Kaplica Trójcy Świętej w Lublinie

	Kaplica Trójcy Świętej; w Lublinie
	Kaplica Trójcy Świętej; w Lublinie
	nr rej. A/161 z 24.05.1956, 21.06.1961 i z 25.01.1967
	; Kaplica Trójcy Świętej (2012)
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Miejscowość	Lublin
Typ budynku	Kaplica
Styl architektoniczny	Gotyk i renesans lubelski
Rozpoczęcie budowy	połowa XIV wieku
Ważniejsze przebudowy	1407
	Położenie na mapie Lublina Kaplica Trójcy Świętej; w Lublinie
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kaplica Trójcy Świętej; w Lublinie
	Położenie na mapie województwa lubelskiego Kaplica Trójcy Świętej; w Lublinie
	51°15′01,14″N 22°34′23,20″E/51,250317 22,573111

Kaplica Trójcy Świętej w Lublinie (pot. Kaplica Zamkowa) – kaplica znajdująca się na dziedzińcu zamkowym w Lublinie, połączona z częścią muzealną zamku. Kaplica stanowi integralną część obiektu.

Historia

Plan kaplicy

Kaplica została zbudowana pomiędzy latami 1341 a 1370^[1] w czasach panowania Kazimierza Wielkiego. Mury całej kaplicy - nawy i prezbiterium, w obu ich poziomach – powstały wg jednej koncepcji^[1]. Posiadała nawę oraz wielokątne prezbiterium, do którego, przypuszczalnie krótko po rozpoczęciu budowy, dostawiono z obu stron zamkowe mury obwodowe^[1]. Z inicjatywy Władysława Jagiełły kaplica została przed 1418 rokiem ozdobiona malowidłami bizantyjskimi^[2]^[3]. W bryle kościoła dominowały dwa strome, schodkowe szczyty, które przetrwały do lat pięćdziesiątych XVII wieku. Dolną kondygnację przeznaczono na kryptę dla zmarłych kapelanów i miejscowych dostojników, zaś górną dla potrzeb religijnych. Wieloboczne prezbiterium oraz kwadratowa nawa sklepione były żebrowo. Sklepienie nawy podtrzymywał centralnie osadzony filar. Ten element konstrukcyjny był typowy dla architektury sakralnej i świeckiej w okresie panowania Kazimierza Wielkiego. W okresie renesansu kościół miał nadal charakter gotycki, chociaż wejście umieszczono na poziomie pierwszego piętra i ujęto je w nowy renesansowy portal, wykonany w warsztacie kamieniarskim Komasków. Dopiero w XVII wieku fasada świątyni była już zwieńczona szczytem w stylu renesansu lubelskiego.

W drugim dziesięcioleciu XV wieku podjęte zostały prace malarskie we wnętrzu kościoła. Wykonał je anonimowy zespół malarzy ruskich pod kierownictwem mistrza Andrzeja. Ściany i sklepienie pokryte zostały polichromią w stylu rusko-bizantyńskim. Malowidła ukończono w 1418 roku, co zostało utrwalone cyrylicą na tablicy fundacyjnej w łuku tęczowym kościoła. Poza scenami religijnymi zdobiącymi wnętrze kościoła znajdują się tu dwa portrety Władysława Jagiełły. Polichromię wykonano różnymi technikami: na suchym i na mokrym tynku, farbami temperowymi.

Podczas prac nad nową budowlą więzienną, w latach 1823–1826, kościół został połączony z zabudowaniami neogotyckimi i stał się kaplicą więzienną. Z zewnątrz i od wewnątrz otynkowano go, przez co zniszczono bezcenne malowidła. W końcu XIX wieku kaplica więzienna uległa niewielkim przeobrażeniom: zdemontowano zewnętrzne schody, a portal przekształcono w okno. W 1897 roku Józef Smoliński odkrył fragmenty XV-wiecznej polichromii. W latach 1917–1918 odsłonięto dalsze partie malowideł.

Renowacja i prace zabezpieczające

Kaplica widziana z zewnątrz

Widok sprzed renowacji

Widok obecny, Noc Kultury 2008

W latach 50. XX wieku, po przeznaczeniu zamku na cele kultury, rozpoczęto gruntowną renowację kościoła. Około 1970 roku usunięto z dachu kaplicy dachówkę ceramiczną i położono w to miejsce blachę. Zdjęto zewnętrzne tynki oraz zrekonstruowano zabytkowe freski. Renowacja malowideł zakończona została w latach dziewięćdziesiątych.

W sierpniu 2007 trwały prace mające na celu zalepienie pęknięć ścian prezbiterium. Pod fundamenty kaplicy zostały podłożone masywne podpory betonowe. Pęknięcia, mające nawet do 1 cm szerokości, spowodowała deszczówka, która wypłukiwała grunt spod fundamentów. Możliwe, że uszkodzenia powstały ponad sto lat wcześniej. Wstrzykiwano w nie ponad 2 tysiące litrów substancji klejącej, mieszaniny białego cementu i ciasta wapiennego. Na sklepieniu prezbiterium ułożono wzmacniającą siatkę z włókna węglowego zatapianej w matrycy mineralnej. Nad sklepieniem zainstalowano stalową opaskę, utrzymująca całą konstrukcję. Na wiosnę 2008 odbyła się ostatnia faza prac: usunięto ślady pęknięć i przykryto je zrekonstruowanymi freskami.

Freski

Nie wiadomo kiedy rozpoczęto pracę przy polichromii. W najstarszej księdze miejskiej Lublina widnieje wzmianka z 1407 roku o wydatkach na prace malarskie w kaplicy. Malowidła zaś ukończono 10 sierpnia 1418 roku, w dzień św. Wawrzyńca.

Fundatorem fresków bizantyjsko-ruskich był król Władysław Jagiełło. Freski wykonane były przez kilku malarzy, główny mistrz Andrzej – jego imię widnieje w napisie fundacyjnym - był autorem większości fresków związanych z cyklem świąt i męką Pańską. W cyklu świąt występują wzory tradycyjne będące charakterystycznymi dla Bizancjum, w cyklu męki Pańskiej zaś wzory serbsko-atoskie.

Za wizerunek Chrystusa, scenę Zwiastowania, postaci proroków, świętych i aniołów odpowiadał Cyryl, którego cechą charakterystyczną było frontalne ujęcie postaci i jednolity typ twarzy.

Freski znajdujące się na ścianie tęczowej oraz dolnej strefie nawy wykonane są przez malarza Juszko, który związany był ze środowiskiem halicko-wołyńskim. W swoich pracach stosował archaiczne schematy ikonograficzne.

Technika wykorzystana do dekoracji lubelskiej kaplicy to nanoszenie roztartych z wodą barwników na mokrą zaprawę wapienną zawierającą cięte włókna lnu i słomy. Wykonawcy za każdym razem przygotowywali zaprawę potrzebną do wykonania dziennej partii. Spośród naturalnych pigmentów stosowano: biel świętojańską, malachit, węgiel drzewny, azuryt oraz glinki żelazowe. Końcowym etapem prac było pozłacanie nimbów i szczegółów szat.^[4]

Wnętrze kaplicy