Kampania w Dolinie Hutt
| Wojny maoryskie | |||
 Te Rangihaeata w roku 1840 | |||
| Czas | |||
|---|---|---|---|
| Miejsce | terytorium Nowej Zelandii | ||
| Wynik | Usunięcie Maorysów z Doliny Hutt | ||
| Strony konfliktu | |||
| Dowódcy | |||
| Siły | |||
| Straty | |||
Kampania w Dolinie Hutt roku 1846, toczona w ramach wojen maoryskich była niejako powtórzeniem incydentu w Dolinie Wairau. Przyczyny były takie same i przeciwnicy niemal ci sami. Beztroskie i pozbawione skrupułów zakupy maoryskich ziem przez New Zealand Company, a także niecierpliwość osadników pragnących jak najszybciej zasiedlić terytoria będące przedmiotem sporu, były głównymi przyczynami konfliktu.
Kwestia własności ziemi
Między Maorysami nie było zgodności co do tego, kto jest właścicielem ziemi w Dolinie. Pierwitnie obszar ten zamieszkiwali członkowie trzech małych klanów (hapū): Rangitane, Ngāti Apa, and Muaūpoko. W wyniku wojny muszkietów zostali oni wyparci przez inne hapu, Ngāti Toa i Ngāti Rangitane. Uważając, że zostali bezprawnie pozbawieni swych terytoriów, Rangitane nie mieli nic przeciwko odsprzedaniu ich Pākehā. Jednak nowi gospodarze, którzy uznali, że są właścicielami zgodnie z prawem podboju, sprzeciwili się temu. Tymczasem New Zealand Company nie miała zamiaru kwestionować praw sprzedawców do dysponowania gruntami.
Walki w Dolinie
Napięcia narastały w okolicach Wellington od roku 1842, szczególnie w odniesieniu do żyznego dna doliny Hutt. Mieszkańcy, Nga Rangatahi, byli zdecydowani utrzymać te ziemie. Zgromadzili około 200 wojowników pod wodzą Te Rangihaeatai, jednego z wodzów zamieszanych w incydent w dolinie Wairau. Brytyjczycy również zaczęli przerzucać wojska w ten rejon i w lutym 1846 roku mieli tam około tysiąca ludzi, dodatkowo wspieranych przez sprzymierzonych Māori z hapu Te Atiawa.
Konflikt zapoczątkowało wzajemne łupienie i palenie posiadłości. Pierwsi zaatakowali przypuszczalnie Brytyjczycy, którzy 27 lutego spalili osiedle Māori w Maraenuku. W odpowiedzi Te Rangihaeata zaczął systematycznie niszczyć zabudowania osadników w Dolinie. Na tym etapie starał się nie atakować, by nie zabić lub ranić kogokolwiek; to wkrótce miało się zmienić: 3 marca zaatakował oddział lokalnej milicji osadniczej, ale został odparty. W odpowiedzi gubernator Grey ogłosił stan wojenny i wzmocnił garnizony.
2 kwietnia ktoś zamordował dwóch osadników. Przypuszczano, że zrobili to ludzie Te Rangihaeatai. 16 maja wojownicy przypuścili atak na silnie bronioną farmę Boulcott, jedne z najdalej wysuniętych w głąb Doliny zabudowań. Oblężenie trwało kilka godzin zanim przybyłe posiłki nie odparły ataku Maori, w wyniku którego Brytyjczycy stracili 16 ludzi. W miesiąc później w tym samym miejscu patrol wojska wpadł w zasadzkę i 4 żołnierzy odniosło rany.
6 sierpnia rozpoczęło się ostatnie starcie tej kampanii – bitwa o Battle Hill – po którym Te Rangihaeata wycofał się z Doliny.
Koniec oporu
To oznaczało zakończenie kampanii w Dolinie Hutt. Wódz Te Mamaku wrócił w okolice Wanganui. Te Rangihaeata wzniósł potężną pā nad rzeką Manawatu, skąd mógł skutecznie przeciwstawiać się brytyjskiej penetracji terytorium aż do śmierci w roku 1856.
Māori nie zostali pobici. Niemal ze wszystkich potyczek wychodzili zwycięsko lub co najmniej bez strat. Teraz wycofali się po prostu nie mając zamiaru więcej atakować białych. Było po temu kilka powodów. Ich główna osada (i zarazem centrum logistyczne) leżała w okolicach Wanganui, dość daleko na północ, co wydłużało nadmiernie ich linie zaopatrzenia, więc cierpieli na brak żywności i amunicji. Do tego doszła sprawa opowiedzenia się po stronie białych hapu Te Atiawa oraz konieczność powrotu do domu, bowiem Māori byli przede wszystkim rolnikami, a dopiero potem wojownikami, nie mogącymi poświęcać zbyt wiele czasu na wojowanie.
Jednakże prawdopodobnie główną przyczyną było aresztowanie przez Brytyjczyków najsławniejszego wodza na tym obszarze, Te Rauparaha'i. Był on innym znanym przeciwnikiem najeźdźców w czasie incydentu w Dolinie Wairau, a co więcej, był wujem Te Rangihaeata'i. W tym konflikcie jednak nie uczestniczył i nic nie usprawiedliwiało jego aresztowania. Było to typowe aresztowanie prewencyjne i – usprawiedliwione czy też nie – miało ogromny wpływ na morale Māori i mogło zadecydować o przerwaniu działań.
Bibliografia
- Michael Barthorp: To face the daring Māori, Hodder and Stoughton 1979.
- James Belich: The New Zealand wars, Penguin Press 1988.
- James Belich: Making peoples, Penguin Press 1996.
- James Cowan: The New Zealand Wars, t.1, 1922.
- Tony Simpson: Te Riri Pakeha, Hodder and Stoughton 1979.
- Keith Sinclair (ed.): The Oxford illustrated history of New Zealand, Wellington, Oxford University Press 1996.
- The dictionary of New Zealand biographies 1769-1869, Bridget Williams Books i Department of Internal Affairs, New Zealand 1990.
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
Upper body profile portrait of the Māori warrior chief Te Rangihaeata with moko (facial tattoo) and with 6 huia feathers in his hair, an albatross feather (pōhoi toroa) and greenstone drop (whakakai) earring in his right ear, a flax cloak with taniko border and an outer kiwi feather cloak. There is a strap running from his right shoulder to his waistband and his cloaks hang open to below his waist.
Te Rangihaeata was the only surviving son of Waitohi of Ngāti Toa, and elder sister of Te Rauparaha, and Te Rangikapiki of Ngāti Raukawa. He had one other surviving sibling, his sister Te Rangi Topeora. The other children were killed by Ngāti Pou (Waikato) before Ngāti Toa migrated to Kapiti. Te Rangihaeata was a rangatira (chief) of the Ariki class, the highest ranking class of Māori chief, and a tohunga. He was expert in carving, the recitation of tribal prayers and incantations, and tribal and inter-tribal genealogies. He strenuously resisted European encroachment upon Māori customs and land. He died in 1855.
The third of a series of three portraits done of Te Rangihaeata by Heaphy in 1840. Inscribed - Recto - beneath image: Rangiaeata. 1840; Recto - bottom right: Chas Heaphy