Johann Adolf Hasse

Johann Adolf Hasse

Johann Adolf Hasse, obraz Balthasara Dennera, 1740
Data i miejsce urodzenia	25 marca 1699 (data chrztu)[1] Bergedorf
Data i miejsce śmierci	16 grudnia 1783 Wenecja
Typ głosu	tenor
Gatunki	muzyka poważna
Zawód	kompozytor

Johann Adolf^[a] Hasse (ur. ok. 25 marca 1699 w Bergedorfie, zm. 16 grudnia 1783 w Wenecji) – niemiecki kompozytor doby późnego baroku. Pod koniec życia dostosował swą muzykę do stylu klasycystycznego. Obok Georga Philippa Telemanna Hasse był w swych czasach uważany za największego z kompozytorów niemieckich.

Życiorys

Hasse urodził się 25 marca 1699 r. w Bergedorfie niedaleko Hamburga, gdzie ojciec nauczył go podstaw muzyki. Obdarzony ładnym tenorem, poświęcił się karierze śpiewaczej i przystąpił do trupy artystycznej, którą kierował Reinhard Keiser, i w którego orkiestrze Händel grał nieco wcześniej drugie skrzypce. Hasse odniósł sukces i został zatrudniony w operze dworskiej księstwa Brunszwik-Lüneburg. Tam debiutował jako kompozytor oper (Antigonus 1723). Książę sfinansował dalszą naukę Hassego w Italii. W 1724 roku Hasse odwiedził Neapol i uczył się u Nicola Porpory, z którym nie zgadzał się w wielu kwestiach muzycznych, a także innych. W Neapolu jego przyjacielem i przez jakiś czas przewodnikiem muzycznym został Alessandro Scarlatti. Dzięki niemu Hasse mógł wystawić operę, którą śpiewali potem Farinelli i słynna śpiewaczka Tesi.

Hasse stał się popularny i zaczął komponować dla królewskiej opery w Neapolu. W 1726 udał się na objazd całych Włoch. W Wenecji (1727) poznał słynną śpiewaczkę, w której się zakochał. Faustina Bordoni (urodzona w Wenecji w 1693 r.) wyszła za niego w 1730 roku. Król Polski August II Mocny zaprosił słynną parę do Drezna. W 1731 August II mianował Hassego królewsko-polskim i elektorsko-saskim kapelmistrzem (Königlich-Polnischer und Kurfürstlich-Sächsischer Kapellmeister)^[3]. Hasse pozostał tam dwa lata, po czym wrócił do Włoch, a stamtąd podążył do Londynu. W Londynie od 1733 przyłączył się do Porpory konkurującego z Händlem. Pozostał tam jednak tylko tak długo, jak wystawiano tam napisaną przez Hassego w 1730 roku operę Artaserse (pierwsze wystawienie Wenecja 1730).

Faustina stała się ulubienicą publiczności i (kochliwego) elektora. Zrozpaczony Hasse mógł widywać się z żoną jedynie czasami. Dopiero w 1739 roku, gdy August II już nie żył, Hasse zdecydował osiedlić się w Dreźnie na stałe. Mieszkali tam z żoną do 1763 roku, gdy wycofali się z aktywnego życia artystycznego. Żyli odtąd z dość wysokiej renty. Jednak nie na długo zadowalało to energicznego Hassego, który pojechał z rodziną do Wiednia, gdzie wystawił swą ostatnią operę Ruggiero (1771). W Wiedniu wysłuchał też dzieła czternastoletniego Mozarta, o którym stwierdził, że „ten młodzik przebije nas wszystkich”. Na życzenie żony powrócili do Wenecji, gdzie Hasse zmarł w 1783 roku.

Pobyty w Warszawie

W okresie służby dla Augusta III Hasse osobiście nadzorował i prowadził premiery swych oper przeznaczonych dla Drezna, jednak czas, gdy dwór króla przenosił się do Warszawy, kompozytor na ogół wykorzystywał, by wraz z Faustiną podróżować do Włoch i tam wystawiać swe dzieła. Udokumentowany źródłowo jest tylko jeden pobyt Hassego w Warszawie w latach 1762–1763, lecz Alina Żórawska-Witkowska, badaczka polskiej kultury muzycznej w XVIII w., wysuwa hipotezę, iż mógł bywać w tym mieście także w 1754, 1759, 1760 i 1761 przy okazji wystawień tu swych oper. Jedna z nich, Zenobia, powstała specjalnie z myślą o królewskim teatrze w Warszawie (tzw. Operalni) i tu miała swą premierę w 1761 z okazji urodzin króla. Inne opery Hassego, które po drezdeńskich premierach wystawiano (nierzadko w postaci zaadaptowanej do lokalnych warunków) w Warszawie, to m.in. Nitteti, Demofoonte, Artaserse, Semiramide riconosciuta, Il trionfo di Clelia, Ciro riconosciuto oraz Il re pastore, a także serenata Sogno di Scipione oraz oratoria (szczególnym powodzeniem cieszyło się I pellegrini al sepolcro di Nostro Signore oraz Cantico de’ tre fanciulli)^[4]. Nie są potwierdzone pobyty Hassego w innych polskich ośrodkach, lecz nie można wykluczyć, iż mógł towarzyszyć Augustowi III podczas jego wizyt na magnackich dworach.

Dzieła

Jego dzieła to 120 oper, wiele oratoriów, kantat, mszy i najróżniejsze utwory instrumentalne. Podczas oblężenia Drezna przez Prusaków w 1760 roku większość jego manuskryptów, zgromadzonych do wspólnego wydania pod elektorskim patronatem, spłonęła. Niektóre jednak, jak opera Alcide al Bivio (1760), przetrwały i zostały opublikowane. Ich oryginały znajdowały się w bibliotekach Wenecji i Drezna.

Opery

Posłuchaj

Se del fiume, from Artaserse (1730-1734)

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Frederick L. Millner: The Operas of Johann Adolf Hasse. Ann Arbor MI: UMI Research Press, 1979 (= Studies in Musicology, 2). ISBN 0-8357-1006-8.
• Alina Żórawska-Witkowska: Muzyka na polskim dworze Augusta III. Cz. I, Lublin, Polihymnia, 2012
• http://opera.stanford.edu/composers/H.html

Linki zewnętrzne

• Sylwetka Hassego w serwisie Classical Net
• Partytury arii i oper Hassego do pobrania w ramach projektu Petrucci Music Library
• Johann Adolf Hasse – nuty w bibliotece Polona