Kałusz
 | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Powierzchnia | 65 km² | ||||
| Populacja (2019) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy | 380 3472- | ||||
| Kod pocztowy | 77300 | ||||
Położenie na mapie obwodu iwanofrankiwskiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||
 49°01′N 24°22′E/49,016667 24,366667 | |||||
| Strona internetowa | |||||
Portal  Ukraina | |||||
Kałusz (ukr. Калуш) – miasto na Ukrainie, w obwodzie iwanofrankiwskim, siedziba rejonu kałuskiego.
Miasto królewskie lokowane w 1534 roku położone było w XVI wieku w województwie ruskim[2]. Następnie znajdowało się w zaborze austriackim (Galicja) od 1772 do 1918 roku. Powróciło do Polski po upadku Austro-Węgier, na krótko znajdując się pod administracją ZUNR (listopad 1918 – marzec 1919), od 1939 roku pod okupacją radziecką, 1941 – niemiecką, 1945 – na powrót radziecką, od 1991 – pod administracją ukraińską.
Znajduje tu się stacja kolejowa Kałusz, położona na linii Stryj – Iwano-Frankiwsk (odcinek dawnej Galicyjskiej Kolei Transwersalnej).
Historia
W roku 1469 król Kazimierz Jagiellończyk ufundował w leżącej w dobrach królewskich wsi Kałusz katolicki kościół parafialny. W 1549 roku na polecenie króla Zygmunta Augusta hetman wielki koronny Mikołaj Sieniawski lokował w tym miejscu miasto. Cztery lata później Zygmunt August za zasługi nadał Kałusz i przyległości hetmanowi Sieniawskiemu i jego potomkom w linii męskiej. Miasto w tym czasie było ośrodkiem wydobycia soli, nawiązuje do tego herb miasta przedstawiający poza literą K i półksiężycem 3 bałwany soli. W 1595 roku liczące około 55 domów miasto złupili Turcy. Tu też rozegrały się zwycięskie bitwy wojsk polskich: hetmana Jana Sobieskiego z Tatarami Selim Gereja w 1672 i Andrzeja Potockiego z Turkami w 1675 roku. Miasto rozwijało się do roku 1770, gdy wyludniła je zaraza. W 1782 roku miasto zajęli Austriacy.
W 1905 otwarto nowy szpital w Kałuszu[3].
W II Rzeczypospolitej stolica powiatu w województwie stanisławowskim. W 1914 roku pobudowano w Kałuszu nowoczesną kopalnię eksploatacji soli potasowych i kainitu, która jednak – ze względu na wybuch pierwszej wojny światowej – produkcję rozpoczęła dopiero po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. W 1922 roku otwarto siostrzaną kopalnię w Stebniku koło Drohobycza)[4].
II wojna światowa
II wojna światowa wstrząsnęła życiem mieszkańców Kałusza, wśród których przeważali górnicy, kupcy, rzemieślnicy. Sowieci zajęli miasto 21 września 1939 roku, a w 1940 wywieźli w głąb Rosji polskich mieszkańców miasta. Po wybuchu wojny sowiecko-niemieckiej miasto przeszło pod okupację niemiecką. W październiku 1941 roku Niemcy dokonali morderstw tysięcy Żydów z Kałusza i okolic, a w kwietniu 1942 roku wywieźli z miejscowego getta pozostałych do obozu w Bełżcu lub przeniesiono (w sierpniu) do obozu w Stanisławowie. Zaciąg Ukraińców do niemieckiej dywizji SS Galizien organizował w Kałuszu Ukrainiec Izydor Pigulak. 3 listopada 1943 roku Niemcy rozstrzelali w Kałuszu 18 ukraińskich uczniów szkoły handlowej, a 6 maja 1944 roku 42 innych Ukraińców. Kałusz został wyzwolony przez 11 Karpacką Dywizję Piechoty AK w ramach Akcji Burza. W roku 1945 po wytyczeniu nowych granic, polskich mieszkańców Kałusza przymusowo przesiedlono do Polski.
Zabytki
- zamek[5] – w 1661 r. odnotowano istnienie niewielkiego zamku otoczonego wałem.
- zamek w Chocinie[6][7]
- ratusz
- kościół św. Walentego
- cerkiew Ofiarowania Pańskiego
- dom kultury
- cmentarz żydowski[8]
Ratusz
Kościół św. Walentego
Cerkiew Ofiarowania Pańskiego
Dom kultury
Rada miejska
Sport
Do 1939 w mieście działał polski klub piłkarski TESP Kałusz. Współcześnie mieści się tu klub FK Kałusz.
Ludzie związani z miastem
- Hryhorij Cehłynski – ukraiński działacz społeczny, pedagog i pisarz, urodzony w Kałuszu
- Wasyl Fedoryszyn – ukraiński zapaśnik w stylu wolnym, urodzony w Kałuszu
- Leopold Hauser – polski prawnik, działacz społeczny, poeta, urodzony w Kałuszu,
- Jurij Izdryk – ukraiński pisarz, poeta, eseista i tłumacz, urodzony w Kałuszu
- Emil Krcha – polski malarz, postimpresjonista, urodzony w Kałuszu,
- Juliusz Majerski – polski malarz, abstrakcjonista, urodzony w Kałuszu,
- Stanisław Podgórski – polski malarz, pejzażysta, urodzony w Kałuszu,
- Ołeh Psyuk – ukraiński raper, członek zespołu Kalush, urodzony w Kałuszu,
- Bolesław Wilhelm Pytel – pułkownik piechoty Wojska Polskiego, urodzony w Kałuszu,
- Bohdan Rubczak – ukraiński poeta i literaturoznawca, urodzony w Kałuszu
- Franciszek Jan Smolka – polski prawnik, działacz społeczny, prezydent parlamentu Austro-Węgier; twórca Kopca Unii Lubelskiej (Lwów), urodził się w Kałuszu w 1810 r.,
- Jonasz Stern – polski malarz, grafik i pedagog, urodzony w Kałuszu,
- Baltazar Szopiński – polski prawnik, kolekcjoner dzieł tatrzańskich, zmarły w Kałuszu
Pobliskie miejscowości
- Halicz
- Rożniatów
- Iwano-Frankiwsk
- Wojniłów
Miasta partnerskie
Przypisy
- ↑ Чисельність населення (за оцінкою) на 1 вересня 2019 року // Головне управління статистики в Івано-Франківській області
- ↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 168.
- ↑ Kronika. Nowy szpital w Kałuszu. „Kurjer Stanisławowski”, 1026, 21 maja 1905, s. 2.
- ↑ Seweryn Przybylski, Kresy Wschodnie Rzeczypospolitej: opisy i obrazy przeszłości, Lwów 1926, s. 242-247.
- ↑ Kałusz. [dostęp 2013-08-15].
- ↑ Władysław Łozińskim Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku, 1903, str. 98
- ↑ Chocin nad Łomnicą, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 601.
- ↑ Jewish cemetery in Kalush
Linki zewnętrzne
- СТАРИЙ КАЛУШ.
- Kałusz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 720.
- Kałusz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 46.
- Zamek w Kałuszu
- Archiwalne widoki miasta w bibliotece Polona
| Rejony |
|
|---|---|
| Wydzielone miasta |
Media użyte na tej stronie
Autor: RosssW, Licencja: CC BY-SA 4.0
Районы Ивано-Франковской области с 17 июля 2020 года
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Ukraine
Flag of Ivano-Frankivsk Oblast, (Ukraine)
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
Coat of arms of Ivano-frankivsk region in SVG
Калуська ратуша
місто Калуш. Костел святого Валентина (1844)
Kopalnia soli potasowych w Kałuszu, ok. 1930, pocztówka.
Kalush. Regional Cultural House (architectural monument, 1907).
Autor: Родін Сергій, Licencja: CC BY-SA 3.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 26-104-0024
Flaga miasta Kałusz, Obwód iwanofrankiwski, Ukraina