Kaleńsko

Kaleńsko
wieś
Ilustracja
Starorzecze Odry koło Kaleńska
Państwo

 Polska

Województwo

 zachodniopomorskie

Powiat

myśliborski

Gmina

Boleszkowice

Liczba ludności (2005)

46

Strefa numeracyjna

95

Kod pocztowy

74-406

Tablice rejestracyjne

ZMY

SIMC

0178940

Położenie na mapie gminy Boleszkowice
Mapa konturowa gminy Boleszkowice, na dole znajduje się punkt z opisem „Kaleńsko”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego
Mapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, blisko dolnej krawiędzi po lewej znajduje się punkt z opisem „Kaleńsko”
Położenie na mapie powiatu myśliborskiego
Mapa konturowa powiatu myśliborskiego, blisko dolnej krawiędzi po lewej znajduje się punkt z opisem „Kaleńsko”
Ziemia52°38′14″N 14°32′43″E/52,637222 14,545278

Kaleńsko (niem. Kalenzig) – wieś w Polsce położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie myśliborskim, w gminie Boleszkowice, w odległości ok. 2,5 km na północny zachód od Kostrzyna nad Odrą. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa gorzowskiego. Wieś o charakterze owalnicy, obecnie oscylująca w stronę układów wielodrożnicowych. Jest najdalej na południe wysuniętą wsią województwa zachodniopomorskiego.

Nazwa

Culinkze 1262; Kalentzik 1460

Środowisko przyrodnicze

  • Na tarasie zalewowym doliny Odry znajdują się liczne starorzecza (zabagnione lub wypełnione wodą); największe nagromadzenie tych zbiorników wodnych występuje na płn.-zach. od Kaleńska, gdzie noszą nazwę Kaleńskie Kanały.
  • Eksploatacja na polu I złoża Kaleńsko koliduje z funkcjonowaniem Parku Krajobrazowego "Ujście Warty" powołanym Rozp. Nr 7 Woj. Gorzowskiego z 18.12.1996 r., a więc 1,5 roku przed wydaniem koncesji eksploatacyjnej. W Rozp. 8/2003 z 14.05.2003 Woj. Zachodniopomorski w zakazach dotyczących obszaru Parku wymienia m.in.: zakaz wydobywania skał, minerałów, torfu i niszczenia gleby oraz zakaz wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu. Oba te zakazy przy prowadzeniu eksploatacji złoża Kaleńsko nie mogą być respektowane. Obszar wyrobisk i pozostały teren zakładów górniczych (osadniki, hałdy) zajmuje łącznie 62,3 ha. Skutkiem tej działalności jest dewastacja rzeźby terenu, zburzenie harmonijnego, mało przekształconego krajobrazu nadodrzańskiego (jednego z przedmiotów ochrony w Parku), zanik wielu cennych siedlisk przyrodniczych, zakłócenie stosunków wodnych w dolinie Odry, zamieranie drzewostanów łęgowych w otoczeniu kopalni oraz wykluczenie na znacznym odcinku nabrzeża Odry z zagospodarowania rekreacyjnego. Położenie kopalni bezpośrednio nad Odrą stwarza szczególne zagrożenie podczas powodzi, gdyż wody powodziowe mogą wtargnąć w obręb wyrobisk powodując podpiętrzenie wód gruntowych i zalanie terenów poza granicami naturalnego obszaru zalewowego.

Historia

  • 31.12.1262 – pierwsza wzmianka pod nazwą Culinkze. Jan i Otton z dynastii askańskiej zawierają ugodę z Widekindem (Widekinusem), mistrzem templariuszy w Niemczech i krajach słowiańskich, na mocy którego templariusze w zamian za zrzeczenie się praw do miejscowości leżących przy drodze do Gorzowa (oppidum – prawdopodobnie przedlokacyjna osada targowa pod Kostrzynem, Kłośnica, Warniki, Dąbroszyn, Pudignowe i Witnica) oraz dóbr komandorii w Myśliborzu, otrzymują potwierdzenie posiadania komandorii chwarszczańskiej wraz z dziesięcioma wsiami (Bogusław, Carkzowe?, Cychry, Dargomyśl, Dębno, Gudzisz, Krześnica, Nyvik?, Oborzany, Sarbinowo). Formą zadośćuczynienia jest dodatkowo wieś Kaleńsko w ziemi kostrzyńskiej, będąca wcześniej w posiadaniu rycerskim[1]
  • 02.05.1312 – rozwiązanie zakonu templariuszy bullą Ad providam papieża Klemensa V
  • 1312 – posiadłości templariuszy na obszarze Marchii zajmują margrabiowie brandenburscy
  • 1318 – w układzie zawartym w Cremmen, negocjowanym przez przedstawicieli przeora niemieckiego Pawła z Modeny i Leonarda de Tiburtis, margrabiowie brandenburscy potwierdzili joannitom posiadanie dóbr templariuszy
  • 1532 – na terenie Nowej Marchii wprowadzono protestantyzm jako religię obowiązującą
  • 15.06.1540 – komandoria Chwarszczany przejęta przez margrabiego Jana z Kostrzyna od joannitów, którzy zostają zmuszeni do przeniesienia konwentu do Świdwina. W Chwarszczanach zorganizowano siedzibę domeny państwowej, do której należały wsie Dębno, Drzewice, Kaleńsko, Chlewice, Gudzisz, Szumiłowo, Krześnica i Sarbinowo. W okresie tym przypuszczalnie istniał już we wsi kościół.
  • 2 poł. XVI w. – karczma odbiera rocznie 300 beczek piwa z browaru namyślińskiego
  • Wojna trzydziestoletnia (1618-1648) – duże zniszczenia wsi
  • 1627 – przez okoliczne tereny przechodzą oddziały Wallensteina
  • 1718 – areał upraw wynosi 20 łanów chłopskich i 12 zagrodniczych, we wsi jest karczma. Z uwagi na położenie wsi nad Odrą oprócz uprawy roli istotne znaczenie odgrywa rybołówstwo.
  • 1771-1779 – tereny nawiedzają powodzie, powodując zapiaszczenie łąk i pastwisk położonych po obu brzegach Odry
  • 1774 – do szkoły uczęszcza 30 dzieci
  • Pocz. XIX w. – wieś liczy 329 osób i 33 domy, działa kuźnia
  • 1838 – we wsi sołtys, 9 gospodarzy, 10 zagrodników, 16 wolnych ludzi
  • 1850 – powódź, pod wodą znalazło się ponad 1000 ha łąk i pól
  • Pocz. XX w. – wzmianki o istnieniu na krańcu wsi „chat z wyraźnymi, swoistymi cechami, szerokimi szczytami wychodzącymi na ulicę, noszące ślady dawnej sztuki budowlanej" – przypuszczalnie chodzi o wąskofrontowe, ryglowe chałupy podcieniowe, charakterystyczne dla tych obszarów (np. w Siekierkach).
  • 05.02.1945 – zajęcie wsi przez wojska 5 Armii 1 Frontu Białoruskiego; w wyniku działań wojennych zniszczony zostaje średniowieczny kościół
  • Po 1945 – zniszczone zostają wszystkie przeprawy promowe, umożliwiające wcześniej dotarcie do łąk i pól leżących na lewym brzegu Odry
  • VII.1997 – powódź; podtopienie zabudowań, gruntów ornych, lasów i użytków zielonych we wsiach Chlewice, Kaleńsko i Porzecze, do rzędnej 15,5 m n.p.m. na powierzchni ok. 3200 ha.

Ludność

RokLudność
1809271
1933[2]324
1939291
198559
199059
200546

Gospodarka

  • "Minerały" Sp. z o.o. Kopalnia – kruszywa mineralne

Pierwsza dokumentacja geologiczna złoża opracowana w 1991 r. Zasoby bilansowe złoża w kat. C1 + C2 wynosiły 7.261 tys. ton (pow. 62,37 ha). Nowa dokumentacja opracowana dla firmy "Kies-Kaleńsko sp. z o.o." w 1994 r., zmieniająca bilans zasobów (likwidacja jednego z filarów ochronnych obejmujących linię energetyczną). Wydzielono dwa pola eksploatacyjne: pole Kaleńsko I położone między Odrą i szosą oraz pole Kaleńsko II pomiędzy szosą a kompleksem leśnym. Łączne zasoby złoża udokumentowane w kat. C1 wynosiły 3.322 tys. ton, a łączne w kat. C1 + C2 7.261 tys. ton. Według bilansu na 31.12.2001 r. w złożu pozostawało 6.034 tys. ton, a roczne wydobycie wynosiło 214 tys. ton. Eksploatacja złoża Kaleńsko prowadzona jest na podstawie koncesji udzielonej przez Wojewodę Gorzowskiego 26.06.1998 (dec. Nr OŚ-g-7512/E/14/98) na wydobycie kopaliny na złożu o powierzchni 62,3 ha. Roczne wydobycie ma wynosić 300-400 tys. Obecnie złoże jest eksploatowane na obu polach, przy czym pole nr I z większą intensywnością ze względu na lepszą jakość kruszywa, jak i dogodniejsze warunki transportu do nabrzeża załadunkowego. Część północna pola II poddana została pracom rekultywacyjnym (zbiornik wodny + zalesienia).

  • Na terenie sołectwa funkcjonują 3 gospodarstwa rolne. Struktura użytków rolnych:
Użytki rolnePow. w ha
Orne53,4
Sady0
Łąki28
Pastwiska93,5

Organizacje i instytucje

  • Siedziba Leśnictwa, jednostka Nadleśnictwa Dębno

Edukacja

  • Dzieci i młodzież uczęszczają do szkoły podstawowej i gimnazjum w Boleszkowicach.

Atrakcje turystyczne

  • Przez wieś przebiega polsko-niemiecki szlak kulturowo-przyrodniczy "Zakonów rycerskich na Ziemi Lubuskiej": Kostrzyn n/O – Drzewice – Szumiłowo – Kaleńsko – NamyślinGudziszChwarszczanyDargomyslDębnoWitnicaSłońsk
  • Cmentarz przy rozebranym kościele w centrum wsi – nieczynny, teren wykorzystywany jest jako plac zabaw.
  • Obiekty w gminnej ewidencji zabytków: nr 8 – bud. mieszkalny, obora i stodoła; nr 9 – stodoła; nr 10 – bud. mieszkalny, obora i stodoła; nr 18 – bud. mieszkalny; nr 23 – budynek mieszkalny i obora.

Przypisy

  1. Riedel A., Codex diplomaticus Brandenburgensis, XIX Band (1860), ss. 5-6
  2. Deutsche Verwaltungsgeschichte.

Bibliografia

  • Plan rozwoju miejscowości Kaleńsko na lata 2005-2015. [dostęp 2008-12-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-18)].
  • Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Boleszkowice. Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr XXVIII/128/05 Rady Gminy Boleszkowice z dnia 31 marca 2005 r.
  • Z Dziejów Ziemi Chojeńskiej, praca zbiorowa pod redakcją T.Białeckiego, Szczecin 1969, Instytut Zachodniopomorski

Media użyte na tej stronie

West Pomeranian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of West Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.65 N
  • S: 52.58 N
  • W: 13.95 E
  • E: 17.10 E
Boleszkowice (gmina) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Boleszkowice, Polska
POL gmina Boleszkowice COA.svg
Gmina Boleszkowice coat of arms
Powiat myśliborski location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu myśliborskiego, Polska
Starorzecze Kalensko kz05.jpg
Autor: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Starorzecze w dolinie Odry na zachód od Kaleńska gm. Boleszkowice