Karl Litzmann

Karl Litzmann

Karl Ludwig Wilhelm Hermann Litzmann

Der Löwe von Brzeziny

1916
General der Infanterie
Data i miejsce urodzenia	22 stycznia 1850 Neuglobsow
Data i miejsce śmierci	28 maja 1936 Neuglobsow
Przebieg służby
Lata służby	1867–1918
Siły zbrojne	Armia Cesarstwa Niemieckiego
Stanowiska	szef Pruskiej Akademii Wojskowej, dowódca 3 Gwardyjskiej Dywizji Piechoty, dowódca 40 Korpusu Rezerwowego
Główne wojny i bitwy	wojna francusko-pruska, I wojna światowa: bitwa pod Łodzią
Późniejsza praca	polityk
Odznaczenia

Karl Litzmann (ur. 22 stycznia 1850 w Neuglobsow, Brandenburgia, zm. 28 maja 1936 tamże)^[1] – pruski generał podczas I wojny światowej, dowódca jednej z trzech dywizji (3 dyw. gwardyjska) w składzie tzw. „grupy Scheffera” (pozostałe dwie to 49 i 50 rezerwowa dywizje piechoty), który swoim manewrem zapewnił zwycięstwo Niemcom w jednej z trzech największych bitew na froncie wschodnim (w tzw. bitwie pod Łodzią); polityk nazistowski^[2].

Rodzina i pierwsza wojna światowa

Dokumenty wymieniają rodzinę Litzmannów jako zamieszkującą Neuruppin i okolicę od połowy XVI wieku i należącą do tutejszego rodu radców. Z niej wywodził się również berliński burmistrz Caspar (burmistrz od 1695) i Johann Joachim Litzmann (burmistrz 1709–1712). Ojciec Karla Litzmanna był właścicielem hut szkła i dóbr leśnych w Neuglobsow nad jeziorem Stechlinsee (80 km na północ od Berlina)^[2].

Na początku wojny z Francją 1870/71 Karl Litzmann miał stopień fahnenjunkra (kandydat na oficera w randze starszego podoficera). W 1895 został mianowany na pułkownika i został „pierwszym członkiem dyrekcji” cesarskiej akademii wojskowej w Berlinie. W 1898 został awansowany na generała. W latach 1902–1905 był szefem akademii wojskowej (Preußische Kriegsakademie). W 1905 na skutek sporu z cesarzem na temat reformy kształcenia sztabu generalnego został przedwcześnie przeniesiony w stan spoczynku, ale 1 sierpnia 1914 został przywołany do służby i w październiku otrzymał dowodzenie 3. Gwardyjską Dywizją Piechoty. Za swe skuteczne działania na froncie wschodnim, w czasie których pod koniec listopada 1914 wbrew innemu rozkazowi dowódcy – gen. Reinharda von Scheffer-Boyadela, w kotle pod Łowiczem, przy -20 stopniach mrozu, w pobliżu miejscowości Brzeziny k. Łodzi (bitwa pod Brzezinami), udało mu się przypadkiem z już odciętej pozycji przedrzeć przez front rosyjski, został odznaczony najwyższym orderem Pour le Mérite^[3]. W bitwie tej, niedaleko Łodzi, zatrzymano posuwanie się rosyjskich oddziałów w kierunku na Berlin i Wrocław^[2]. Po tym zwycięstwie uzyskał w Niemczech miano „Lwa spod Brzezin” („Der Löwe von Brzeziny”)^[4].

W 1915 otrzymał dowodzenie grupą armii i poprowadził przez Mazury 40. Korpus Rezerwowy (kontrofensywa z Prus Wschodnich). Dzięki odważnemu dowodzeniu oddziałami, talentowi i doświadczeniu strategicznemu zajął twierdzę Kowno uważaną dotąd za nie do zdobycia. Otrzymał za to Wieniec Liści Dębowych do odznaczenia Pour le Mérite^[5]. Odmówił jednak przyjęcia zaproponowanego mu przez cesarza tytułu szlacheckiego. W 1917 poprowadził armię austriacką na Mołdawię.

W latach 1926 i 1928 napisał dwutomowe wspomnienia^[6].

Poparcie nazistów

Osiemdziesięcioletni Karl Litzmann zaczął aktywnie wspierać partię narodowosocjalistyczną NSDAP, której członkiem został w 1930^[7][8]. W lutym tegoż roku w Pałacu Sportu w berlińskiej dzielnicy Schöneberg odbyła się piętnastotysięczna demonstracja pod przewodnictwem NSDAP pod hasłem „Tak dalej nie może być”. Mówcami byli m.in. gen. Karl Litzmann, gauleiter dr Joseph Goebbels i kpt. Hermann Göring.

W 1932 Litzmann został posłem do Reichstagu, później aż do śmierci był Alterspräsidentem – przewodniczącym seniorem. Był najstarszym posłem w całej historii niemieckiego parlamentaryzmu^[9]. Od 1934 był również członkiem powołanej przez Hitlera Pruskiej Rady Państwa. W 1936 pochowano go podczas pogrzebu państwowego w Neuglobsow koło Stechlinsee^[1].

Uhonorowanie

Kiedy w 1939 po pokonaniu Polski Łódź i Brzeziny włączono do Kraju Warty, miejscowości te otrzymały na cześć Karla Litzmanna niemieckie nazwy. 11 kwietnia 1940 Łódź okupanci przemianowali na Litzmannstadt, a Brzeziny na Löwenstadt (od „Löwe von Brzeziny”). Po zakończeniu okupacji nawiązujące do osoby Litzmanna nazwy miejscowości nie były używane^[10].

Karl Litzmann był honorowym obywatelem miasta Neuruppin, której to godności pozbawiono go w 2007^[11].

Przypisy

Bibliografia

• Litzmann Karl: Lebenserinnerungen. Erster Band, Część I. Berlin, 1927 (egz. w b-ce Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, dział „Łodziana”, sygn. 352)
• Theodor Jakobs: Der Löwe von Brzeziny. Hamburg: Hanseatische Verlagsanstalt, 1934. (egz. w b-ce Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, sygn. 16761/R)