basin.svg
Autor: Phizzy (talk), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Map of Great Lakes Basin.