Kalsko

Kalsko

wieś
Kościół pw. św. Bartłomieja
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Powiat	międzyrzecki
Gmina	Międzyrzecz
Liczba ludności (2005)	400
Strefa numeracyjna	95
Kod pocztowy	66-300[1]
Tablice rejestracyjne	FMI
SIMC	0184000
Położenie na mapie gminy Międzyrzecz Kalsko
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kalsko
Położenie na mapie województwa lubuskiego Kalsko
Położenie na mapie powiatu międzyrzeckiego Kalsko
52°30′33″N 15°37′19″E/52,509167 15,621944

Kalsko (niem. Kalzig) – wieś w Polsce, położona w województwie lubuskim, w powiecie międzyrzeckim, w gminie Międzyrzecz^[2][3].

W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa gorzowskiego.

Wieś duchowna, własność opata bledzewskiego, położona była w 1580 roku w powiecie poznańskim województwa poznańskiego^[4].

Wieś jest położona 8 km na północny wschód od Międzyrzecza, przy lokalnej drodze do Rokitna i Przytocznej. Siedziba sołectwa.

Integralne części wsi

Historia

Kalsko na historycznej mapie Wielkopolski sporządzonej w 1888 roku według danych zaczerpniętych z Kodeksu dyplomatycznego.

Miejscowość ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od XIV wieku. Wymieniona w 1390 w łacińskim dokumencie jako Kalczk, 1446 Kalsko, 1493 Calszko, 1508 Calsko, 1944 Kaltzig^[5].

Wieś historycznie leżała w granicach Wielkopolski. Wzmiankowana w średniowieczu jako własność rycerskiego rodu Niałków z Chyciny. W roku 1390 Wincenty Niałek sprzedał wieś wraz z pięcioma jeziorami klasztorowi Cystersów w Zemsku. Od tego momentu aż do rozbiorów Polski miejscowość należała do Opactwa Cystersów w Zemsku-Bledzewie. W 1460 król polski Kazimierz Jagiellończyk ustalił wymiar ciężarów oraz robocizn należnych zamkowi w Międzyrzeczu z okolicznych wsi klasztornych przynależnych opactwu bledzewskiemu w tym również ze wsi Kalsko^[5].

Miejscowość wymieniona została w licznych hitorycznych dokumentach podatkowych, własnościowych i prawnych. W 1508 historyczne dokumenty podatkowe odnotowały w miejscowości pobór z 15 półłanków oraz z karczmy. W 1563 pobór odbywał się już z 9 łanów, 1,5 łana sołtysa oraz 1/4 łana feudalnego. We wsi był także jeden kowal oraz komornik. W latach 1564/65 wieś zobowiązana była do dostarczania żywności dla zamku w Międzyrzeczu: z 16 półśladków mieszkańcy płacili razem 36 groszy wieprzowego, a każdy kmieć dawał po 1 ćw. żyta, 1 1/4 ćw. owsa, 1 kurę, 15 jaj. Mieszkańcy zobowiązani byli również do pracy. Każdy musiał przez 1 dzień wozić mierzwę, żąć przez 2 dni, skosić wyznaczoną łąkę w Murzynowie i zwieźć z niej siano oraz zwieźć do zamku 4 wozy drewna rocznie. Z opłat oraz pracy zwolniony był tylko wiejski sołtys. Ogólny roczny dochód królewski z tych świadczeń wynosił 22 floreny 13 groszy i 6 denarów. W 1580 we wsi odnotowano 11,5 łana, 15 zagrodników, 8 komorników, kowala oraz pastucha posiadającego 89 owiec. W 1589 zaś we wsi mieszkało 16 ratajów (coloni), 2 sołtysów, 15 zagrodników, 2 lenników, 1 zagrodnik kościelny. Miejscowi chłopi stosowali wówczas trójpolówkę^[5].

W 1688 roku pożar zniszczył całą wieś z kościołem, który odbudowano w końcu XVII wieku. Do roku 1796 Kalsko należało do klasztoru bledzewskiego, kiedy to dobra klasztorne przejął rząd pruski.

W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość należała do wsi większych w ówczesnym pruskim powiecie Międzyrzecz w rejencji poznańskiej^[6]. Kalsko należało do okręgu rokitnickiego tego powiatu i stanowiło odrębny majątek, którego właścicielem był wówczas rząd pruski w Berlinie^[6]. Według spisu urzędowego z 1837 roku wieś liczyła 352 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 45 dymów (domostw)^[6]. W skład majątku Kalsko wchodził wówczas także Kalsko młyn (1 dom, 8 osób) oraz folwark Rozodoł (3 domy, 36 osób)^[6].

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[7]:

• kościół filialny pod wezwaniem św. Bartłomieja, wzniesiono w konstrukcji zrębowej - szachulcowej w latach 1692-1693. W XVIII w. istniejące ściany obudowano konstrukcją ryglową. W połowie XIX w. dobudowano zakrystię. Wyposażenie kościoła pochodzi częściowo z XVIII w. i składa się z neogotyckiego ołtarza głównego, dwóch starszych ołtarzy bocznych, dwóch krucyfiksów, prospektu organowego i ławek. Jest to jeden z najcenniejszych zabytków sakralnych województwa lubuskiego
• cmentarz przykościelny
  • ogrodzenie kamienne
• pałac - dwór, klasycystyczny z pierwszej połowy XIX wieku, znajduje się naprzeciwko kościoła.

Przypisy

Bibliografia

• Stefan Chmielewski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. II, (I-Ł) z.1, hasło: „Kalsko”. Wrocław: Ossolineum, 1988, s. 105.

• Jarosław Lewczuk, Błażej Skaziński, Bożena Grabowska: Zabytki północnej części województwa lubuskiego. Gorzów Wlkp.: WUOZ, 2004. ISBN 83-921289-0-7.
• Bohdan Kucharski: Informator Turystyczno-Krajoznawczy Województwa Gorzowskiego. Gorzów Wielkopolski: Urząd Wojewódzki, 1998. ISBN 83-908511-1-3.

Linki zewnętrzne

• Kalsko w Słowniku historyczno-geograficznym ziem polskich w średniowieczu (online).