Kazimierz Demel

Kazimierz Demel

Kazimierz Demel, tablica na budynku Morskiego Laboratorium Rybackiego
Pełne imię i nazwisko	Kazimierz Konstanty Demel
Data i miejsce urodzenia	9 marca 1889 Zawodzie
Data i miejsce śmierci	27 września 1978 Gdynia
Narodowość	polska
Odznaczenia

Kazimierz Demel (ur. 9 marca 1889 w Zawodziu^[1], zm. 27 września 1978 w Gdyni) − hydrobiolog, pionier polskich badań na morzu, znawca flory i fauny Bałtyku.

Życiorys

Bulwar im. Kazimierza Demela w Helu

Grób profesora Kazimierza Demela na Cmentarzu Witomińskim

Urodził się w rodzinie Bolesława, doktora chemii, dyrektora w fabryce chemicznej, i Marii z Ostrowskich. Ukończył szkołę średnią Emiliana Konopczyńskiego^[2]. Po zdaniu matury w 1908 podjął studia przyrodnicze na Uniwersytecie Lwowskim, skąd po roku przeniósł się na wydział przyrodniczy Uniwersytetu Genewskiego. W 1912 otrzymał tytuł magistra i rozpoczął pracę na miejscu jako asystent w Zakładzie Zoologii. W 1913 powrócił do kraju z powodu choroby ojca, nostryfikując swój dyplom na Uniwersytecie Jagiellońskim. W tym czasie rozpoczął pracę w Warszawskim Towarzystwie Naukowym, co dało mu możliwość odbycia staży naukowych w Villefranche-sur-Mer (Prowansja) i Murmańsku, podczas których ostatecznie skierował swoją uwagę zagadnieniom związanym z biologią morza. W 1916 roku, w związku z toczącą się I wojną światową, został przymusowo wcielony do armii rosyjskiej, skąd po roku udało mu się przejść do organizowanego na terenie Białorusi I Korpusu Polskiego, pod dowództwem gen. J. Dowbora-Muśnickiego. Po zakończeniu działań wojennych zgłosił się ponownie jako ochotnik do służby wojskowej, odbywając kampanię na froncie wołyńskim. Uczestniczył w III powstaniu śląskim, był adiutantem osobistym naczelnego komendanta ppłk. Macieja Mielżyńskiego ps. „Nowina-Doliwa”^[2].

W 1923 podjął pracę w Morskim Laboratorium Rybackim, mieszczącym się początkowo na Helu^[1], później (w związku ze zmianami organizacyjnymi i przemianowaniu jednostki na Morski Instytut Rybacki) w Gdyni. Pracę doktorską z dziedziny biologii morza obronił w 1938 na Uniwersytecie Jagiellońskim. W sierpniu 1939 roku ponownie zgłosił gotowość do służby, jednak z uwagi na przekroczony 50. rok życia jego wniosek nie został przyjęty. Wojnę spędził w Warszawie, angażując się w tajną działalność dydaktyczną, a po jej zakończeniu powrócił do Gdyni. Tutaj rozpoczął energiczne starania mające na celu odtworzenie macierzystego Laboratorium, w którym szybko został zastępcą kierownika. W 1950 uzyskał habilitację, siedem lat przed otrzymaniem godności profesora zwyczajnego. W latach 1951−1960 pracował jako kierownik Działu Oceanograficznego MIR oraz członek jego Rady Naukowej; potem przeszedł na emeryturę, nie zaprzestając pracy twórczej.

Poza badaniami prowadzonymi w Morskim Instytucie Rybackim prowadził wykłady w Wyższej Szkole Handlu Morskiego oraz na wydziale rybackim Wyższej Szkoły Rolniczej w Olsztynie. Był wieloletnim członkiem Międzynarodowej Rady Badań Morza w Kopenhadze. Napisał ponad 250 dzieł, w tym wiele podręczników (m.in. bardzo cenione Życie morza, Biologię morza, Zwierzę i jego środowisko czy Morza i oceany) i opracowań popularnonaukowych. Morski Instytut Rybacki co roku na jego cześć przyznaje specjalne odznaczenie, Medal im. Profesora Kazimierza Demela, „za wybitne osiągnięcia naukowe i organizacyjne w badaniach oraz w popularyzacji wiedzy o morzu w dziedzinach: biologii, ekologii i rybactwa”. W 1963 r. został doktorem honoris causa Wyższej Szkoły Rolniczej w Olsztynie^[3].

Od 1924 był mężem Jeanne Salamagne^[2].

Spoczywa w starej Alei Zasłużonych na Cmentarzu Witomińskim (kwatera 77-22-17)^[4].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (16 lipca 1955)^[5]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (22 lipca 1951)^[6]
• Krzyż Walecznych^[2]
• Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi^[2]

Przypisy

Bibliografia

• Małgorzata Sokołowska, Sławomir Kitowski: Ulice Gdyni. Gdynia: Sławomir Kitowski, 2001, s. 63. ISBN 839064291-3.
• Małgorzata Sokołowska: Encyklopedia Gdyni. Gdynia: Verbi Causa, 2006, s. 130. ISBN 83-921571-8-4.
• MIR: Medal im. Kazimierza Demela (pol.). [dostęp 2009-09-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-04-11)].
• Wszystko o Gdyni – Historia (pol.). [dostęp 2009-09-08].
• Jerzy A. Chmurzyński: Polish Ethological Society (pol.). 15 listopada 1999 r. [dostęp 2009-09-08].
• Mirosław Kuklik: Dzieje Helu (pol.). [dostęp 2009-09-08].