Kępa Potocka (wyspa)

Kępa Potocka
Ilustracja
Kępa Potocka na mapie z 1879 roku, pomiędzy Marymontem a Pelcowizną
Kontynent

Europa

Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Akwen

Wisła

Położenie na mapie Warszawy
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Kępa Potocka”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kępa Potocka”
Ziemia52°17′01″N 20°59′30″E/52,283611 20,991667

Kępa Potocka – zalądowiona na przełomie XIX i XX w. wyspa na Wiśle w Warszawie, następnie określenie części miasta.

Położenie i charakterystyka

Kępa Potocka to istniejąca do XIX w.[1][2][3] lub początku XX w.[4] kępa, czyli wyspa na rzece położona po lewej, zachodniej stronie Wisły, w sąsiedztwie Marymontu[1]. Według mapy z 1879 roku mogła mieć maksymalnie ok. 2,1 km długości i ponad 400 m szerokości[5]. Po zmianie nurtu rzeki i uzyskaniu połączenia z lądem stała się fragmentem terasy zalewowej[1]. W miejscu dawnej odnogi powstało starorzecze Łacha Potocka[1]. Według państwowego rejestru nazw geograficznych północna część wyspy wchodziła w skład dawnej wsi Ruda Ewansa[6].

Nazwa wyspy wywodzi się od dawnej miejscowości Potok[3].

Na mapie z 1918 roku wyspa dzieli się na trzy odrębnie nazwane części, od północy: Kępa Majoracka, Kępa Potocka i Kępa Rządowa[7]. W dwudziestoleciu międzywojennym nazwę Kępa Potocka zaczęto używać także w kontekście obszarów położonych na zachód od Łachy Potockiej[1]. Na niemieckiej mapie z 1941 roku, gdzie uwidoczniono stałe połączenie z lądem, dzieli się na dwie części − Kępę Potocką i Kępę Sopocką[8].

W czasie powstania warszawskiego, w dniach 16–21 września 1944 roku, miały tu miejsce walki pomiędzy Niemcami a 6 Pułkiem 2 Dywizji Piechoty im. Dąbrowskiego ludowego Wojska Polskiego[9]. Dokonał on desantu przez rzekę po zdobyciu Pragi[9]. Operacja nie powiodła się, w jej wyniku zginęło 250 polskich żołnierzy, a zgrupowanie ewakuowano[9].

W 1961 roku na części terenu, wzdłuż Łachy Potockiej, urządzono park Kępa Potocka, którego projektantami byli Karol Kozłowski i Elżbieta Jankowska[1]. W latach 1964–1969 w sąsiedztwie, na południu, powstało osiedle Kępa Potocka składające się z czterech budynków mieszkalnych wielorodzinnych[1][10]. W latach 1972–1975 ulicę Wybrzeże Gdyńskie włączono w Wisłostradę[11]. W latach 1976–1981 wybudowano Trasę Toruńską wraz z mostem Grota Roweckiego[12]. Od 1981 roku jej odcinek przebiegający m.in. nad Kępą Potocką nosi nazwę Armii Krajowej[12]. Przy przecięciu z Wisłostradą tworzy węzeł drogowy o nazwie Wisłostrada[13]. Oprócz tego obszar dawnej wyspy zajmują także tereny rekreacyjne, w tym zaplanowane pierwotnie dla klubu sportowego Spójnia Warszawa, oraz ogródki działkowe[1]. W latach 2003–2004 pod adresem Wybrzeże Gdyńskie 4 wybudowano Centrum Olimpijskie, siedzibę Polskiego Komitetu Olimpijskiego[14].

Leży na terenie warszawskich dzielnic Żoliborz (MSI: Marymont-Potok[15]) i Bielany (MSI: Marymont-Ruda[16])[17].

Przyroda

Północna część obszaru dawnej wyspy znajduje się w otulinie rezerwatu przyrody Las Bielański[18], a całość w granicach Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu[19]. Tereny nadrzeczne stanowią część obszaru Natura 2000 w ramach dyrektywy ptasiej – Dolina Środkowej Wisły[20]. Na Kępie Potockiej rośnie topola czarna o obwodzie ponad 760 cm chroniona od 1976 roku jako pomnik przyrody[21].

Zgodnie z badaniem z 2004 roku na Kępie Potockiej stwierdzono występowanie takich gatunków ptaków jak: łabędź niemy, kaczka krzyżówka, kuropatwa, dzięcioł białoszyi, jaskółka oknówka, słowik rdzawy, muchołówka żałobna, pełzacz leśny i gąsiorek[22]. Tereny nadwiślańskie stanowią też siedlisko wielu ssaków[23], występują m.in. jeż wschodni, kret, dziki królik, kuna leśna i sarna[24]. Park Kępa Potocka porastają topole, wierzby, lipy i klony[25].

Galeria

  • Wyspa na mapie z 1918 roku. Zaznaczone: Kępa Majoracka, Kępa Potocka i Kępa Rządowa

    Wyspa na mapie z 1918 roku. Zaznaczone: Kępa Majoracka, Kępa Potocka i Kępa Rządowa

  • Widok na pozostałości wyspy od południa, widoczne od prawej: budynek osiedla Kępa Potocka, Łacha Potocka i ulica Wybrzeże Gdyńskie

    Widok na pozostałości wyspy od południa, widoczne od prawej: budynek osiedla Kępa Potocka, Łacha Potocka i ulica Wybrzeże Gdyńskie

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h Barbara Petrozolin-Skowrońska (red.), Encyklopedia Warszawy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 331, ISBN 83-01-08836-2.
  2. ↑ Zdzisław Biernacki: IV. Geomorfologia i wody powierzchniowe. W: Wisła w Warszawie. Warszawa: Biuro Zarządu m.st. Warszawy, Wydział Planowania Przestrzennego i Architektury, Opracowanie graficzne, druk i oprawa: Dom Wydawniczy ELIPSA, 2000, s. 58. ISBN 83-907333-7-4. [dostęp 2021-05-14].
  3. ↑ a b Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 165. ISBN 978-83-62189-08-3.
  4. ↑ Barbara Petrozolin-Skowrońska (red.), Encyklopedia Warszawy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 962, ISBN 83-01-08836-2.
  5. ↑ Plan m. Warszawy poprawiony i dopełniony przez Służbę Inżynierską Miasta 1:16800, 1879 [dostęp 2022-11-27].
  6. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – nazwy obiektów fizjograficznych – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 sierpnia 2022, identyfikator PRNG: 117778
  7. ↑ Plan stołecznego miasta Warszawy (litografia: F. Kasprzykiewicza) 1:27800, 1918 [dostęp 2022-11-27].
  8. ↑ Plan der Stadt Warschau, D. Mil. Kart. Inst. Warschau, 1941 [dostęp 2022-11-27].
  9. ↑ a b c Lech Chmielewski: Przewodnik warszawski. Gawęda o nowej Warszawie. Warszawa: Agencja Omnipress i Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnicze „Rzeczpospolita”, 1987, s. 121–122. ISBN 83-85028-56-0.
  10. ↑ Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1977, s. 72. OCLC 831027217.
  11. ↑ Barbara Petrozolin-Skowrońska (red.), Encyklopedia Warszawy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 961, ISBN 83-01-08836-2.
  12. ↑ a b Barbara Petrozolin-Skowrońska (red.), Encyklopedia Warszawy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 509, 898, 899, ISBN 83-01-08836-2.
  13. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – nazwy obiektów fizjograficznych – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 sierpnia 2022, identyfikator PRNG: 1465198
  14. ↑ Centrum Olimpijskie Warszawa, Wybrzeże Gdyńskie 4, urbanity.pl [dostęp 2022-11-29].
  15. ↑ Dzielnica Żoliborz - Zarząd Dróg Miejskich w Warszawie [dostęp 2022-11-29].
  16. ↑ Dzielnica Bielany - Zarząd Dróg Miejskich w Warszawie [dostęp 2022-11-29].
  17. ↑ geoportal.gov.pl. [dostęp 2022-11-29].
  18. ↑ Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Rezerwat przyrody Las Bielański [dostęp 2022-11-29].
  19. ↑ Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Warszawski obszar chronionego krajobrazu [dostęp 2022-11-29].
  20. ↑ Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Obszar Natura 2000 Dolina Środkowej Wisły [dostęp 2022-11-29].
  21. ↑ Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Pomnik przyrody [dostęp 2022-11-29].
  22. ↑ Opracowanie ekofizjograficzne do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m. st. Warszawy – Załącznik nr II.7. Biuro Naczelnego Architekta Miasta, 2004. [dostęp 2014-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
  23. ↑ Opracowanie ekofizjograficzne do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m. st. Warszawy, Miejska Pracownia Planowania Przestrzennego i Strategii Rozwoju, 2006, s. 91–92 [dostęp 2022-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] (pol.).
  24. ↑ Opracowanie ekofizjograficzne do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m. st. Warszawy – Załącznik nr II.6. Biuro Naczelnego Architekta Miasta, 2004. [dostęp 2014-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
  25. ↑ Transprojekt - Warszawa Sp., Materiały do wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację dostosowania trasy Armii Krajowej do parametrów drogi ekspresowej S-8 na odcinku: al. Prymasa Tysiąclecia w Warszawie – ul. Piłsudskiego w Markach. Raport o oddziaływaniu na środowisko, Warszawa 2005, s. 43 [dostęp 2022-11-29].

Media użyte na tej stronie

Warszawa outline with districts v4.svg
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
Relief Map of Poland.svg
Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Poland
Dark Green 004040 pog.svg
Autor: One Salient Oversight, Licencja: CC0
modded File:Blue pog.svg
Kepa Potocka island map Warsaw 1879.jpg
Fragment planu m.st. Warszawy z 1879 roku (litografia: W. Glówczewskiego) przedstawiający Kępę Potocką na Wiśle między Marymontem a Pelcowizną.
Kepa Potocka island map Warsaw 1918.jpg
Fragment planu m.st. Warszawy z 1918 roku (litografia: F. Kasprzykiewicza) przedstawiający Kępę Potocką na Wiśle. Widoczny podział na Kępę Majoracką, Kępę Potocką i Kępę Rządową
Lacha Potocka Kepa Potocka Warsaw 2022 aerial.jpg
Autor: Emptywords, Licencja: CC BY-SA 4.0
Widok od południa na Łachę Potocką w Warszawie na ternie parku Kępa Potocka. W lewym dolnym rogu budynek osiedla Kępa Potocka. Po środku instalacja Światłotrysk. Po prawej tereny byłej wyspy Kępa Potocka z ulicą Wybrzeże Gdyńskie.
Masovian Voivodeship Relief location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Relief location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E