Jonasz Kofta

Jonasz Kofta
Ilustracja
Jonasz Kofta, ok. 1970
Data i miejsce urodzenia

28 listopada 1942
Mizocz

Data i miejsce śmierci

19 kwietnia 1988
Warszawa

Miejsce spoczynku

Cmentarz Wojskowy na Powązkach

Zawód, zajęcie

poeta, dramaturg, satyryk, artysta kabaretowy, piosenkarz

Narodowość

polska

Małżeństwo

Jaga Kofta

Dzieci

Piotr Kofta

Krewni i powinowaci

Mirosław Kofta (brat),
Krystyna Kofta (bratowa, żona Mirosława)

Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi
Jonasz Kofta ze Stefanem Friedmannem podczas nagrywania audycji, lata 60.

Jonasz Kofta, właśc. Janusz Kaftal[a][b][1] (ur. 28 listopada 1942 w Mizoczu, zm. 19 kwietnia 1988 w Warszawie) – polski poeta, dramaturg, satyryk, piosenkarz i malarz[2].

Życiorys

Urodził się 28 listopada 1942 w Mizoczu na Wołyniu jako syn Mieczysława Kaftala z Warszawy i Marii Jaremczuk z Mizocza. Po ojcu miał żydowskie pochodzenie, matka zaś była w połowie Ukrainką i w połowie Niemką[3]. Rodzice poznali się na studiach w Warszawie. Po wysiedleniu z Wołynia Jonasz zamieszkał z rodzicami we Wrocławiu, gdzie jego ojciec współzakładał rozgłośnię Polskiego Radia, a następnie w latach 1952–1956 w Katowicach, gdzie jego ojciec był redaktorem naczelnym Radia Katowice[4]. W latach następnych Koftowie z dziećmi przeprowadzali się kolejno do Łodzi i Poznania, gdzie matka wykładała germanistykę na tamtejszych uniwersytetach.

W 1961 ukończył Liceum Plastyczne im. Piotra Potworowskiego w Poznaniu[5] i rozpoczął studia na Wydziale Malarstwa warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. W tym czasie ujawnił się jego talent literacki i kabaretowy. Wraz z Adamem Kreczmarem i Janem Pietrzakiem w 1962 utworzył kabaret Centralnego Klubu Studentów Warszawy „Hybrydy”. W 1964 został jego kierownikiem literackim[2].

W latach następnych współpracował z Teatrem Syrena, był współzałożycielem i wykonawcą w kabarecie Pod Egidą, współdziałał między innymi ze Stefanem Friedmannem (cykle Dialogi na cztery nogi i Fachowcy) oraz z Janem Pietrzakiem (Duety liryczno-prozaiczne).

Jego debiutem literackim były fraszki „Warsztat filozoficzny”, „O smutnych ludziach” i „Hasło” opublikowane w 1966 przez tygodnik „Szpilki”. Następne wiersze, satyry i teksty piosenek drukowane były na stronach „Szpilek” (1966, 1968, 1971–1978, 1980–1981) „Radaru” (1967–1969, 1971), „Płomyka” (1967–1971, 1974–1975), „ITD” (1967–1975)[2].

Od 1964 współpracował z Programem III Polskiego Radia. Był autorem tekstów piosenek, napisał słowa do przebojów, takich jak m.in.: Wakacje z blondynką, Radość o poranku, Śpiewać każdy może, Jej portret, Samba przed rozstaniem, Pamiętajcie o ogrodach, Taką cię wymyśliłem, Popołudnie, Szary poemat, Do łezki łezka czy Kwiat jednej nocy[6]. Był też wykonawcą wielu przebojów. Publikował wierszowane felietony w Polityce.

Zmarł w wyniku powikłań po zakrztuszeniu się podczas posiłku[7][8]. Wcześniej cierpiał na chorobę nowotworową, którą udało mu się wyleczyć[1]. Został pochowany na Cmentarzu Komunalnym na Powązkach (kwatera K-1-57)[9].

Nagrodę (Grand Prix) jego imienia przyznaje jury Ogólnopolskiego Przeglądu Piosenki Autorskiej. W 1994 nagrodę „Jonasz” im. Jonasza Kofty w kategorii twórczości kabaretowej i literackiej ustanowiła redakcja rozrywki Programu III Polskiego Radia[10]. Od 2 czerwca 2007 roku organizowany jest w Warszawie przez Stowarzyszenie Warszawska Scena Bardów oraz Centrum Promocji Kultury Praga-Południe miasta stołecznego Warszawy, z upoważnienia spadkobierców artysty (Jagi Kofty – żony i Piotra Kofty – syna) Ogólnopolski Festiwal im. Jonasza Kofty „Moja Wolności”.

9 października 2009 z udziałem Jagi Kofty (żony) imieniem Jonasza Kofty nazwano Ogólnopolskie Spotkanie Młodych Autorów i Kompozytorów Piosenki (SMAK), odbywające się od 1978 w Myśliborzu, na których Jonasz Kofta był członkiem jury oceniającym uczestników konkursu.

Grób Janusza Kofty na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach
Tablica pamiątkowa w Alei Gwiazd Satyrykonu na legnickim deptaku

Rodzina

Syn prof. Marii Kofty – germanistki. Brat Mirosława Kofty, profesora psychologii, szwagier Krystyny Kofty, pisarki i publicystki, ojciec pisarza Piotra Kofty.

Cenzura komunistyczna

Nazwisko Jonasza Kofty znalazło się na specjalnej liście, na której umieszczono autorów pod szczególnym nadzorem peerelowskiej cenzury. Tomasz Strzyżewski w swojej książce o cenzurze w PRL publikuje poufną instrukcję cenzorską z 21 lutego 1976 roku Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, na której umieszczono jego nazwisko oraz wytyczne postępowania[11].

Piosenki ze słowami Jonasza Kofty

  • „A + B” (muz. Jan Tadeusz Stanisławski)
  • „Ballada o pustych ramach” (zespół „Ślady”)
  • „Ech, wy ludzie, co żyć potraficie” (zespół „Ślady”)
  • „Chcę z tobą być” (muz. Janusz Strobel)
  • „Cztery ściany świata” (Czesław Niemen, zespół „Ślady”)
  • „Czas nie przyszedł” (muz. Janusz Strobel)
  • „Czasami pech się uśmiecha” (muz. Antoni Kopff)
  • „Czekamy na wyrok” (muz. Antoni Kopff)
  • „Cztery ściany świata” (muz. Czesław Niemen)
  • „Deszcz na jeziorach” (muz. Marek Grechuta)
  • „Do łezki łezka” (muz. Andrzej Korzyński)
  • „Dobry sen” (muz. Piotr Senkowski)
  • „Epitafium dla Mahalii Jackson” (muz. Stanisław Sojka)
  • „Gwóźdź” (zespół „Ślady”)
  • „Idąc” (muz. Jarosław Kukulski)
  • „Jeden świat” (muz. Janusz Koman)
  • Jej portret” (muz. Włodzimierz Nahorny)
  • „Jestem zmęczony” (zespół „Ślady”)
  • „Kantyczka Franka” (zespół „Ślady”)
  • „Kiedy się dziwić przestanę” (muz. Czesław Niemen)
  • „Kochać znaczy żyć” (muz. Barbara Bajer)
  • „Kochajcie starszych panów” (muz. Leszek Bogdanowicz)
  • „Księżyc w nowiu” (muz. Janusz Strobel)
  • „Kwiat jednej nocy” (muz. Juliusz Loranc)
  • „Menuet dla króla Stasia” (muz. Jerzy Andrzej Marek)
  • „Nie oślepiaj” (muz. Andrzej Zieliński)
  • „Nieobecni” (muz. Janusz Strobel)
  • „Pamiętajcie o ogrodach” (muz. Jan Pietrzak)
  • „Piosenka o pośpiechu” (muz. Janusz Strobel)
  • „Popołudnie”
  • „Radość o poranku” (muz. Juliusz Loranc)
  • „Samba przed rozstaniem” (muz. B. Powell)
  • „Song o ciszy” (muz. Andrzej Zarycki)
  • „Song o wyczekiwaniu” (muz. Czesław Majewski)
  • „Sposób na czekanie” (muz. Marian Zimiński)
  • „Szary poemat”
  • „Śpiewać każdy może”
  • „Śpiew ocalenia” (muz. Włodzimierz Korcz)
  • „Tak będzie lepiej” (zespół „Ślady”)
  • „Taką cię wymyśliłem”
  • „Tango z różą w zębach” (muz. Włodzimierz Nahorny)
  • „To ziemia” (muz. Juliusz Loranc)
  • „Trzeba marzyć” (muz. Janusz Strobel)
  • „W młodości sadźcie drzewa” (muz. Janusz Kruk)
  • „Wakacje z blondynką” (muz. Juliusz Loranc)
  • „Wiersz dla malarza Dudy Gracza” (muz. Mirosław Czyżykiewicz)
  • „Wiersz dla malarza Dudy Gracza” (zespół „Ślady”)
  • „Wołanie Eurydyki” (muz. Jerzy Satanowski)
  • „Wszystko za wszystko” (muz. Antoni Kopff)
  • „Zapatrzony” (muz. Janusz Strobel)
  • „Zawołałam za późno” (muz. Janusz Strobel)
  • „Ziemia obiecana" (muz. Zygmunt Konieczny)
  • „Z tobą chcę oglądać świat” (muz. Zbigniew Wodecki)
  • „Ździebełko ciepełka” (muz. Janusz Strobel)

Nagrody i odznaczenia

Upamiętnienie

  • W styczniu 2013 nazwę rondo Jonasza Kofty nadano skrzyżowaniu bezimiennych ówcześnie ulic w warszawskim Śródmieściu, które później otrzymały nazwy Pamiętajcie o Ogrodach (od tytułu piosenki Jonasza Kofty), oraz Kłopot[13][14][15].
  • Cyklicznemu Spotkaniu Młodych Autorów i Kompozytorów „SMAK” w Myśliborzu, w celu upamiętnienia artysty nadano imię Jonasza Kofty. Sam autor wielokrotnie brał udział w SMAK-u, zasiadając w jury konkursu.

Uwagi

  1. Imię Jonasz było tylko pseudonimem, Kofta administracyjnie nigdy nie zmienił prawdziwego imienia. Por.: Kazimierz Kutz: Klapsy i ścinki. Kraków: Znak, 1999, s. 358.
  2. Nazwisko rodzina zmieniła w trakcie wojny.

Przypisy

  1. a b Rzeczpospolita”, 20 rocznica śmierci Jonasza Kofty [dostęp 2008-12-07].
  2. a b c kofta.pl: Fundacja im. Jonasza Kofty. 8 lutego 2011. [dostęp 2012-10-27].
  3. „Liczył gwiazdy na mokrym asfalcie” - Uniwersytet Opolski, uni.opole.pl [dostęp 2022-05-02].
  4. Gmach jak nowy. Radio Katowice, www.radio.katowice.pl/, 2012.
  5. Absolwenci Liceum Plastyczne im. Piotra Potworowskiego w Poznaniu – rocznik 1961. [dostęp 2016-10-13]. (pol.).
  6. ''Cyfrowa biblioteka polskiej piosenki'', bibliotekapiosenki.pl.
  7. ''Trzeba się jeszcze zakochać'', „Gazeta Wyborcza [dostęp 2008-12-07].
  8. Maria Czubaszek, Artur Andrus, Każdy szczyt ma swój Czubaszek, Prószyński i S-ka, 2011, s. 137–138, ISBN 978-83-7648-950-6.
  9. Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze, cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2019-11-27].
  10. Mateusze 2008, Polskie Radio Program III, 4 września 2008 [dostęp 2014-06-02].
  11. Strzyżewski 2015 ↓, s. 95.
  12. Spotkanie twórców i artystów polskiej estrady. „Nowiny”. 146, s. 2, 2 lipca 1979. 
  13. Uchwała nr XLIX/1417/2013 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 17 stycznia 2013 w sprawie nadania nazw skrzyżowaniom ulic w Dzielnicach Śródmieście i Wola m.st. Warszawy. edziennik.mazowieckie.pl, Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego 2013 nr 1521. [dostęp 2014-06-02].
  14. Uchwała nr XCII/2369/2014 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 16 października 2014 w sprawie nadania nazwy ulicy w dzielnicach Śródmieście m.st. Warszawy i Wola m.st. Warszawy, Biuletyn Informacji Publicznej m.st. Warszawy [dostęp 2017-12-27].
  15. Uchwała nr IV/69/2015 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 15 stycznia 2015 w sprawie nadania nazwy ulicy w Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy, Biuletyn Informacji Publicznej m.st. Warszawy [dostęp 2017-12-27].

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Legnica, Aleja Gwiazd Satyrykonu, tablica pamiątkowa - Jonasz Kofta.jpg
Autor: Aw58, Licencja: CC BY 3.0
Legnica, Aleja Gwiazd Satyrykonu, tablica pamiątkowa - Jonasz Kofta
Jonasz Kofta grób.JPG
Autor: Lukasz2, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób Jonasza Kofty na wojskowych powązkach
Jonasz Kofta Polish writer.jpg
Jonasz Kofta, Polish writer
Kofta friedmann.jpg
Jonasz Kofta i Stefan Friedmann nagrywają audycję radiową