Josef Dobrovský

Josef Dobrovský
Data i miejsce urodzenia	17 sierpnia 1753 Balassagyarmat
Data i miejsce śmierci	6 stycznia 1829 Brno
Narodowość	czeska
Dziedzina sztuki	filolog, językoznawca, ksiądz, slawista

Josef Dobrovský – popiersie w bibliotece Klasztoru Hradisko

Josef Dobrovský – popiersie na Kampie w Pradze

Josef Dobrovský (ur. 17 sierpnia 1753 w Balassagyarmat, zm. 6 stycznia 1829 w Brnie) – czeski filolog, językoznawca, ksiądz i slawista^[1]. Przyczynił się do powstania czeskiego odrodzenia narodowego. Jego działalność wywarła wpływ na slawistykę rosyjską (panslawizm) i austriacką (austroslawizm). Recenzował Słownik języka polskiego (1807–1814) Samuela Lindego.

Życiorys

Ojciec, Jakub Doubravský, był żołnierzem. Niebawem, po urodzeniu się Josefa, rodzina Dobrovskich zamieszkała w Horšovskim Týnie. W domu mówiono po niemiecku. Języka czeskiego przyszły slawista nauczył się dopiero w gimnazjum w Německim Brodzie, w którym kształcił się do 1763 roku. W latach 1767–1769 kontynuował naukę u jezuitów w Klatovach.

Od 1769 roku studiował filozofię w Pradze. W 1772 roku został nowicjuszem zakonu jezuitów, przygotowywał się do objęcia funkcji misjonarza w Indiach. Plan nie zostały zrealizowany, ponieważ w 1773 roku nastąpiło rozwiązanie zakonu jezuitów na ziemiach czeskich. Josef Dobrovský zdecydował się dokończyć studia teologiczne w Pradze. W 1786 roku został wyświęcony na księdza.

W latach 1776–1787 pracował jako nauczyciel filozofii i matematyki u hrabiego Nostica. W tym czasie razem podróżowali po Rosji i Szwecji.

W 1787 roku został prorektorem, a w 1789 roku rektorem generalnego seminarium w Ołomuńcu. Po śmierci cesarza Józefa II Habsburga (1790) seminarium zamknięto. Dobrovský wrócił do Pragi, gdzie dalej pracował jako naukowiec. W czasie tego pobytu powstało większość jego filologicznych i historiograficznych prac o tematyce slawistycznej.

W latach 80. XVIII wieku aktywnie uczestniczył w życiu naukowym Pragi. Działał w Prywatnym Towarzystwie Naukowym. W 1784 roku pomagał założyć Królewskie Czeskie Towarzystwo Naukowe, a w 1818 roku Czeskie Muzeum Narodowe.

Wywarł duży wpływ na generację młodych naukowców. Jego uczniami byli m.in. František Palacký i Václav Hanka.

Twórczość

• Fragmentum Pragense evangelli S. Marci, vulgo autographi (1722) – udowodnił, że fragment Ewangelii praskiej (złożony w Katedrze w Pradze) nie został napisany przez Marka Ewangelistę, ale był to wyjątek z Ewangeliarza z Cividale (z IX stulecia),
• Co je třeba opraviti v Ungarově vydání Učených Čech,
• O stáří českého překladu biblického,
• O zavedení knihtiskařského umění v Čechách,
• Kritické pokusy jak očistit starší české dějiny o pozdějších výmyslů (1802–1823),
• Ausführliches Lehrgebäude der böhmischen Sprache (1809) – opracował zasady gramatyczne języka czeskiego^[2],
• Deutsch-böhmisches Wörterbuch (1. część 1802, 2. część 1821) – wydane dzięki Antoníemu Jaroslavovi Puchmajerovi,
• Základy jazyka staroslověnského (1822),
• Geschichte der bömischen Sprache und Literatur (czasopismo 1791, książka 1792, 2. wydanie 1818) – jedna z pierwszych prac, w której dostrzeżono wartości historyczne literatury czeskiej^[2],
• Über die Begräbnissart der alten Slaven überhaupt und der Böhmen insbensondere (1786),
• Dějiny české řeči a starší literatury (1818) – szczegółowe opracowanie tematu literatury czeskiej, ale tylko do roku 1526,
• Institutiones linque slavicae dialecti veteris (1822) – stało się podstawą odrębnej dziedziny filologii słowiańskiej zajmującej się badaniem języka cerkiewnosłowiańskiego^[3].

Wydawał także almanachy literatury czeskiej:

• Böhemische Litteratur auf das Jahr 1779 – 4 numery,
• Böhmen und Mähren Litteratur auf das Jahr 1780 – 3 numery,
• Magazin von Böhmen und Mähren, 1786/87 – 3 numery.

Przypisy

Bibliografia

• J. Vlček: Dějiny české literatury III. Praga: 1960. (cz.)
• M. Machovec: Josef Dobrovský. Praga: 1964. (cz.)
• F. Kutnar: Přehledné dějiny českého a slovenského dějepisectví I. Praga: 1973. (cz.)
• Slovník českých spisovatelů. Praga: Libri, 2000. (cz.)
• J. Skowronek, M. Tanty, T. Wasilewski: Słowianie południowi i zachodni VI – XX wiek. Wyd. 1. Warszawa: Książka i Wiedza, 2005. ISBN 83-05-13401-6.