Jonagold

‘Jonagold’

Owoce odmiany Jonagold w okresie zbioru
Rodzaj	Jabłoń (Malus)
Gatunek	Malus domestica Borkh.
Grupa odmian	odmiany zimowe
Mutanty	‘Jonagored’, ‘Jonica’, ‘Rubinstar’, ‘Red Jonaprince’ i ok. 100 in.
Rodzice	'Jonathan' x 'Golden Delicious'
Hodowca	Cornell University
Data wyhodowania	1943
Data zarejestrowania	1968[1], 1990 (PL)[2]
Pochodzenie	USA

Drzewko odmiany Jonagored w czasie pełni kwitnienia

Jonagold – odmiana uprawna jabłoni domowej, pochodząca ze Stanów Zjednoczonych. Otrzymana jako triploid ze skrzyżowania odmian 'Jonathan' i 'Golden Delicious' w 1943 roku w Stacji Doświadczalnej Geneva należącej do Uniwersytetu Cornella^[3][4][5]. Początkowo zainteresowanie odmianą było bardzo małe. Dopiero po pozytywnych wynikach doświadczeń odmianowo-porównawczych w Belgii i Holandii rozpoczęto uprawę na skalę towarową w Europie i później w Stanach Zjednoczonych. W stanie Nowy Jork pod koniec lat 80. XX w. drzewa tej odmiany stanowiły 5% nasadzeń produkcyjnych jabłoni, co plasowało ją na czwartej pozycji pod względem liczby drzew^[1]. W latach 90. odmiana stanowiła około 11% wszystkich jabłek produkowanych przez UE. W Polsce Jonagold jest znany od 1976 roku, a pierwsze sady posadzono na początku lat 80. Jednak dynamiczny wzrost uprawy tej odmiany rozpoczął się po zimie 1986/87, kiedy w Polsce przemarzło około 50% sadów jabłoniowych^[5]. Wpisany do Rejestru Odmian prowadzonego przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych w 1990 roku^[2].

Morfologia

Pokrój

Drzewo rośnie silnie, a po wejściu w okres owocowania wzrost nieznacznie słabnie. Korony są duże rozłożyste, średnio zagęszczające się. Gałęzie lekko obwieszają się, a charakterystyczny jest łatwo odginający się od pionu przewodnik, co może prowadzić do jego trwałego skrzywienia lub złamania pod ciężarem owoców^[5]. Owocuje głównie na licznych krótkopędach. Wymaga cięcia prześwietlającego i odmładzającego. Charakterystyczne dla odmian z całej grupy Jonagold są stosunkowo duże, łódkowato wygięte liście.

Owoce

Duże lub bardzo duże, stożkowato-kuliste, czasem nieregularne, przy kielichu lekko żebrowane^[3]. Skórka gładka, zielonkawożółta, średniej grubości, rzadko ordzawiona^[4]. Zagłębienie szypułkowe głębokie i szerokie, czasem intensywnie zielone. Szypułka dość długa (3–4 cm), ułatwiająca zbiór. Rumieniec rozmyto paskowany, barwy ciemnoczerwonej występuje przy sprzyjających warunkach pogodowych na ⅛ owoców, zwykle dobrze oświetlonych. Przetchlinki są wyraźne, rzadko rozsiane na owocu, dość duże i jasnoszare^[3]. Miąższ jest żółty gruboziarnisty, ścisły, soczysty, o bardzo korzystnym stosunku cukrów do kwasów, aromatyczny. Walory smakowe oceniane są wysoko^[4].

Uprawa

Odmiana uprawiana jest głównie na podkładkach słabo rosnących, najczęściej zalecana jest angielskiej selekcji podkładka M.9. Aby uniknąć problemów z wyłamywaniem się przewodników i łatwiej uformować koronę w sadzie zaleca się stosowanie podpór. Jonagoldów nie należy uprawiać na stanowiskach zimnych i zagrożonych dużymi spadkami temperatur w zimie i wiosną^[5].

Pielęgnacja

Wymaga ochrony przed przymrozkami wiosennymi powodującymi zniszczenie kwiatów i ordzawienie skórki w postaci języków. W latach z korzystnymi warunkami pogodowymi w okresie zapylenia ze względu na obfite zawiązanie owoce wymagają przerzedzania.

Zbiór i przechowywanie

W warunkach polskich dojrzałość zbiorczą osiąga pod koniec września lub na początku października, a dojrzałość konsumpcyjną w grudniu. Zaleca się zbierać owoce 2-, 3-krotnie w miarę dojrzewania. Terminu zbioru nie powinno się wyznaczać na podstawie wielkości owoców i intensywności wybarwienia, gdyż to często prowadzi do zbyt późnego zbioru. Opóźnienie zbioru pogarsza wyraźnie ich zdolność przechowalniczą^[5]. W przechowalni owoce przechowuje się około 3 miesiące, w chłodni zwykłej do marca, w chłodni z kontrolowana atmosferą do czerwca^[4]. Przy zastosowaniu 1MCP i chłodni KA można je przechować przez rok.

Rozwój

W okres owocowania wchodzi bardzo wcześnie, w dobrych warunkach już w roku sadzenia. Przy dobrej pielęgnacji owocuje regularnie i dość obficie. Ze względu na triploidalność jest złym zapylaczem i wymaga zapylenia pyłkiem innej odmiany. Dobrymi zapylaczami dla Jonagolda są m.in. 'Golden Delicious', 'Szampion', 'Gloster', 'Idared', 'Koksa Pomarańczowa', 'McIntosh', 'Melrose', 'Gala' i 'Elstar'^[4]. Kwitnie średnio późno, pod koniec okresu masowego kwitnienia jabłoni^[3].

Zdrowotność

Jonagold jest odmianą o dużej wrażliwości na mróz. W czasie ostrych zim może dochodzić do dużych uszkodzeń drewna, a w skrajnych przypadkach do zamierania całych drzew. Jest odmianą o średniej odporności na parcha jabłoni, zarazę ogniową oraz mączniaka jabłoni^[4]. W młodych sadach należy zwrócić uwagę na zgorzel kory powodowaną przez grzyby z rodzaju Pezicula, gdyż może ona prowadzić nawet do zamierania całych drzew^[5]. W przechowalniach czasem jabłka ulegają fizjologicznej chorobie plamistość jonatana^[6], są natomiast całkowicie odporne na bliznowatość skórki jabłek^[7].

Mutanty

Łatwość powstawania mutantów świadczy o braku pełnej stabilizacji genetycznej Jonagolda. W ciągu pierwszych 20 lat uprawy zostało zarejestrowane (i często opatentowane) ponad 100 sportów tej odmiany. Mutanty obecnie są częściej uprawiane niż odmiana wyjściowa^[5]. Ze względu na mnogość sportów stworzono kilka sposobów ich podziału. Najpopularniejszym jest podział zaproponowany przez De Costera w 1990 roku. Dzieli on mutanty na następujące grupy^[4][5]:

Grupa 1 – o delikatnym paskowanym rumieńcu

• ‘Goldpurpur’ – pochodzi z Niemiec, rumieniec jest zmienny w zależności od przebiegu pogody
• ‘Jonagold Wilmuta’ – pochodzi z Holandii, gdzie otrzymano go sztucznie napromieniowując pędy odmiany Jonagold
• ‘Highwood’ i in.

Grupa 2 – zasadnicza barwa skórki zielona, rumieniec jasnoczerwony do karminowoczerwonego, lecz zawsze rozmyty,

• ‘Jonica’ (syn. Schneica) – pochodzi z Niemiec, dojrzewa wcześniej od Jonagolda,
• 'Jonagold 2000' (syn. Excel) – pochodzi z Belgii, rumieniec pojawia się wcześniej niż u odmiany wyjściowej,
• ‘King Jonagold’ i in.

Grupa 3 – zasadnicza barwa skórki zielona, rumieniec od jasnoczerwonego do ciemnoczerwonego często marmurkowy,

• ‘Jonagold Decosta’ – pochodzi z Belgii, rumieniec pojawia się wcześniej niż u odmiany wyjściowej,
• ‘Novajo’ – pochodzi z Belgii,
• ‘Prince Jonagold’ i in.

Owoc barwnego sporta z grupy 4 – odmiany Jonagored w okresie pełnego wybarwienia na krótko przed zbiorem

Grupa 4 – zasadnicza barwa żółtozielona, rumieniec ciemnoczerwony, często lekko brązowy i lekko paskowany lub z chimerami,

• ‘Jonagold Decosta’,
• ‘Jonagored’,
• ‘Romagold’ i in.

Grupa 5 – ciemnoczerwony rumieniec, pokrywający cały owoc

• ‘Jacobs’,
• ‘Jomured’,
• ‘Rubinstar’ i in.

Później zaproponowano jeszcze jedną grupę (Grupa 6) do której należą mutanty o krótkopędowym charakterze wzrostu, którego drzewa osiągają wąskie i małe korony. Przedstawicielem tej grupy jest znaleziony we Francji mutant ‘Dalijo’.

Przypisy