Klasizm

Antyklasistowski baner wywieszony w trakcie Manify w Warszawie (2022).

Klasizm, dyskryminacja klasowa – określenie powiązane z koncepcją walki klas, oznacza w największym uproszczeniu uprzedzenie lub dyskryminację ze względu na klasę społeczną. Obejmuje indywidualne postawy, zachowania, politykę i systemowe praktyki, które dają korzyści klasie wyższej kosztem klasy niższej[1].

Klasa społeczna odnosi się w tym kontekście nie tylko do klas w ujęciu marksistowskim jako warstw społecznych ale szerzej do sposobu grupowania ludności w hierarchii opartego na bogactwie, dochodach, edukacji, zawodzie i sieci społecznej.

Historia

Struktury klasowe istniały w uproszczonej formie w społeczeństwach przedrolnych, ale zaczęły się kształtować w kompleksowe struktury dopiero po powstaniu cywilizacji opartych na rolnictwie z nadwyżką żywności[2]. Klasizm jako zjawisko pojawił się dopiero w XVIII wieku[3]. Lista, według której ludzie byli sklasyfikowani od najniższego statusu do najwyższego, zaczynała się od poddanych lub chłopów, przez rycerzy lub szlachtę, aż do monarchy.

Współczesny klasizm, z mniej sztywnymi strukturami klasowymi, jest trudniejszy do zidentyfikowania. Psycholog Thomas Fuller-Rowell stwierdza: „Doświadczenia dyskryminacji [klasowej] są często subtelne, a nie rażące, a dokładny powód niesprawiedliwego traktowania często nie jest dla ofiary jasny”.

Intersekcjonalność

Nierówności społeczno-ekonomiczne, rasowe/etniczne i płciowe są szeroko opisywane, ale sposób intersekcji tych trzech osi opresji i dyskryminacji, widoczny m.in. w wynikach akademickich i pozaakademickich dzieci w wieku szkolnym w USA, nie jest jeszcze dobrze zrozumiany[4].

Według Slavoja Žižka również w przypadku feminizmu dyskryminacja klasowa ma duże znaczenie. Uważa on, że feminizm „może funkcjonować jako ideologiczne narzędzie dla wyższej klasy średniej potwierdzające jej wyższość nad »patriarchalnymi i nietolerancyjnymi« klasami niższymi”[5].

Klasizm personalny i zinstytucjonalizowany

Termin „klasizm” może odnosić się do osobistych uprzedzeń wobec klas niższych, a także do instytucjonalnego klasizmu, podobnie jak termin „rasizm” może odnosić się wyłącznie do osobistych uprzedzeń lub rasizmu instytucjonalnego. Ten ostatni został zdefiniowany jako „sposób, w jaki świadomy lub nieświadomy klasizm przejawia się w różnych instytucjach naszego społeczeństwa”[6].

Podobnie jak w przypadku klas społecznych, różnica w statusie społecznym między ludźmi decyduje o tym, jak zachowują się względem siebie oraz o uprzedzeniach, jakie prawdopodobnie mają wobec siebie. Osoby o wyższym statusie na ogół nie mieszają się z osobami o niższym statusie i często są w stanie wpływać na działania innych ludzi poprzez oddziaływanie na prawa i standardy społeczne[7].

Czasami zamiast słowa „personalny” w określeniu „klasizm personalny” używa się słowa „interpersonalny”[8]. Kontrastuje on z klasizmem zinstytucjonalizowanym, na przykład w definicji klasizmu Association of Magazine Media: „wszelkie postawy lub praktyki instytucjonalne, które podporządkowują ludzi ze względu na dochód, zawód, wykształcenie i / lub ich sytuację ekonomiczną”[9].

Klasizm, zarówno personalny, jak i zinstytucjonalizowany, dotyka już dzieci w wieku szkolnym – potrafią one oceniać status społeczno-ekonomiczny rówieśników, a dzieci z rodzin o wyższym statusie majątkowym się wywyższają jako „elita” i wyśmiewają z biedniejszych[10]. Uczniowie z klas niższych oprócz stygmatyzacji przez rówieśników (klasizm personalny) doświadczają nierównego traktowania przez szkołę i system oświatowy (klasizm zinstytucjonalizowany)[10].

Klasizm jest dzielony czasem na więcej niż dwie kategorie, na przykład klasizm „osobisty, instytucjonalny i kulturowy”[11].

W mediach

Dyskryminację klasową można zaobserwować w wielu różnych formach mediów, takich jak programy telewizyjne, filmy i media społecznościowe. Ma ona również charakter systemowy[12], i jej implikacje mogą pozostać niezauważone w mediach konsumowanych przez społeczeństwo. Dyskryminacja klasowa w mediach pokazuje, co ludzie czują i myślą o klasizmie. Widząc dyskryminację klasową w filmach i programach telewizyjnych, ludzie mogą wierzyć, że tak właśnie jest w prawdziwym życiu, niezależnie od tego, jaka klasa jest prezentowana. Dzieci mogą być narażone na dyskryminację klasową poprzez filmy, mając szeroką pulę dochodowych filmów bez ograniczeń wiekowych przedstawiających klasizm w różnych kontekstach[13]. Dzieci mogą rozwinąć w sobie uprzedzenia, przejawiane już w wieku szkolnym[10], ale też i w dorosłości, co wskazuje na problemy z dyskryminacją klasową w mediach[14].

Media odgrywają ważną rolę w postrzeganiu różnych grup ludzi, co może wzmacniać uprzedzenia[15]. Osoby o niskich dochodach są często portretowane jako brudne, niewykształcone, niekulturalne i bezdomne[16]. Dzięki mediom ludzie mogą też zwiększać wiedzę o innych klasach społecznych[17], albo używać ich, żeby szerzyć swoje poglądy[18]. W niektórych przypadkach negatywne przedstawienie klasy społecznej, może mieć wpływ na życie szkolne i społeczne jej członków – badanie z 2012 pokazało, że stygmatyzacja biedy prowadzi do dyskryminacji klasowej, która wywiera negatywny wpływ na zdrowie (na przykładzie nastolatków z Nowego Jorku)[19].

Przypisy

  1. ↑ Joanna Kadi, Thinking Class, South End Press, 1996, ISBN 0-89608-548-1.
  2. ↑ Peter N. Stearns (Narrator), A Brief History of the World Course No. 8080 [Audio CD], The Teaching Company.
  3. ↑ Serinity Young, Encyclopedia of Women and World Religion, Macmillan, 1999, ISBN 0-02-864860-9.
  4. ↑ Laia Bécares, Naomi Priest, Understanding the Influence of Race/Ethnicity, Gender, and Class on Inequalities in Academic and Non-Academic Outcomes among Eighth-Grade Students: Findings from an Intersectionality Approach, „PLOS One”, 10, 10, e0141363, DOI: 10.1371/journal.pone.0141363, ISSN 1932-6203, PMID: 26505623, PMCID: PMC4624767.
  5. ↑ Klasizm nasz powszedni, Przegląd, 18 marca 2012 [dostęp 2020-06-02] (pol.).
  6. ↑ Classism Definitions [dostęp 2020-05-22] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-13].
  7. ↑ Social Class Prejudice [dostęp 2019-01-08].
  8. ↑ Regina Day Langhout, Francine Rosselli, Jonathan Feinstein, Assessing Classism in Academic Settings, „The Review of Higher Education”, 2, 30, 2007, s. 145–184, DOI: 10.1353/rhe.2006.0073.
  9. ↑ MPA – The Association of Magazine Media (formerly Magazine Publishers of America) – Glossary, www.magazine.org [dostęp 2020-07-09] [zarchiwizowane z adresu 2012-03-09] (ang.).
  10. ↑ a b c Ewa Wiśniewska, Beata Cieśleńska, Nauczyciel kreatorem postaw antydyskryminacyjnych, „Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego” (10), 2018, DOI: 10.19251/rtnp/2018.10(9), ISSN 0860-5637 [dostęp 2020-06-02].
  11. ↑ Teaching for Diversity and Social Justice, wyd. 2nd, Routledge, 2007, ISBN 978-0-415-95199-9.
  12. ↑ Matt Gamble, Classism: America's Overlooked Problem.
  13. ↑ Jessi Streib, Class Inequality in Children's Movies.
  14. ↑ Jill Suttie, How Adults Communicate Bias to Children.
  15. ↑ Krista Burke, Media Portrayal of Individuals in the Lower Class.
  16. ↑ Portrayal of Minorities in the Film, Media and Entertainment Industries [dostęp 2020-05-22] [zarchiwizowane z adresu 2019-12-13].
  17. ↑ Race & Ethnicity [dostęp 2018-03-18].
  18. ↑ Classism, Accountability, and Social Media [dostęp 2018-03-18].
  19. ↑ Social-class discrimination contributes to poorer health.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Feminizm bez granic - wspolnota nie rasizm, aborcja nie klasizm.jpg
Autor: Tomasz Molina, Licencja: CC BY-SA 4.0
Transparent Porozumienia Feministycznego 8 Marca na warszawskiej manifie w 2022.