Klasztor Bernardynów w Zbarażu
 Wieże kościoła oo. bernardynów | |
| Państwo |  Ukraina |
|---|---|
| Obwód |  tarnopolski |
| Miejscowość | Zbaraż |
| Kościół | Kościół katolicki |
| Właściciel | Bernardyni |
| Klauzura | nie |
| Obiekty sakralne | |
| Kościół | Kościół św. św. Antoniego i Jerzego |
| Fundator | Janusz Wiśniowiecki, Stanisław Potocki (powtórna budowla) |
| Data budowy | XVIII w. |
| Data zamknięcia | 1945 |
| Data reaktywacji | 1990 |
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego  | |
Położenie na mapie Ukrainy  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
 49°39′48″N 25°46′39″E/49,663333 25,777611 | |
Klasztor oo. bernardynów w Zbarażu – zabytkowy rzymskokatolicki kompleks klasztorny w Zbarażu, wzniesiony w XVIII w.
Historia
Pierwszy klasztor oo. bernardynów w Zbarażu ufundowany został w 1627 r. przez Jerzego Zbaraskiego[1], zniszczony w czasie wojny polsko-tureckiej w 1675[1]. Dotację w 1726 r. odnowił przyszły hetman wielki koronny Józef Potocki. Odbudowę przeprowadzili w XVIII stuleciu wojewoda kijowski Stanisław Potocki i jego żona Helena z Zamoyskich. Autorem projektu odnowionego klasztoru był Jan Antoni Gans. Gotowy kompleks z kościołem św. św. Antoniego i Jerzego poświęcił 2 sierpnia 1755 biskup łucki Antoni Erazm Wołłowicz[2]. Ołtarze we wnętrzu budynku wykonał w kolejnych latach, do 1759, lwowski artysta Antoni Osiński. Klasztor należał do najważniejszych bernardyńskich siedzib w prowincji. Od 1782 istniało przy nim studium filozofii, zaś w latach 1784–1805 – łacińskie gimnazjum, przeniesione następnie do Brzeżan. W 1788 w wielkim pożarze całego miasta kościół klasztorny poważnie ucierpiał, jednak w krótkim czasie został odremontowany. Ponieważ kościół parafialny w Zbarażu został w tym samym pożarze zniszczony całkowicie, klasztorna świątynia przejęła jego funkcje[2].
Klasztor zachował swoje znaczenie także pod zaborem austriackim. Był znaczącym ośrodkiem życia zakonnego, od 1798 zakonnicy prowadzili przy nim studium teologiczne, zaś od 1816 – szkołę główną. W latach I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej kompleks doznał poważnych strat, jednak został odremontowany dzięki staraniom opata Daniela Magońskiego. W dwudziestoleciu międzywojennym nadal był siedzibą bernardynów i prowadzonych przez nich szkół[2], w tym Państwowego Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza[3][4].
Zakonnicy zostali zmuszeni do opuszczenia Zbaraża dopiero w 1945, gdy władze radzieckie postanowiły zaadaptować zabytkowy klasztor na szpital, a następnie zakład wytwarzający półprzewodniki[5]. Spowodowało to ogromne zniszczenia w kompleksie budynków sakralnych[2].
Bernardyni odzyskali klasztor w Zbarażu w 1990[2]. Kościół klasztorny był jednak do tego stopnia zniszczony, że nabożeństwa nie mogły się w nim odbywać, miejscowa wspólnota rzymskokatolicka korzystała jedynie z niewielkiej kaplicy[5]. 3 września 2000 rzymskokatolicki metropolita lwowski Marian Jaworski poświęcił powtórnie odrestaurowany kościół klasztorny, w obecności delegacji bernardynów, przedstawicieli miejscowego duchowieństwa greckokatolickiego, władz miejskich, polskich dyplomatów z konsulatu we Lwowie. W uroczystości, oprócz miejscowych wiernych oraz mieszkańców Zbaraża wyznań prawosławnego i greckokatolickiego, wzięli udział także byli mieszkańcy Zbaraża, wypędzeni z miasta w 1945[5].
Architektura
Główną świątynią klasztorną jest kościół św. św. Antoniego i Jerzego. Jest to dwuwieżowa i trójnawowa bazylika, o wklęsłej elewacji i zwieńczona wysoką attyką[2]. Na fasadzie pierwotnie znajdowały się, po dwóch stronach głównego wejścia, dwie figury patronów kościoła[5]. W narożnikach budowli znajdują się ozdobne pilastry. Z ołtarzy Antoniego Osińskiego przetrwały jedynie fragmenty[2]. Wszystkich ołtarzy w kościele było trzynaście. W ołtarzu głównym znajdowały się wizerunki patronów świątyni[5].
Inne elementy wyposażenia kościoła znajdują się w różnych muzeach i galeriach (m.in. w Muzeum Krajoznawczym w Tarnopolu i Lwowskiej Galerii Obrazów w Olesku). Z kościołem łączy się jednopiętrowy budynek klasztorny z celami zakonników. Na północ od świątyni znajduje się dzwonnica, pełniąca w przeszłości także funkcje bramy wjazdowej na teren zespołu budynków[2].
Przypisy
- ↑ a b Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XIV. Warszawa: 1880-1902, s. 509.
- ↑ a b c d e f g h J. Tokarski: Ilustrowany przewodnik po zabytkach kultury na Ukrainie. T. 2. Burchard Edition, 2001, s. 252–254. ISBN 83-87654-11-6.
- ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza w Zbarażu za rok szkolny 1926/27. Zbaraż: 1927, s. 3-4.
- ↑ Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza w Zbarażu za rok szkolny 1927/28. Zbaraż: 1928, s. 5.
- ↑ a b c d e Jadwiga Kowalska, Niemożliwe stało się możliwym! (Zabytkowy kościół w Zbarażu uratowany) Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa Biuletyn, nr 44. 2001
Linki zewnętrzne
- Dzieje kościoła i klasztoru Ojców Bernardynów w Zbarażu, www.kresy.pl
- Nasze podróże po Kresach, Alina Skrzypczak, Kościół Ojców Bernardynów w Zbarażu, www.longinus.org.pl
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Ukraine
Autor: Posterrr, Licencja: CC BY-SA 4.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 61-224-9001
Autor: RosssW, Licencja: CC BY-SA 4.0
Районы Тернопольской области с 17 июля 2020 года
Symbol klasztoru do legendy mapy
Autor: DushenkoV, Licencja: CC BY-SA 3.0
To jest zdjęcie miejsca lub budynku wpisanego do Państwowego Rejestru Zabytków Nieruchomych Ukrainy pod numerem: 61-224-0002