Kartki (reglamentacja towarów)

Kartka na chleb w Warszawie z 1917

Niemiecka kartka żywnościowa z okresu III Rzeszy

Amerykańskie kartki na benzynę wydrukowane podczas kryzysu naftowego w 1973 przez rząd USA, które jednak ostatecznie nie zostały wprowadzone do obiegu

Kartki – bony bądź kupony uprawniające do nabycia określonych towarów w gospodarkach, w których obowiązuje reglamentacja towarów.

Opis

W zależności od wariantu tzw. kartki umożliwiają bezpłatne nabywanie towarów, nabywanie ich po preferencyjnych cenach lub po cenach urzędowych.

System kartkowy funkcjonuje zwykle w okresie silnych niedoborów żywności spowodowanych wojną, klęskami żywiołowymi lub perturbacjami politycznymi i ma na celu zapewnienie wszystkim przynajmniej minimalnych racji żywnościowych.

Kartki stosowane były praktycznie we wszystkich krajach Europy w czasie trwania i tuż po II wojnie światowej (najczęściej na zakup żywności i paliwa), ale w większości krajów wkrótce zostały wycofane^[1]. System kartkowy obecnie obowiązuje jeszcze na Kubie i w Korei Północnej.

System reglamentacji w PRL

W Polsce kartki wprowadzono ponownie (tzn. po zakończeniu w 1953 r. powojennego okresu ich obowiązywania) w sierpniu 1976 – na zakup cukru.

Od 1981 r., wobec coraz wyraźniejszych niedoborów na rynku, wprowadzano coraz więcej ograniczeń i poszerzano zakres reglamentacji. Najpierw, oprócz funkcjonujących już pięć lat kartek na zakup cukru, wprowadzono kartki uprawniające do zakupu mięsa, potem reglamentacją objęto jeszcze masło, kaszę, ryż, mąkę, następnie olej, mydło, proszki do prania, słodycze, papierosy, alkohol, benzynę, obuwie, itd.^[1]

Pierwsza „gierkowska” kartka na cukier z 1976
Kartka wieloasortymentowa – oprócz mięsa – z XI 1982
Dzieci otrzymywały dodatkowe masło na podstawie wpisów do książeczek zdrowia
Tu wpisano prócz masła i sera – płyn Lugola po katastrofie w Czarnobylu

Kartki na artykuły codziennego użytku w Polsce ostatecznie wycofał rząd Mieczysława Rakowskiego. Ostatnim towarem reglamentowanym było mięso – kartki obowiązywały do końca lipca 1989 r., jednakże już od 1986 r. legalnie dostępne było tzw. mięso z uboju gospodarczego, w praktyce nieznacznie tylko droższe od mięsa reglamentowanego^[1].

Reprodukcje pierwszych polskich kartek na cukier trafiły jeszcze w 1976 r. na plakaty prawicowych konkurentów szwedzkich socjaldemokratów jako argument przeciw rządom lewicy. Na plakacie tym pod wizerunkiem polskiej kartki było pytanie: „Czy chcesz tego w Szwecji?”