Kazimierz Nitsch

Kazimierz Ignacy Nitsch

Data i miejsce urodzenia	1 lutego 1874 Kraków
Data i miejsce śmierci	26 września 1958 Kraków
profesor nauk polonistycznych
Specjalność: slawista
Doktorat	1898
Habilitacja	1908
Profesura	1911
Uczelnia	Uniwersytet Jagielloński
Odznaczenia

Kazimierz Ignacy Nitsch (ur. 1 lutego 1874 w Krakowie, zm. 26 września 1958 tamże) – polski językoznawca slawista, historyk języka polskiego, dialektolog. Był jednym ze współzałożycieli Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego i w latach 1919–1958 redagował organ towarzystwa „Język Polski”^[1]. W 1901 rozpoczął badania dialektologiczne na Kaszubach. Prezes Polskiej Akademii Umiejętności.

Życiorys

Kształcił się w Gimnazjum św. Anny^[2]. W 1903 uzyskał stypendium Akademii Umiejętności i wyjechał na studia do Pragi i Paryża. Po powrocie w 1904 rozpoczął badanie dialektów pomorskich. W 1908 habilitował się pod kierunkiem Jana Rozwadowskiego na podstawie pracy Stosunki pokrewieństwa języków lechickich. W 1911 został profesorem nadzwyczajnym na Uniwersytecie Jagiellońskim i pracował u boku Jana Łosia. W 1917 przeniósł się na Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie i tam objął samodzielne stanowisko profesora języka polskiego, ale już w 1920 r. wrócił na Uniwersytet Jagielloński, by objąć opuszczone przez Jana Łosia stanowisko profesora filologii słowiańskiej, a po śmierci Łosia w 1928 także katedrę języka polskiego.

Należał do czołowych polskich akademii naukowych – Polskiej Akademii Umiejętności (1911 członek korespondent, 1924 członek czynny), Polskiej Akademii Nauk (1952 członek rzeczywisty), Towarzystwa Naukowego Warszawskiego (1932 członek zwyczajny). Był ekspertem delegacji polskiej na konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 roku zajmującym się zagadnieniami geograficznymi i etnograficznymi^[3]. W 1939 przeszedł na emeryturę. 6 listopada 1939 został aresztowany w ramach Sonderaktion Krakau, więziony w Sachsenhausen skąd zwolniono go w lutym 1940.

W latach 1946–1952 pełnił funkcję prezesa PAU, od 1952 był członkiem rzeczywistym PAN, w latach 1952–1957 wiceprezesem PAN, w latach 1952–1958 członkiem jej prezydium^[4]. Po wojnie członek Komisji Ustalania Nazw Miejscowości.

Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie^[5].

Życie prywatne

Był synem Maksymiliana. Jego żoną została Aniela Gruszecka, pisarka, córka Artura Gruszeckiego, pisarza i publicysty. Stryjecznym bratem Kazimierza był Roman Nitsch, mikrobiolog, członek Polskiej Akademii Umiejętności (PAU).

Twórczość (wybór)

• Mowa ludu polskiego (1911),
• Dialekty języka polskiego (1915, wyd. zmienione w 1923 i 1958),
• Atlas językowy polskiego Podkarpacia (1934, wraz z Mieczysławem Małeckim).

Odznaczenia i nagrody

• Order Sztandaru Pracy I klasy (1 lutego 1954)^[6],
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (22 lipca 1951)^[7],
• Złoty Wawrzyn Akademicki (7 listopada 1936)^[8],
• Nagroda państwowa I stopnia (1953)^[9].

Przypisy

Bibliografia

• Gruszecka-Nitschowa, A.: Całe życie nad przyrodą mowy polskiej. Kazimierz Nitsch i jego prace, Kraków 1977.
• Nitsch, K.: Ze wspomnień językoznawcy, Kraków 1960.
• Kazimierz Nitsch – uczony i badacz w rozwoju polskiego językoznawstwa.- Warszawa 1954.