Kazimierz Orłoś

Kazimierz Orłoś
Maciej Jordan
Ilustracja
Kazimierz Orłoś
Warszawa, 29 czerwca 2019
Data i miejsce urodzenia

26 grudnia 1935
Warszawa

Zawód, zajęcie

pisarz, publicysta

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
Strona internetowa

Kazimierz Henryk Orłoś, pseudonim „Maciej Jordan” (ur. 26 grudnia 1935 w Warszawie) – polski pisarz, scenarzysta filmowy i telewizyjny, dramaturg, autor słuchowisk radiowych, publicysta.

Dzieciństwo i młodość

Syn Henryka Orłosia, pracownika naukowego, mykologa, wieloletniego kierownika Zakładu Fitopatologii Leśnej Instytutu Badawczego Leśnictwa oraz Seweryny z Mackiewiczów, absolwentki Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej, siostry pisarzy i publicystów Stanisława Cata i Józefa Mackiewiczów[1][2].

Dzieciństwo spędził w Warszawie, z przerwą na lata 1941–1943, kiedy przebywał w Dąbrówkach koło Łańcuta[1]. Podczas powstania warszawskiego znajdował się na Ochocie. Znalazł się w grupie mieszkańców przeznaczonych do rozstrzelenia, lecz wyznaczeni do przeprowadzenia egzekucji żołnierze RONA zrezygnowali z tego zamiaru[3]. Został wysiedlony ze stolicy i znalazł się w Rawie Mazowieckiej, a następnie w Łodzi. W Warszawie ukończył szkołę podstawową i w 1953 zdał maturę w męskim Gimnazjum i Liceum im. Tadeusza Reytana[4][5]. W latach 1955–1960 odbył studia prawnicze na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego[4].

Praca zawodowa i twórcza

Zdjęcie sprzed 1961

Jako pisarz zadebiutował w 1958 opowiadaniem Dziewczyna z łódki opublikowanym w miesięczniku „Twórczość”[1]. Po ukończeniu studiów, od 1961 był zatrudniony jako referent prawny w Biurze Prawnym Kombinatu Górniczo-Energetycznego „Turów” w Turoszowie. Następnie od 1963 pracował jako radca prawny przedsiębiorstwa uczestniczącego w budowie elektrowni wodnej „Solina” w Bieszczadach. W 1969 był radcą prawnym Elektrowni „Kozienice”. Wiosną 1970 został redaktorem w dziale słuchowisk Naczelnej Redakcji Literackiej Polskiego Radia. W 1972 wszedł do zespołu redakcyjnego „Literatury”, zatrudniony na pół etatu w dziale reportażu. Ze względu na opublikowanie w 1973 w Instytucie Literackim w Paryżu książki Cudowna melina został zwolniony z pracy w Polskim Radiu i redakcji „Literatury”; jednocześnie został objęty zapisem cenzury[1]. W latach 1973–1976 był referentem prawnym Warszawskiego Przedsiębiorstwa Robót Drogowych, budującego „Gierkówkę” – trasę szybkiego ruchu między Warszawą a Katowicami[4]. W styczniu 1976 roku podpisał list protestacyjny do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej[6].

W 1977 całkowicie skupił się na pracy literackiej, publikując wyłącznie poza cenzurą i zaangażował się w działalność opozycyjną. 23 sierpnia 1980 roku dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[7]. Od 1981 współredagował w podziemiu kwartalnik „Zapis”, następnie „Nowy Zapis” (1982–1983 – członek redakcji), w latach 80. publikował także w „Kulturze Niezależnej” (1987–1989), paryskiej „Kulturze” i w londyńskim „Pulsie”. W latach 1988–1994 współpracował z Rozgłośnią Polską Radia Wolna Europa[4].

Po upadku PRL współpracował z tygodnikiem Solidarność, Gazetą Wyborczą, Rzeczpospolitą, Życiem i Gazetą Polską. Powrócił do współpracy z Polskim Radiem i Telewizją Polską[1].

Był członkiem kapituły Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza, lecz wystąpił z niej w 2006 w proteście przeciwko antysemickim wystąpieniom jej sekretarza Stanisława Michalkiewicza[1]. W 2016 nie przyjął od ministra Piotra Glińskiego Złotego Medalu „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” stwierdzając „Nie chcę odznaczenia od przedstawicieli władzy łamiącej zasady demokracji w Polsce”[8].

Publikacje

  • Między brzegami, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1961 (zawiera opowiadania: Zielone i srebrne, Narzeczony Rozalii, Wyspa, Wujek Julek, Mały i diabeł, Szewc Filip, Między brzegami, Dziewczyna z łódki, Koło)
  • Koniec zabawy, Czytelnik, Warszawa 1965 (zawiera opowiadania: Obrazek, Pokój, Polowanie, Panna Stasia, Jatka, Lustro, Domek drwali, Koniec zabawy, Dziecko ojca i matki, Nieobecny)
  • Ciemne drzewa, Czytelnik, Warszawa 1970 (zawiera opowiadania: Wesele Józka, Upał, Gałązka klonu, Samotność mężczyzny, Staszek Nędza, Ciemne drzewa, Między ludźmi, Chłopiec z gołębiem, Krótka historia miłosna, Spotkanie w październiku, Ciężkie przeżycie, Powrót nad rzekę, Otwórz i zamknij drzwi)
  • Cudowna melina, Instytut Literacki, Biblioteka „Kultury”, t. 227, Paryż 1973; Cudowna melina, Iskry, Warszawa 1989
  • Trzecie kłamstwo, Instytut Literacki, Biblioteka „Kultury”, t. 312, Paryż 1980; Trzecie kłamstwo, Iskry, Warszawa 1990
  • Opowiadania wojenne, Białostocka Oficyna Wydawnicza, Białystok 1982 (wydanie bezdebitowe; współautor Marek Nowakowski) (opowiadanie: Stań pod murem, bracie)
  • Pustynia Gobi, Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1983 (wydanie bezdebitowe); Pustynia Gobi. Opowiadania, Puls Publications, Biblioteka „Pulsu”, 6, Londyn 1983; Pustynia Gobi, Wydawnictwo „Pomost”, Warszawa 1989 (zawiera opowiadania:) Żona cieśli, Drzewo Pana Jezusa, Nauczyciel muzyki, Czerwone kalosze, Pragnienie, Ostatnie polowanie na grubego zwierza, Gałązka bzu, Gdzie drzewa szumią do snu, Święci tańczą na łąkach, Etylek-metylek, Za tych co rządzą, Druciany lis, Drugie wrota w las, Nie przechodź na czerwonym, Stań pod murem, Wojna w górach
  • Przechowalnia, Wydawnictwo „Przedświt”, Warszawa 1985 (wydanie bezdebitowe); Przechowalnia. Powieść, Puls Publications, Biblioteka „Pulsu”, 17, Londyn 1985; Przechowalnia. Powieść, Kantor Wydawniczy SAWW, Poznań 1990
  • Historia „Cudownej meliny”, Instytut Literacki, Biblioteka „Kultury”, t. 429, Paryż 1987; Historia „Cudownej meliny”, Cudowna melina, Niezależna Oficyna Wydawnicza (NOWa), Warszawa 1988 (wydanie bezdebitowe); Historia „Cudownej meliny”. Cudowna melina, Wydawnictwo Versus, Białystok 1990
Kazimierz Orłoś z archiwalnymi egzemplarzami swoich książek - Warszawa, 2019
  • Drugie wrota w las, Iskry, Warszawa 1992 (zawiera opowiadania: Dziewczyna z łódki, Narzeczony Rozalii, Polowanie, Pokój, Koniec zabawy, Dziecko ojca i matki, Gałązka klonu, Upał, Samotność mężczyzny, Staszek Nędza, Ciemne drzewa, Między ludźmi, Chłopiec z gołębiem, Otwórz i zamknij drzwi, Żona cieśli, Drzewo Pana Jezusa, Nauczyciel muzyki, Czerwone kalosze, Pragnienie, Gałązka bzu, Święci tańczą na łąkach, Etylek-metylek, Ostatnie polowanie na grubego zwierza, Za tych co rządzą, Druciany lis, Drugie wrota w las, Stań pod murem, Nie przechodź na czerwonym, Wszystkiego najlepszego, Krzyż powstańczy, Wyspa koników polnych)
  • Zimna Elka, Wydawnictwo „Morex”, Warszawa 1995 (zawiera opowiadania: Sprawa do załatwienia, Wielbłąd, Duży i mały Loga, Ból, Zimna Elka, Pamięć, Prosty rachunek, Wszystkiego najlepszego, Pani Maria, Krzyż powstańczy, „Nie czekaj, pomóż”, Śmierć na motorynce, Leśniczy Sobota, Rozmowa o gwiazdach, Wyspa koników polnych, Lepiej nic nie mów)
  • Niebieski szklarz, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1996 (zawiera nowele: Śmierć cygańskiego króla, Niebieski szklarz, Chłopcy z „Albatrosa”, Zimorodek)
  • Święci tańczą na łąkach, Wydawnictwo Uniwersytetu im. Marii Curie Skłodowskiej (seria: Współczesne opowiadania polskie), Lublin 1996
  • Drewniane mosty, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2001 (zawiera opowiadania: Bitwa pod Kolnem, Biesiadnicy, Cyganek, Tamte czasy, Pierwszy śnieg, Aniołek stróż, Człowiekopodobny, Praska ulica, Za niebieskimi drzwiami, Bez ciebie nie mogę żyć, Ballada o Zośce, Historia leśnych kochanków, Dom na głowie matki, Opowieść o drewnianych mostach)
  • „Wielbłąd” i inne opowiadania filmowe, Puenta, Izabelin 2001 (zawiera nowele: Wielbłąd, Upał, Ostatnie polowanie na grubego zwierza, Powrót nad rzekę, Dziecko ojca i matki, Drugie wrota w las, Prosty rachunek)
  • Dziewczyna z ganku, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2006 (zawiera opowiadania: Dziewczyna z ganku, Żurawiny, Najpiękniejsza pora roku. Poziomki. Póki jasno, póki czas. Rywal. Dolina Jerzyków)
  • Letnik z mierzei, Wydawnictwo Literackie 2008
  • Bez ciebie nie mogę żyć, Wydawnictwo Literackie 2010
  • Dom pod Lutnią. Powieść, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2012
  • Historia leśnych kochanków, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2013
  • Dzieje dwóch rodzin. Mackiewiczów z Litwy i Orłosiów z Ukrainy, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2015, ISBN 978-83-08-06047-6
  • Dzieje człowieka piszącego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2019, ISBN 978-83-08-06929-5

Wybrane słuchowiska radiowe

  • Szczur (reż. Edward Płaczek, 1968)
  • Ogłoszenie matrymonialne (reż. Helmut Kajzar, 1980)
  • Wybory pana burmistrza (reż. Andrzej Zakrzewski, 1997)
  • Jest już za późno (reż. Janusz Kukuła, 2001)
  • Porywacze (reż. Henryk Rozen, 2005)[1].

Życie prywatne

Kazimierz Orłoś z synem Maciejem - Warszawa, 29 czerwca 2019

Bratanek pilota Karola Orłosia. W 1959 ożenił się z Teresą z Czerniewiczów, absolwentką Wydziału Ogrodniczego Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego[4]. Jest ojcem prezentera telewizyjnego, dziennikarza i aktora Macieja Orłosia, ma też córkę Joannę[4]. Miał młodszego o trzy lata brata, który zmarł podczas hitlerowskiej okupacji[1].

Członkostwo w stowarzyszeniach

Nagrody i wyróżnienia literackie

  • 1966 – Nagroda im. Stanisława Piętaka
  • 1970 – Nagroda Fundacji im. Kościelskich za tom Ciemne drzewa
  • 1974 – Niezależna Nagroda Literacka Prozaików
  • 1988 – Nagroda Kulturalna „Solidarności” (przyznawana przez Komitet Kultury Niezależnej)
  • 1996 – Wyróżnienie „Książka Wiosny 1996” – Poznański Przegląd Nowości Wydawniczych
  • 2001 – Nagroda „Książka Jesieni 2001” – Poznański Przegląd Nowości Wydawniczych
  • 2006 – Nagroda „Nowych Książek” za tom opowiadań Dziewczyna z ganku
  • 2006 – Nagroda „Książka października 2006” – Warszawska Premiera Literacka
  • 2007 – Literacka Nagroda Warmii i Mazur
  • 2007 – Nagroda Honorowy Wielki Splendor nadawana przez Zespół Artystyczny Teatru Polskiego Radia[9]
  • 2012 – Nagroda „Książka czerwca 2012” – Warszawska Premiera Literacka
  • 2018 – Nagroda „Odry” w uznaniu dla jego całego dorobku prozatorskiego[10]
  • 2019 – Nagroda Literacka m.st. Warszawy w kategorii „Warszawski Twórca” za całokształt twórczości[11]

Odznaczenia państwowe

Postanowieniem Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z dnia 3 maja 2007 za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, za działalność na rzecz przemian demokratycznych, za osiągnięcia w podejmowanej z pożytkiem dla kraju pracy zawodowej i działalności społecznej został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[12].

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c d e f g h Sylwetka Kazimierza Orłosia na witrynie Culture.pl. culture.pl. [dostęp 2014-08-26].
  2. Leonard Drożdżewicz, DZIEJE DWÓCH RODZIN. Mackiewiczów z Litwy i Orłosiów z Ukrainy, autorstwa Kazimierza Orłosia, syna Henryka Orłosia i Seweryny, siostry Stanisława Cata i Józefa Mackiewiczów (Wydawnictwo Literackie, Kraków 2015, wydanie pierwsze, ss. 493), „Znad Wilii”, nr 4 (64) z 2015 r., s. 143., 2015.
  3. Arkadiusz Gruszczyński: Kazimierz Orłoś warszawskim twórcą. „Literatura nie udziela odpowiedzi”. wyborcza.pl, 30 czerwca 2019. [dostęp 2019-06-30].
  4. a b c d e f g Życiorys Kazimierza Orłosia na archiwalnej stronie pisarza. kazimierzorlos.art.pl. [dostęp 2021-05-01].
  5. Wojciech Rylski: Absolwenci Reytana 1953. wne.uw.edu.pl. [dostęp 2021-10-01].
  6. „Kultura”, 1976/03/342, Paryż 1976, s. 30.
  7. Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s])
  8. Pisarze uhonorowani „Gloria Artis” – siedmioro nie odebrało medali. rp.pl. [dostęp 2016-02-19].
  9. Wielki Splendor – nagrody Teatru Polskiego Radia wręczone. prsa.pl, 1 grudnia 2008. [dostęp 2010-12-06].
  10. Kazimierz Orłoś uhonorowany nagrodą miesięcznika „Odra”. dzieje.pl. [dostęp 2019-05-15].
  11. Nagrody Literackie m.st. Warszawy przyznane. Kazimierz Orłoś z tytułem Warszawskiego Twórcy. tokfm.pl, 10 czerwca 2019. [dostęp 2019-06-10].
  12. M.P. z 2007 r. nr 52, poz. 596 – pkt 16.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Kazimierz Orlos przed 1961.jpg
Kazimierz Orłoś przed 1961 rokiem.
2019.06.29. Kazimierz Orlos Fot Mariusz Kubik 06.JPG
Autor: Mariusz Kubik, Licencja: CC BY 4.0
Kazimierz Orłoś (b. December 26, 1935 in Warsaw, Poland) - Polish writer. He lives in Warsaw
2019.06.29. Kazimierz Orlos and Maciej Orlos Fot Mariusz Kubik.JPG
Autor: Mariusz Kubik, Licencja: CC BY 4.0
Kazimierz Orłoś (b. December 26, 1935 in Warsaw, Poland) - Polish writer with his son, Maciej Orłoś (b. 1960), Polish journalist.
2019.06.29. Kazimierz Orlos Fot Mariusz Kubik 04.JPG
Autor: Mariusz Kubik, Licencja: CC BY 4.0
Kazimierz Orłoś (b. December 26, 1935 in Warsaw, Poland) - Polish writer. He lives in Warsaw