Karol Schayer
Data i miejsce urodzenia | 25 listopada 1900 |
---|---|
Data i miejsce śmierci | 15 marca 1971 |
Alma mater | |
Praca | |
Styl | modernizm |
Karol Boromeusz Julian Schayer (ur. 25 grudnia 1900 we Lwowie, zm. 15 marca 1971 w Rockford)[1][2] – polski architekt modernistyczny. W okresie międzywojennym członek Zarządu SARP oraz komisji artystyczno-budowlanej Muzeum Przemysłu i Techniki w Warszawie[1].
Życiorys
Urodził się we Lwowie, był synem Juliana, kupca. W 1919 zdał maturę w lwowskim gimnazjum realnym. Brał udział w obronie Lwowa. Po zakończeniu służby wojskowej rozpoczął studia na Wydziale Architektury Politechniki we Lwowie[1]. Wkrótce przerwał studia by wziąć udział w akcji plebiscytowej na Spiszu i Orawie. W 1920 jako ochotnik brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W 1921 ponownie przerwał studia by pomagać w organizacji plebiscytu na Górnym Śląsku. W 1922 powrócił na studia jednocześnie pracując w przedsiębiorstwach i burach architektonicznych (między innymi w wytwórni drewno-budowlanej Zygmunt Krykiewicz i syn i w biurze architekta Hipolita Śliwińskiego i Edwarda Uderskiego we Lwowie). W marcu 1926 otrzymał dyplom inżyniera architekta[1].
W 1929 ożenił się z Bożeną Sołtysówną – córką polskiego działacza narodowego z Bytomia Joachima Sołtysa. Z małżeństwa tego miał córkę Krystynę
Działalność przed 1 IX 1939
Od grudnia 1927 pracował jako urzędnik w Wydziale Komunikacji i Robót Publicznych Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego w Katowicach[2] projektując w tym czasie m.in. wiele gmachów szkolnych, w 1933 został rzeczoznawcą do spraw architektoniczno-budowlanych przy Sądzie Okręgowym w Katowicach. W 1934 na polecenie wojewody Michała Grażyńskiego zajął się organizacją biura, którego celem było opracowanie projektu, a następnie realizacja gmachu Muzeum Śląskiego w Katowicach[1]. Od 1935 prowadził wspólnie z Henrykiem Griffelem biuro architektoniczne w Katowicach realizując projekty domów w Katowicach, Chorzowie, Krakowie czy Warszawie[1]. Projektował też w Bielsku i Cieszynie. Jego najwspanialszym dziełem zbudowanym przed wojną, był gmach Muzeum Śląskiego w Katowicach, który jako przejaw "sztuki zdegenerowanej" został zburzony przez Niemców w latach 1941-1944.
Lata II wojny światowej
W 1939 będąc członkiem cywilnej obrony polskiego wschodniego terenu Górnego Śląska kierował działaniami ochotników z organizacji niepodległościowych przy pracach zabezpieczających. Następnie po niemieckim ataku 1 września 1939, organizował działania ewakuacyjne w głąb kraju. Zmuszony do ucieczki przed Niemcami za granicę, dotarł do Rumunii, następnie do Stambułu, w grudniu 1940 do Palestyny[1], gdzie pracował przy polskich oddziałach wojskowych. W latach 1942-1944 przebywał w Erytrei pracując dla wojsk sprzymierzonych w wojskowym biurze projektów[2]. Od 1944 przebywał w Jaffie, gdzie prowadził wykłady dla żołnierzy[1].
Działalność po 1945
W 1946 zamieszkał w Bejrucie w Libanie gdzie wspólnie z Wasikiem Adibem prowadził pracownię projektową, z którą zaprojektował w latach 50. i 60. wiele budynków w stylu modernistycznym w Bejrucie, Trypolisie oraz Saidzie. Był również wykładowcą w libańskim Instytucie Malarstwa i Grafiki w Bejrucie[1]. W 1970 był zmuszony wyjechać do Stanów Zjednoczonych gdzie zmarł w 1971 w Rockford (Illinois)[2].
Zgodnie z jego ostatnią wolą został pochowany na cmentarzu polskim w Bejrucie.
Wybrane realizacje
- przebudowa ratusza w Chorzowie (projekt konkursowy wspólnie z Witoldem Eyssmontem, 1927–1929)
- gimnazjum w Mikołowie, obecnie nr 1 (proj. 1928)
- gimnazjum w Lublińcu, obecnie Zespół Szkół im. A. Mickiewicza (proj. 1928)
- obecne Liceum Ogólnokształcące w Piekarach Śląskich, ul. Gimnazjalna 24 (1930)
- szkoła w Katowicach-Załężu (1932)
- Muzeum Śląskie w Katowicach przy placu Bolesława Chrobrego z lat 1934–1939 (rozebrane w latach 1941–1944 przez Niemców),
- kamienica Wojciecha Żytomirskiego, ul. PCK 6 (róg PCK i Drzymały) w Katowicach (1936)
- Międzynarodowy Bank Handlowy, ul. Andrzeja Mielęckiego 10 w Katowicach (1936)
- kamienica, ul. gen. H. Dąbrowskiego 24 w Katowicach (1936)
- dom, al. Wojciecha Korfantego 68 w Katowicach (1936)
- dom, al. Wojciecha Korfantego 60 w Katowicach (1937)
- Willa Chmielewskich na ul. Frascati 4 w Warszawie (wspólnie z Marią Wroczyńską[1], 1937), przebudowana po 1945 roku
- szkoła powszechna w Radzionkowie, obecnie szkoła nr 2, ul. Szymały 36
- Dom Sportu przy ul. Kilińskiego 23 w Katowicach
- prawdopodobnie szpital w Asmara Arsenal (Erytrea) (1943)
- AUB Alumni Club w Bejrucie (1952)
- Dar Al Sayad w Bejrucie (1954)
- hotel Carlton w Bejrucie (1956)
- Shell Building w Bejrucie (1959)
- siedziba spółki Kadicha w Trypolisie
Bibliografia
- Dariusz Abramciów , Marzena Zielińska-Schemaly , W kraju cedrów, Warszawa: Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2010, s. 57-59, ISBN 978-83-89474-21-6 .
- Borowik A., Słownik architektów, inżynierów i budowniczych związanych z Katowicami w okresie międzywojennym, Katowice 2012 [link do publ. https://www.sbc.org.pl/publication/78544]
Linki zewnętrzne
- Fotografia 1 Karola Schayera. polskiecedry.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-29)].
- Fotografia 2 Karola Schayera
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j Aneta, Borowik , Słownik architektów, inżynierów i budowniczych związanych z Katowicami w okresie międzywojennym, Katowice, s. 121, ISBN 978-83-226-2106-6, OCLC 840689302 [dostęp 2019-03-18] .
- ↑ a b c d Ilkosz i inni, Modernizm na Śląsku 1900-1939 : architektura i polityka, Wrocław: Muzeum Architektury, 2018, s. 440, ISBN 978-83-65730-05-3, OCLC 1091268253 [dostęp 2019-04-19] .
Media użyte na tej stronie
Autor: Adrian Tync, Licencja: CC BY-SA 4.0
Budynek I Liceum Ogólnokształącego w Piekarach Śląskich-Szarleju, zaprojektowany przez Karola Schayera, wybudowany w latach około 1930–1932.
Autor: Tomasz Nemo5576 Górny, Licencja: CC BY-SA 4.0
Katowice. Kamienica PCK 6.