Kamil Mochnacki

Kamil Mochnacki
Kamil Franciszek Salezy Mochnacki
Ilustracja
Dawny dom rodziny Mochnackich w Warszawie przy ul. Długiej 3.
Data i miejsce urodzenia

1 lutego 1806
Bojaniec

Data i miejsce śmierci

17 sierpnia 1833
Hyères

Przyczyna śmierci

gruźlica

Zawód, zajęcie

żołnierz, działacz emigracyjny

Odznaczenia
Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari

Kamil Franciszek Salezy Mochnacki (ur. 1 lutego 1806 w Bojańcu, zm. 17 sierpnia 1833 r. w Hyeres) – powstaniec listopadowy, działacz emigracyjny, wolnomularz, brat Maurycego Mochnackiego.

Życiorys

Urodził się 1 lutego 1806 r. w Bojańcu, z ojca Bazylego Mochnackiego i matki Marii z Pągowskich Mochnackiej[1]. Miał dwóch braci – Maurycego Mochnackiego i Tymoleona Mochnackiego (ur. 1811), oraz dwie siostry – Klementynę Mochnacką i Olimpię Mochnacką[2]. W roku 1815 cała rodzina Mochnackich przeniosła się z Bojańca do Lwowa, a w roku 1819 – do Warszawy (dom przy ul. Freta, obecnie ul. Długa 3). W 1821 roku Kamil Mochnacki wstąpił do szkoły wojskowej, a następnie do wojska, w którym służył nieprzerwanie do wybuchu wojny polsko-rosyjskiej w 1831 roku. Był słuchaczem Szkoły Podchorążych w Warszawie oraz jednym z pierwszych członków Sprzysiężenia Wysockiego, które zainicjowało wybuch Powstania Listopadowego. Za pośrednictwem Kamila do Sprzysiężenia wstąpił także jego brat - Maurycy Mochnacki (w styczniu[3] lub grudniu[4] 1829 roku). W 1827 rozpoczął wydawanie periodyku Chwila Spoczynku, w którym propagował treści programowe romantyzmu[4].

Podczas Nocy Listopadowej Kamil Mochnacki był członkiem grupy dowodzonej przez Piotra Wysockiego (walki w Parku Łazienkowskim i okolicy; słynny pochód podchorążych z Łazienek pod Arsenał; walki w okolicach pałacu Mostowskich[5]). W czasie powstania wstąpił w szeregi Towarzystwa Patriotycznego; był formalnie członkiem redakcji Nowej Polski, ale nie brał w niej aktywnego udziału. Kampanię wojenną 1831 roku odbył całą, początkowo w stopniu podporucznika w 1. pułku strzelców piechoty liniowej gen. Szembeka i w tym stopniu odznaczony został 9 czerwca 1831 r. Krzyżem Złotym Virtuti Militari (nr 1701), a następnie w randze porucznika (13 VI) i kapitana (22 IX). Walczył m.in. pod Okuniewem, Wawrem (19 II), Grochowem, Liwem i Ostrołęką. W bitwach tych został kilkakrotnie ranny. Przebrany za chłopa dotarł w misji wywiadowczej do obozu Iwana Dybicza[4]. 10 sierpnia 1831 został przeniesiony do 10 pułku piechoty liniowej[6].

Inskrypcja poświęcona Kamilowi Mochnackiemu, na cokole grobu Maurycego Mochnackiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

Był członkiem Sądu Wojennego Nadzwyczajnego powołanego w Warszawie w czerwcu 1831 r. dla rozpatrzenia sprawy gen. Antoniego Jankowskiego – oskarżonego o zbrodnię zdrady stanu[7]. Sąd nie znalazł dowodów winy gen. Jankowskiego, jednak wzburzony tłum dokonał na osobie generała samosądu podczas krwawych rozruchów na ulicach Warszawy w dniu 15 sierpnia 1831. Sprawę gen. Jankowskiego Kamil Mochnacki opisał później w Pamiętniku Emigracji (1833)[8].

Po upadku Warszawy we wrześniu 1831 r. Kamil Mochnacki wyjechał wraz z bratem Maurycym przez Prusy, Belgię do Francji, gdzie pozostał do końca życia. Do Paryża przybyli 3 listopada, jako jedni z pierwszych emigrantów listopadowych[4]. Na emigracji działał m.in. jako współzałożyciel Towarzystwa Naukowego Tułaczów Polskich[4], Tymczasowego Komitetu Emigracji i Komitetu Narodowego Polski i Ziem Zabranych (1832 r.) oraz współpracownik gen. Józefa Dwernickiego. W styczniu 1832 r. wyzwał na pojedynek gen. Józefa Bema, za jego krytykę powstańczej lewicy[4] (do pojedynku ostatecznie nie doszło). Po przymusowym wyjeździe z Paryża w lutym 1832 r. osiadł w Awinionie, gdzie został delegatem Ogólnego Zgromadzenia Polaków w Awinionie („Zakład Awinioński”). Działał w opozycji do Komitetu Narodowego Polski Joachima Lelewela.  

Pracował nad „Pamiętnikami Szkoły Podchorążych”, które jednak nigdy nie zostały ukończone, a rękopisy, które po sobie pozostawił - zaginęły. Przyjaźnił się z Michałem Podczaszyńskim. Za udział w powstaniu listopadowym, wyrokiem Najwyższego Sądu Kryminalnego (13 II 1832) został skazany zaocznie na karę śmierci, zamienioną następnie na dożywotnią banicję (16 IX 1834). Jego majątek uległ konfiskacie[4].

W 1832 r. został przyjęty do loży wolnomularskiej „Les Trinosophes”[9].

Zmarł na gruźlicę i w nędzy w dniu 17 sierpnia 1833 r., we francuskim Hyères. Dwa dni później został pochowany na tamtejszym cmentarzu (dokładne miejsce pochówku nieznane[10]). Mowę pogrzebową nad grobem wygłosił mer miasta Hyères – Alphonse Denis[11].

Przypisy

  1. ↑ Stanisław Szpotański, Kamil Mochnacki. Z przyczynków do monografii Maurycego Mochnackiego, 1909.
  2. ↑ Kłopoty z Mochnackimi, [w:] Dionizy Sidorski, Szalony jasnowidz, czyli rzecz o Maurycym Mochnackim, wyd. Wydawnictwo "Śląsk", 1978, s. 22, ISBN 83-216-0186-3.
  3. ↑ Tajne związki, [w:] Maurycy Mochnacki, Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831, wyd. Państwowy Instytut Wydawniczy, t. 1, 1984, s. 307, ISBN 83-06-01038-8.
  4. ↑ a b c d e f g Robert Bielecki, Słownik biograficzny oficerów powstania listopadowego, t. III, 1998, s. 161.
  5. ↑ Zdobycie arsenału. Śmierć gen. Blumera, [w:] Juliusz Stanisław Harbut, Noc listopadowa w świetle i cieniach procesu przed Najwyższym Sądem Kryminalnym, Warszawa 1926, s. 240.
  6. ↑ Zjednoczenie. Dziennik narodowości poświęcony., „Zjednoczenie. Dziennik narodowości poświęcony.” (51), 21 sierpnia 1831, s. 3.
  7. ↑ Władysław Zajewski, Walki wewnętrzne ugrupowań politycznych w powstaniu listopadowym 1830-1831, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Naukowe, 1967, s. 178-179.
  8. ↑ Kamil Mochnacki, Sprawa J-ła Jankowskiego, „Pamiętnik Emigracji”, III, z. 3, Ludwik Kapet, Paryż, 6 kwietnia 1833, s. 5-8.
  9. ↑ Ludwik Hass, Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej w XVIII i XIX wieku, Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, 1982, s. 323, ISBN 83-04-01195-6.
  10. ↑ my żywi godniejszymi jesteśmy pożałowania Nieznany list Maurycego Mochnackiego z 14 października 1833 roku - PDF, docplayer.pl [dostęp 2017-03-12].
  11. ↑ Dionizy Sidorski, Szalony jasnowidz, czyli rzecz o Maurycym Mochnackim, Katowice: Wydawnictwo "Śląsk", 1978, s. 278, ISBN 83-216-0186-3.

Media użyte na tej stronie

Dom Mochnackich w Warszawie.jpg
Autor: Maurycek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dawny dom rodziny Mochnackich w Warszawie przy ul. Długiej 3.
Kamil Mochnacki (1806-1833).jpg
Autor: Maurycek, Licencja: CC BY-SA 4.0
Inskrypcja poświęcona Kamilowi Mochnackiemu (1806-1833) na cokole grobu jego brata, Maurycego Mochnackiego, na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.