Julia Hartwig

Julia Hartwig-Międzyrzecka
Ilustracja
Julia Hartwig (2009)
Data i miejsce urodzenia

14 sierpnia 1921
Lublin

Data i miejsce śmierci

13 lipca 2017
Gouldsboro

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

literatura piękna

Epoka

literatura współczesna

Ważne dzieła
  • Pożegnania
  • Czuwanie
  • Czułość
  • Jasne, niejasne
  • Apollinaire
  • Dziennik amerykański
  • Podziękowanie za gościnę
Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Nagrody

Nagroda Polskiego PEN Clubu za przekład z literatury obcej na język polski

Julia Hartwig, Wisława Szymborska i Anna Polony – jedno ze spotkań organizowanych przez Stowarzyszenie Pisarzy Polskich, Warszawa, 8 maja 1993
Julia Hartwig – Polski PEN Club, Warszawa, 9 grudnia 1996
Tablica pamiątkowa na domu przy ul. Marszałkowskiej 68/70 w Warszawie

Julia Hartwig-Międzyrzecka[1] (Julia Hartwiżanka; ur. 14 sierpnia 1921 w Lublinie, zm. 13 lipca 2017 w Gouldsboro) – polska poetka i eseistka, tłumaczka literatury pięknej z języka francuskiego i angielskiego, od 1963 członkini Polskiego PEN Clubu.

Życiorys

Była córką fotografa Ludwika Hartwiga i Marii Biriukow, siostrą Edwarda, fotografika, i Walentego, lekarza. Uczyła się w Gimnazjum im. Unii Lubelskiej w Lublinie (matura w 1939). W 1936 w gazetce szkolnej „W słońce” opublikowała swój pierwszy wiersz. Podczas II wojny światowej była łączniczką Armii Krajowej, uczestniczką podziemnego życia kulturalnego. Studiowała polonistykę i romanistykę na Tajnym Uniwersytecie Warszawskim (1942–1944) i Uniwersytecie Warszawskim (1946) oraz Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W latach 1947–1950 przebywała we Francji, gdzie była stypendystką rządu francuskiego i urzędniczką w dziale kulturalnym Ambasady Polskiej w Paryżu, w tym okresie związana była z Ksawerym Pruszyńskim i Zygmuntem Kałużyńskim[2]. Mieszkała następnie w Warszawie. W latach 1952–1969 była autorką słuchowisk nadawanych w Polskim Radiu.

W 1954 poślubiła Artura Międzyrzeckiego. W latach 1970–1974 małżonkowie przebywali w Stanach Zjednoczonych, gdzie Hartwig była uczestniczką International Writing Program, a następnie wykładowcą na Uniwersytecie Drake’a. Prowadziła też wykłady na Uniwersytecie Ottawskim (1971) i Carleton University (1973) w Kanadzie. W 1976 podpisała „Memoriał 101”. W 1979 ponownie przebywała w Stanach Zjednoczonych na zaproszenie Departamentu Stanu. W 1989 była członkinią Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym NSZZ „Solidarność” Lechu Wałęsie.

Swoje wiersze i artykuły ogłaszała w pismach: „Odrodzenie”, „Nowa Kultura”, „Świat”, „Nowe Książki”, „Poezja”, „Tygodnik Powszechny”, „Twórczość”, „Kresy”, „NaGłos”, „Zeszyty Literackie”, „Odra”, „Więź”, „Kwartalnik Artystyczny”.

Tłumaczyła na język polski twórczość takich pisarzy jak: Guillaume Apollinaire, Allen Ginsberg, Max Jacob, Blaise Cendrars, Pierre Reverdy, Marianne Moore, William Carlos Williams.

Była członkiem Związku Literatów Polskich (1945–1983, była w Zarządzie Głównym w latach 1980–1982), Polskiego PEN-Clubu (od 1956), NSZZ „Solidarność” (1986–1991), Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (1989, wiceprezes w latach 1990–1999). Od 2008 była przewodniczącą jury Nagrody Mediów Publicznych Cogito w dziedzinie literatury pięknej. W 1995 roku powstał o poetce film dokumentalny pt. Julia Hartwig w reżyserii Adama Kulika i według jego scenariusza, a w roku 2003 następny pt. Ułamki codzienności. Julia Hartwig (scenariusz i realizacja: Elżbieta Rottermund). W 2009 otrzymała honorowe obywatelstwo Lublina[3] oraz została laureatką Nagrody „Kamień”, przyznawanej podczas Lubelskiego Festiwalu „Miasto Poezji”. Mieszkała w Warszawie przy ul. Marszałkowskiej w bloku mieszkalnym zwanym później Domem Pisarzy[4].

W 2014 X Zjazd Stowarzyszenia Pisarzy Polskich wybrał ją na honorowego Prezesa Stowarzyszenia[5]. 25 października 2014 otrzymała Nagrodę Poetycką im. Wisławy Szymborskiej za książkę Zapisane[6].

W 2015 Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu nadał jej tytuł doktora honoris causa[7]. W tym samym roku została też członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności[8]

Zmarła 13 lipca 2017 w Gouldsboro[9] we śnie podczas rocznego pobytu u swojej córki Danieli Lehtinen w Pensylwanii[10]. 13 września 2017 urna z jej prochami spoczęła na cmentarzu Powązkowskim w grobie z mężem Arturem Międzyrzeckim (1922–1996) (kwatera 3-2-18)[11].

Twórczość

  • Z niedalekich podróży (reportaże; LSW 1954)
  • Pożegnania (poezje; Czytelnik 1956)
  • Jaś i Małgosia (bajka dla dzieci; wespół z Arturem Międzyrzeckim; premiera w Teatrze Komedia 1961; Wydanie w publikacji pt. Bajki zza kurtyny, Centralny Ośrodek Metodyczny Upowszechniania Kultury 1972, wespół z tekstem Aleksandra Rymkiewicza)
  • Pierwsze przygody Poziomki (utwór dla dzieci; wespół z Arturem Międzyrzeckim; Nasza Księgarnia 1961; jako Przygody Poziomki: Nasza Księgarnia 1967)
  • Tomcio Paluch (bajka dla dzieci; wespół z Arturem Międzyrzeckim; premiera w Teatrze Komedia 1962)
  • Apollinaire (monografia; PIW 1962, 1964, 1972; tłum. czeskie: Odeon 1966, tłum. węgierskie: Gondolat 1968, tłum. rosyjskie: Progress 1971, tłum. francuskie: Mercure de France 1972)
  • Pan Nobo. Dalsze przygody Poziomki (utwór dla dzieci; wespół z Arturem Międzyrzeckim; Nasza Księgarnia 1964; jako Przygody Poziomki: Nasza Księgarnia 1967)
  • Wielki pościg (powieść dla młodzieży; wespół z Arturem Międzyrzeckim; Nasza Księgarnia 1969)
  • Wolne ręce (poezje; PIW 1969)
  • Zguba Michałka (bajka dla dzieci; Nasza Księgarnia 1969)
  • Dwoistość (poezje; Czytelnik 1971)
  • Gérard de Nerval (monografia; PIW 1972)
  • Czuwanie (poezje; Czytelnik 1978)
  • Chwila postoju (miniatury poetyckie; Wydawnictwo Literackie 1980, ISBN 83-08-00323-0)
  • Dziennik amerykański (szkice; Państwowy Instytut Wydawniczy 1980, ISBN 83-06-00407-8)
  • Wybór wierszy (Czytelnik 1981, ISBN 83-07-00241-9)
  • Poezje wybrane (seria: „Biblioteka Poetów”; LSW 1983, ISBN 83-205-3515-8)
  • Obcowanie (poezje; Czytelnik 1987, ISBN 83-07-01608-8)
  • Czułość (poezje; Znak 1992, ISBN 83-7006-031-5)
  • Żelazowa Wola (zdjęcia: Edward Hartwig, Ewa Hartwig-Fijałkowska, tekst: Julia Hartwig; Voyager 1993, ISBN 83-85496-19-X)
  • Nim opatrzy się zieleń (wybór poezji; Znak 1995, ISBN 83-7006-326-8)
  • Jak długo trwać będą dawne imiona (Przemyśl: Gdzie Indziej 1996)
  • Lżejszym głosem: wiersze z różnych lat (Bis 1998, ISBN 83-87082-43-0)
  • Zobaczone (poezje; a5 1999, ISBN 83-85568-40-9)
  • Przemija postać świata (wybór poezji; Prószyński i S-ka 1999, ISBN 83-7180-448-2)
  • Zawsze od nowa: 100 wierszy (wybór poezji; Twój Styl 1999, ISBN 83-7163-147-2)
  • Wybór wierszy (seria: „Złota kolekcja Poezji Polskiej”; Państwowy Instytut Wydawniczy 2000, ISBN 83-06-02758-2)
  • Zawsze powroty – dzienniki podróży (Sic! 2001, ISBN 83-86056-77-0; wyd. 2 poprawione jako Zawsze powroty. Z dzienników podróży, Sic! 2005, ISBN 83-88807-75-7)
  • Nie ma odpowiedzi (poezje; Sic! 2001, ISBN 83-86056-98-3)
  • Pięć wierszy (Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 2002, ISBN 83-227-1898-5)
  • Wiersze amerykańskie (Sic! 2002, ISBN 83-88807-05-6)
  • Błyski (poezje; Sic! 2002, ISBN 83-88807-21-8)
  • Mówiąc nie tylko do siebie. Poematy prozą (razem z płytą CD, z głosem poetki; Sic! 2003, ISBN 83-88-80732-2)
  • Bez pożegnania (poezje; Sic! 2004, ISBN 83-88807-60-9; Nominacja do Śląskiego Wawrzynu Literackiego, luty 2005)
  • Pisane przy oknie (felietony; Biblioteka „Więzi” [t. 156] 2004, ISBN 83-88032-67-4)
  • W objęciach świata (wybór poezji; Anagram 2004, ISBN 83-86-08670-7)
  • Zwierzenia i błyski (poezje i proza poetycka; Sic! 2004, ISBN 83-88807-45-5)
  • Wybrańcy losu (eseje wspomnieniowe; Sic! 2006, ISBN 83-88807-99-4)
  • Podziękowanie za gościnę (słowo/obraz terytoria 2006, ISBN 978-83-7453-707-0)
  • To wróci (Sic! 2007, ISBN 978-83-60457-44-3)
  • Trzecie błyski (Sic! 2008, ISBN 978-83-60457-59-7)
  • Jasne niejasne (poezje; a5 2009, ISBN 978-83-61298-18-2)
  • Wiersze wybrane (wybór poezji; a5 2010, ISBN 978-83-61298-23-6)
  • Gorzkie żale (poezje; a5 2011, ISBN 978-83-61298-30-4)
  • Powroty (poezje; Ośrodek „Brama Grodzka-Teatr NN” 2011, ISBN 978-83-61064-24-4)
  • Zapisane (a5, 2013, ISBN 978-83-61298-54-0)
  • Spojrzenie (a5, 2016, ISBN 978-83-61298-94-6)

Tłumaczenia (wybór)

Opracowania i inne prace redakcyjne

  • Otto Axer (autorka wstępu; Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1978)
  • Edward Hartwig, Tematy fotograficzne (autorka wstępu; Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1978)
  • Romain Rolland, Colas Breugnon: żyje jeszcze człowiek poczciwy (autorka opracowania; przeł. z fr. Franciszek Mirandola; Państwowy Instytut Wydawniczy 1983, 1987, ISBN 83-06-00994-0; Wydawnictwo Dolnośląskie 1993, ISBN 83-7023-229-9)
  • Edward Hartwig, Wierzby (autorka wstępu; Sport i Turystyka 1989)
  • Edward Hartwig, Lublin i okolice: wspomnienie (autorka wstępu; Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 1997, ISBN 83-227-0938-2)
  • Edward Hartwig, Mój Kazimierz (autorka wstępu; Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 1998, ISBN 83-227-1193-X)
  • Arthur Rimbaud, Sezon w piekle; Iluminacje (przeł. Artur Międzyrzecki, wstęp Julia Hartwig; Prószyński i S-ka 1998, 1999, ISBN 83-7180-802-X)
  • Jan Sochoń, Zdania, przecinki, kropki... (autorka posłowia; W Drodze 1998, ISBN 83-7033-322-2)
  • Lenta Główczewska, Nowy Jork: kartki z metropolii 1983-2002 (autorka przedmowy; Fundacja Zeszytów Literackich 2004, ISBN 83-917979-6-1)

Hartwig w piosenkach

Ordery i odznaczenia

Inne nagrody i wyróżnienia

Upamiętnienie

  • Przy wejściu do kawiarni Nowa Prowincja w Krakowie od marca 2014 znajduje się Domofon poezji, na którym można odtworzyć nagranie poetki czytającej własny wiersz[23][24][25].
  • Tablica pamiątkowa na domu przy ul. Marszałkowskiej 68/70 (od strony ul. ks. I. Skorupki) w Warszawie, w którym mieszkała, odsłonięta w 2021[26].

Przypisy

  1. Julia Hartwig-Międzyrzecka, Warszawa, 07.09.2017 – nekrolog, nekrologi.wyborcza.pl [dostęp 2019-10-29].
  2. Komentarz Julii Hartwig na temat jej krótkotrwałego małżeństwa z Kałużyńskim: „Nie mam dobrych wspomnień. Po prostu: zły wybór”; [w:] Zygmunt Kałużyński: wolność na wariackich papierach, wyborcza.pl, 29.11.2012.
  3. Honorowi Obywatele Lublina. lublin.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-24)]..
  4. Historia. Strona internetowa Wspólnoty Mieszkaniowej przy ul. Marszałkowskiej 68/70 w Warszawie. www.marszalkowska.eu. [dostęp 2018-10-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-02)].
  5. Julia Hartwig honorowym prezesem SPP, Wyborcza.pl, 8 czerwca 2014 [dostęp 2014-06-09] [zarchiwizowane z adresu 2014-06-09].
  6. kło//rzw: Julia Hartwig laureatką Nagrody im. Wisławy Szymborskiej. tvn24.pl, 2014-10-25. [dostęp 2014-10-25].
  7. Julia Hartwig doktorem honorowym UAM. poznan.pl. [dostęp 2015-02-05].
  8. Rocznik Polskiej Akademii Umiejętności. Rok 2015/2016.
  9. Nekrolog od rodziny. nekrologi.wyborcza.pl, 7 września 2017. [dostęp 2017-09-15].
  10. Nekrolog od rodziny. nekrologi.wyborcza.pl. [dostęp 2017-09-15].
  11. Cmentarz Stare Powązki: ARTUR MIĘDZYRZECKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2019-11-02].
  12. Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2011 r. o nadaniu orderów (M.P. z 2011 r. nr 71, poz. 697).
  13. Prezydent wręczył odznaczenia na Zamku Królewskim. prezydent.pl, 3 maja 2011. [dostęp 2012-05-12].
  14. Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 27 marca 1997 r. o zmianie postanowienia o nadaniu orderów (M.P. z 1997 r. nr 33, poz. 315).
  15. GLORIA ARTIS – Złoty Medal Zasłużony Kulturze. 11 września 2005.
  16. Julia Hartwig odznaczona orderem oficera Legii Honorowej, La France en Pologne – Ambassade de France en Pologne [dostęp 2016-06-14].
  17. Skarga, Hartwig i Stasińska odznaczone przez francuski rząd. ksiazki.wp.pl, 6 grudnia 2007.
  18. Związek Rzemiosła Polskiego: Laureaci Nagrody Literackiej im. Władysława Reymonta w latach 1994–2009. [dostęp 2014-09-12].
  19. Nagroda im. Jana Parandowskiego. Dotychczasowi laureaci. Penclub. [dostęp 2019-09-18].
  20. Nagroda Nike – nominacje Julii Hartwig. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-19].
  21. Orfeusz – Nagroda Poetycka im. K. I. Gałczyńskiego – nominowani. www.orfeusz-nagroda.pl. [dostęp 2015-07-04].
  22. Orfeusz – Nagroda Poetycka im. K. I. Gałczyńskiego – nominowani. www.orfeusz-nagroda.pl. [dostęp 2015-07-04].
  23. Domofon poezji. miastoliteratury.pl. [dostęp 2021-05-17].
  24. Łukasz Gazur: Przywitaj się przez domofon z wierszem. Dziennik Polski, 18 marca 2014. [dostęp 2021-05-17].
  25. Sebastian Kudas: Bronisław Maj z Domofonem poezji. YouTube, 17 marca 2014. [dostęp 2019-02-05].
  26. Odsłonięcie tablicy upamiętniającej Julię Hartwig. [w:] Urząd m.st. Warszawy [on-line]. um.warszawa.pl, 15 września 2021. [dostęp 2021-09-22].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Julia Hartwig Warsaw October21 2009 Fot Mariusz Kubik 05.jpg
Autor: Mariusz Kubik, Licencja: CC BY 3.0
Julia Hartwig (b. August 14, 1921 in Lublin, Poland), Polish writer and translator
Julia Hartwig 09121996.jpg
Autor: Mariusz Kubik, http://www.mariuszkubik.pl, Licencja: CC BY 2.5
Julia Hartwig (1921-2017), Polish writer and translator
Julia Hartwig and Anders Bodegard and Ryszard Kapuscinski.JPG
Autor: Mariusz Kubik, http://www.mariuszkubik.pl, Licencja: CC BY 2.5
Julia Hartwig (1921-2017), Polish poet and Anders Bodegard, Swedish translator and Ryszard Kapuscinski (1932-2007), Polish writer and journalist
Julia Hartwig grób.jpg
Autor: Lukasz2, Licencja: CC0
Grób Julii Hartwig na cmentarzu powązkowskim
Tablica Julia Hartwig ul. Marszałkowska 68-70.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Tablica upamiętniająca Julię Hartwig na fasadzie domu przy ul. Marszałkowskiej 68/70 (od strony ul. ks. I. Skorupki) w Warszawie
Hartwig Szymborska Polony 1993.jpg
Autor: Mariusz Kubik, http://www.mariuszkubik.pl, Licencja: CC BY 2.5
Julia Hartwig (1921-2017), Polish writer, Wisława Szymborska (1923-2012), Polish writer and Anna Polony (b. 1939), Polish actor and theater director