Kazimierz Firganek

Kazimierz Firganek
Ilustracja
Kazimierz Firganek (przed 1913)
Data i miejsce urodzenia

13 września 1879
Jarosław

Data i miejsce śmierci

14/15 sierpnia 1941
Czarny Las

Przyczyna śmierci

Mord w Czarnym Lesie

Zawód, zajęcie

nauczyciel

Miejsce zamieszkania

Stanisławów

Narodowość

polska

Edukacja

C. K. Gimnazjum św. Anny w Krakowie

Alma Mater

Uniwersytet Jagielloński

Stanowisko

profesor i dyrektor gimnazjalny

Odznaczenia
Krzyż Jubileuszowy dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych

Kazimierz Józef Firganek (ur. 13 września 1879 w Jarosławiu, zm. 14/15 sierpnia 1941 w Czarnym Lesie) – polski nauczyciel.

Życiorys

Urodził się 13 września 1879 w Jarosławiu[1][2]. Był synem Karola (1840-1913, powstaniec styczniowy, potem pracownik kolei w Galicji) i Antoniny z domu Reder (zm. 1935)[3]. Miał braci Bolesława (ur. 1877) i Tadeusza (ur. 1884, zmarł podczas studiów[4]) oraz siostrę Jadwigę (1882-1978)[5]. Wraz z rodziną zamieszkiwał w Zagórzu w Krakowie[6].

W 1899 ukończył naukę w C. K. Gimnazjum św. Anny w Krakowie[7][8]. Od 1899 do 1904 studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego na kierunkach fizyki i matematyki[8].

Po studiach podróżował do Włoch[8]. Uprawiał taternictwo[2]. 22 lipca 1907 dokonał pierwszego przejścia Grani Hrubego drogą od Teriańskiej Przełęczy Wyżniej do Teriańskiej Przełęczy Niżniej (wraz z nim: Ignacy Król, Władysława Panek-Jankowska, Józef Jankowski)[9]. W tym samym roku przeszedł drogą Häberleina południową ścianą Żabiego Konia (wraz ze Stanisławem Konarskim i Ignacym Królem)[10][2]. Należał do Oddziału Towarzystwa Tatrzańskiego „Beskid”[2].

Z wykształcenia był nauczycielem matematyki i fizyki[1]. W roku szkolnym 1903/1904 w charakterze praktykanta uczył matematyki w C. K. III Gimnazjum w Krakowie[11]. Następnie jako kandydat zawodu nauczycielskiego 8 lipca 1904 został mianowany zastępcą nauczyciela w C. K. Gimnazjum w Nowym Sączu i 1 września tego roku złożył przysięgę[12]. Tego dnia rozpoczął pracę w szkolnictwie[1]. W szkole uczył języka łacińskiego, języka polskiego, historii, geografii, matematyki, fizyki, stenografii[13][14]. Egzamin nauczycielski złożył 1 listopada 1906 i od tego dnia liczyła się jego służba[1]. 30 lipca 1907 został mianowany nauczycielem rzeczywistym w C. K. II Gimnazjum w Stanisławowie[15], gdzie pracował w tym charakterze od 1 września 1907[1]. Tam uczył matematyki i fizyki, stenografii[16]. 9 września 1908 został przeniesiony do C. K. I Gimnazjum w Stanisławowie[17]. Tam uczył matematyki i fizyki (był zawiadowcą gabinetu fizykalnego), psychologii, był kierownikiem stacji meteorologicznej oraz kasy oszczędności[18][19][20][21][22]. 10 stycznia 1911 został zatwierdzony w zawodzie nauczycielskim i otrzymał tytuł c. k. profesora[23]. Profesorem w I Gimnazjum w Stanisławowie pozostawał w dalszych latach, w tym podczas I wojny światowej[24][8]. Równolegle, w II dekadzie XX wieku uczył matematyki i fizyki w Prywatnym Gimnazjum Żeńskim z prawem publiczności w Stanisławowie i był tam członkiem komisji skrutacyjnej kasy oszczędności[25][26][27]. Przed 1918 został odznaczony austro-węgierskim Krzyżem Jubileuszowym dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych[24].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości nadal był profesorem zakładu w Stanisławowie, przemianowanego na I Państwowe Gimnazjum im. Mieczysława Romanowskiego, ucząc tam wciąż matematyki i fizyki[28]. Przed 1924 został przeniesiony do III Państwowego Gimnazjum im. Stanisława Staszica w Stanisławowie[29]. Tam też uczył matematyki i fizyki[29]. Ponadto, pozostając etatowym profesorem III Gimnazjum, równolegle w Stanisławowie był dyrektorem Szkoły Handlowej Żeńskiej[30] i nauczycielem w Prywatnym Gimnazjum Żeńskim Zgromadzenia Sióstr Urszulanek[31][8]. Rozporządzeniem z 24 sierpnia 1925 został przeniesiony na stanowisko stanowisko dyrektora II Państwowego Gimnazjum im. Augusta Witkowskiego w Jarosławiu (wraz z rokiem szkolnym 1925/1926 ukształtowanego w pełne ośmioklasowe gimnazjum o profilu matematyczno-przyrodniczym), które sprawował od 24 października 1925[32][33][34]. Uczył tam matematyki i fizyki[33]. Od roku szkolnego 1927/1928 wprowadził w tej szkole tzw. „poranki”, organizowane podczas w każdą sobotę lekcyjną i polegające na wysłuchaniu przez uczniów referatu bądź wykładu, przygotowanego przez jednego z nauczycieli[35]. Z jego inicjatywy w 1927 z całości zbiorów książek utworzono biblioteki klasowe[36]. Reskryptem ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Kazimierza Świtalskiego z 28 marca 1929 został przeniesiony w stan nieczynny z dniem 30 czerwca 1939[37][38]. W związku z tym 28 czerwca 1929 w jarosławskim II Gimnazjum nastąpiło pożegnanie dyrektora Firganka, a on sam przyznał wtedy, że odchodzi z uczuciem krzywdy, jaką niezasłużenie wyrządzili mu prowokatorzy, denuncjanci oraz mając pełnię sił do pracy dla młodzieży[39]. Reskryptem kolejnego ministra WRiOP Sławomira Czerwińskiego z 8 grudnia 1929 został przeniesiony w stan spoczynku z dniem 31 grudnia 1929[40][37]. Profesor Firganek miał wówczas 50 lat i wysłużył 25 lat pracy (wtedy na emeryturę przechodzili nauczyciele w wieku 60 lat po wysłużeniu 35 lat)[41]. Według relacji rodziny usunięcie ze służby nastąpiło wskutek konfliktu z władzą sanacyjną[8]. W prasie z 1929 wskazywano na przypisywanie profesorowi poglądów endeckich jako przyczynę jego odwołania[42].

W trakcie swojej pracy w połowie lat 20. figurował jako członek okręgu lwowskiego Towarzystwa Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych[43][44]. Później w Jarosławiu udzielał się w działalności oświatowej i społecznej. Był członkiem Powiatowej Rady Szkolnej[45] oraz był prezesem zarządu Towarzystwa Bursy im. Mikołaja Kopernika[46]. 28 kwietnia 1928 został wybrany zastępcą przewodniczącej zarządu koła Towarzystwa Szkoły Ludowej w Jarosławiu[47] oraz pełnił tę funkcję nadal w 1929[48] i w 1930[49], na początku 1932 był prezesem TSL[50], potem wybierany skarbnikiem 8 kwietnia 1932[51], ponownie 29 kwietnia 1933[52]. Był przewodniczącym koła Towarzystwa Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych[53]. Jako delegat koła TNSW 20 października 1927 wszedł do zarządu „Koleżeńskiej Pomocy” przy TNSW[54]. 4 grudnia 1927 został wybrany do zarządu Polskiej Drukarni Spółdzielczej w Jarosławiu[55], 14 kwietnia 1929 został wybrany do komisji kontrolującej tejże[56], a 30 marca 1930 został ponownie członkiem zarządu[57]. W połowie 1929 był członkiem komitetu miejscowego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej[58]. W wyborach parlamentarnych w 1930 kandydował do Sejmu RP III kadencji z Listy Narodowej Nr 4 (Stronnictwa Narodowego) w okręgu wyborczym nr 47[59]. W 1931 był prezesem powiatowego Związku Młodzieży Wiejskiej[60], a od 1931 do 1932 przewodniczącym zarządu okręgowego[61].

Kazimierz Firganek od 1924 był żonaty z Zofią z domu Kopyta, która wcześniej była jego uczennicą w Prywatnym Gimnazjum Żeńskim w Stanisławowie[62][8]. Mieli córki: Janinę (ur. 1927, od 1951 zamężna z dendrologiem Bolesławem Suszką) i Zofię (ur. 1929)[63]. Od 1933 wraz z rodziną zamieszkiwał ponownie w Stanisławowie[8]. Po wybuchu II wojny światowej i agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 i nastaniu okupacji sowieckiej był nauczycielem fizyki i matematyki w szkole z językiem polskim wykładowym[8]. Jego dom, poza jednym pokojem, został zajęty przez sowieckich wojskowych[8]. Po ataku Niemiec na ZSRR z 22 czerwca 1941 i nastaniu okupacji niemieckiej będąc emerytowanym profesorem gimnazjalnym w Stanisławowie został aresztowany i zamordowany w dokonanej przez Niemców egzekucji w Czarnym Lesie pod Pawełczem w nocy 14/15 sierpnia 1941[64][65][66].

Przypisy

  1. a b c d e Henryk Kopia: Spis nauczycieli szkół średnich w Galicyi oraz polskiego gimnazyum w Cieszynie. Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, 1909, s. 80.
  2. a b c d Firganek Kazimierz. z-ne.pl. [dostęp 2021-02-13].
  3. Suszka 2014 ↓, s. 54-56, 61.
  4. Zjazd abiturjentów I roku 1905 szkoły realnej, obecnie gimnazjum II-go (25-lecie). „Express Jarosławski”. Nr 31, s. 2, 2 sierpnia 1930. 
  5. Suszka 2014 ↓, s. 56, 62.
  6. Suszka 2014 ↓, s. 56.
  7. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum Nowodworskiego czyli Św. Anny w Krakowie za rok szkolny 1899. Kraków: 1907, s. 63.
  8. a b c d e f g h i j Suszka 2014 ↓, s. 61.
  9. Witold Henryk Paryski. Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki. Część VIII. Młynicka Przełęcz – Krywań. Warszawa: Sport i Turystyka, 1956
  10. Bolesław Chwaściński: Z dziejów taternictwa. O górach i ludziach. Warszawa: Sport i Turystyka, 1988, s. 94, 100, 111, 119, 121, 141. ISBN 83-217-2463-9.
  11. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. III Gimnazyum w Krakowie za rok szkolny 1904. Kraków: 1904, s. 32.
  12. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum Wyższego w Nowym Sączu za rok szkolny 1905. Nowy Sącz: 1907, s. 62.
  13. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum Wyższego w Nowym Sączu za rok szkolny 1905. Nowy Sącz: 1907, s. 27.
  14. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum Wyższego w Nowym Sączu za rok szkolny 1907. Nowy Sącz: 1907, s. 28, 61, 63.
  15. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum z polskim językiem wykładowym w Stanisławowie za rok szkolny 1907/08. Stanisławów: 1908, s. 58.
  16. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum z polskim językiem wykładowym w Stanisławowie za rok szkolny 1907/08. Stanisławów: 1908, s. 56, 58.
  17. Sprawozdanie Dyrekcyi C.K. Gimnazyum I. z polskim językiem wykładowym w Stanisławowie za rok szkolny 1908/09. Stanisławów: 1909, s. 21.
  18. Sprawozdanie Dyrekcyi C.K. Gimnazyum I. z polskim językiem wykładowym w Stanisławowie za rok szkolny 1908/09. Stanisławów: 1909, s. 16.
  19. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum I. z polskim językiem wykładowym w Stanisławowie za rok szkolny 1909/10. Stanisławów: 1910, s. 40.
  20. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum I. z polskim językiem wykładowym w Stanisławowie za rok szkolny 1910/11. Stanisławów: 1911, s. 40.
  21. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum I. z polskim językiem wykładowym w Stanisławowie za rok szkolny 1912/13. Stanisławów: 1913, s. 23.
  22. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum I. z polskim językiem wykładowym w Stanisławowie za rok szkolny 1913/14. Stanisławów: 1914, s. 37, 68, 77.
  23. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum I. z polskim językiem wykładowym w Stanisławowie za rok szkolny 1910/11. Stanisławów: 1911, s. 46.
  24. a b Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918. Wiedeń: 1918, s. 1021.
  25. Sprawozdanie Dyrekcyi Prywatnego Gimnazyum Żeńskiego z prawem publiczności w Stanisławowie za rok szkolny 1909/10. Stanisławów: 1910, s. 25.
  26. Sprawozdanie Dyrekcyi Prywatnego Gimnazyum Żeńskiego z prawem publiczności w Stanisławowie za rok szkolny 1910/11. Stanisławów: 1911, s. 47.
  27. Sprawozdanie Dyrekcyi Prywatnego Gimnazyum Żeńskiego z prawem publiczności w Stanisławowie za rok szkolny 1912/13. Stanisławów: 1913, s. 17, 36.
  28. Sprawozdanie Dyrekcji I. Gimnazjum Państwowego w Stanisławowie za rok szkolny 1920/21. Stanisławów: 1921, s. 3.
  29. a b Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Lwów/Warszawa: Książnica Polska, 1924, s. 328.
  30. Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Lwów/Warszawa: Książnica Polska, 1924, s. 408.
  31. Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Lwów/Warszawa: Książnica Polska, 1924, s. 329.
  32. Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 17, s. 330, 16 stycznia 1930. 
  33. a b Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Rocznik II. Warszawa-Lwów: Książnica-Atlas, 1926, s. 133-134.
  34. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum II im. Augusta Witkowskiego w Jarosławiu za lata 1918/19 - 1927/28 i za rok szkolny 1928/29. Jarosław: 1929, s. 3, 8.
  35. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum II im. Augusta Witkowskiego w Jarosławiu za lata 1918/19 - 1927/28 i za rok szkolny 1928/29. Jarosław: 1929, s. 6, 27.
  36. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum II im. Augusta Witkowskiego w Jarosławiu za lata 1918/19 - 1927/28 i za rok szkolny 1928/29. Jarosław: 1929, s. 7.
  37. a b Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum II im. Augusta Witkowskiego w Jarosławiu za rok szkolny 1929/30. Jarosław: 1930, s. 15-16.
  38. Kronika. Nowy kier. gimn. II w Jarosławiu. „Głos Jarosławski”. Nr 26, s. 3, 29 czerwca 1929. 
  39. Pożegnanie dyr. Firganka. „Głos Jarosławski”. Nr 26, s. 2-3, 6 lipca 1929. 
  40. Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 1, s. 11, 16 stycznia 1930. 
  41. I znowu jedna z licznych ofiar systemu pomajowego!. „Głos Jarosławski”. Nr 52, s. 2, 28 grudnia 1929. 
  42. Kronika. „Głos Jarosławski”. Nr 26, s. 3, 29 czerwca 1929. 
  43. Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Lwów/Warszawa: Książnica Polska, 1924, s. 440.
  44. Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Rocznik II. Warszawa-Lwów: Książnica-Atlas, 1926, s. 497.
  45. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum II im. Augusta Witkowskiego w Jarosławiu za lata 1918/19 - 1927/28 i za rok szkolny 1928/29. Jarosław: 1929, s. 8, 17.
  46. Zapomniana instytucja. „Głos Jarosławski”. Nr 4, s. 1, 24 września 1927. 
  47. Z Koła T.S.L. w Jarosławiu. „Głos Jarosławski”. Nr 17, s. 2, 28 kwietnia 1928. 
  48. Święcone del. Czytelń T.S.L.. „Głos Jarosławski”. Nr 18, s. 3, 4 maja 1929. 
  49. Kurs instruktorski T.S.L.. „Głos Jarosławski”. Nr 1, s. 4, 4 stycznia 1930. 
  50. Opłatek Tow. Szk. Lud. w Jarosławiu. „Głos Jarosławski”. Nr 5, s. 1, 30 stycznia 1932. 
  51. Kronika. Walne zebranie Koła T.S.L. w Jarosławiu. „Głos Jarosławski”. Nr 17, s. 4, 23 kwietnia 1932. 
  52. Kronika. Walne zebranie Koła T.S.L. w Jarosławiu. „Express Jarosławski”. Nr 17, s. 3, 29 kwietnia 1933. 
  53. Kronika. Z życia Koła Towarzystwa Nauczycieli szk. średn. i wyższych w Jarosławiu. „Głos Jarosławski”. Nr 41, s. 4, 11 października 1931. 
  54. Kronika. „Głos Jarosławski”. Nr 10, s. 4, 5 listopada 1927. 
  55. Nasza drukarnia. „Głos Jarosławski”. Nr 15, s. 1, 10 grudnia 1927. 
  56. Walne Zgromadzenie Członków Polskiej Drukarni Spółdzielczej. „Głos Jarosławski”. Nr 16, s. 1, 20 kwietnia 1929. 
  57. Zmiany dotyczące wpisanej spółdzielni. „Głos Jarosławski”. Nr 24, s. 3, 13 czerwca 1931. 
  58. Walne zgromadzenie. „Głos Jarosławski”. Nr 26, s. 2, 29 czerwca 1929. 
  59. Lista kandydatów Stronnictwa Narodowego na posłów do Sejmu w okręgu 47. „Głos Jarosławski”. Nr 44, s. 1, 1 listopada 1930. 
  60. Kronika. Dzień współdzielczości w Tuczempach. „Głos Jarosławski”. Nr 27, s. 3, 4 lipca 1931. 
  61. Pyrrusowe zwycięstwo sanacji. Wybory do Zarządu Okręgowego Kół Związku Młodzieży Wiejskiej. „Głos Jarosławski”. Nr 29, s. 4, 16 lipca 1932. 
  62. W 1913 ukończyła II klasę (oznacza to że mogła mieć wtedy około 12 lat, czyli mogła urodzić się około 1901). Sprawozdanie Dyrekcyi Prywatnego Gimnazyum Żeńskiego z prawem publiczności w Stanisławowie za rok szkolny 1912/13. Stanisławów: 1913, s. 56.
  63. Suszka 2014 ↓, s. 61, 63.
  64. Józef Zieliński. Stanisławów 1941. „Biuletyn”. Nr 43, s. 5, Czerwiec 1982. Koło Lwowian w Londynie.  Za: Józef Zieliński. Stanisławów 1941. „Tygodnik Powszechny”. Nr 49 (567), 6 grudnia 1959. Koło Lwowian w Londynie. 
  65. Tadeusz Kamiński: Tajemnica Czarnego Lasu. stanislawow.net. [dostęp 2020-04-25].
  66. Suszka 2014 ↓, s. 62.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

AUT KuK Friedensbande BAR.png
Autor: Mimich, Licencja: CC BY-SA 4.0
Baretka: wstążka dla części odznaczeń cywilnych oraz niektórych odznaczeń wojskowych nadawanych w czasie pokoju (Friedensbande) dla odznaczeń austro-węgierskich:
Kazimierz Firganek.jpg
Kazimierz Firganek