Kościół św. Józefa w Krakowie (Podgórze)

Kościół św. Józefa

A-595 z dnia 8 grudnia 1976[1]
kościół parafialny
Kościół św. Józefa w Krakowie (2007)
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Kraków
Adres	ul. Zamoyskiego 2
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	św. Józefa
Wezwanie	św. Józefa
Historia Data zakończenia budowy 1905-1909 Data poświęcenia 24 października 1909
Dane świątyni Architekt Jan Sas-Zubrzycki Świątynia • materiał bud. • cegła Liczba naw 3 Organy • liczba głosów • liczba manuałów 24 2[2]
Położenie na mapie Krakowa Kościół św. Józefa
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kościół św. Józefa
Położenie na mapie województwa małopolskiego Kościół św. Józefa
50°02′36,0″N 19°56′59,7″E/50,043333 19,949917
Strona internetowa

Kościół św. Józefa – zabytkowy kościół rzymskokatolicki znajdujący się przy ul. Jana Zamoyskiego 2 w Krakowie.

Usytuowany w Rynku Podgórskim na północnych stokach Krzemionek Podgórskich w południowo-środkowej części Krakowa. Obiekt wraz z dzwonnicą i ogrodzeniem został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego.

Kościół św. Józefa pod koniec XIX wieku

Kościół w czasie konsekracji (1909)

Historia

W 1832 roku inż. Franciszek Brotschneider wybudował na Rynku Podgórskim kościół, który pod koniec XIX wieku był w złym stanie technicznym i za mały dla parafii liczącej ponad 17 tys. wiernych. W 1905 roku obiekt wyburzono^[3].

Nowy kościół został zbudowany w latach 1905–1909 według projektu Jana Sas-Zubrzyckiego, zgodnie z wzorcami architektury neogotyckiej, w miejscu dawnej klasycystycznej^[4] świątyni. 13 maja 1905 roku poświęcono kamień węgielny proboszczem podgórskim Antoniem Gruszeckim^[5][6], a 24 października 1909 kościół konsekrowano^[3].

W 1999 roku decyzją ówczesnego proboszcza ks. Franciszka Kołacza, kościół poddano renowacji. Odnowiono ołtarz główny, ołtarze boczne, ambonę oraz organy. Przywrócono pierwotną kolorystykę, która została zatracona podczas renowacji w czasach ks. proboszcza Franciszka Mirka, kiedy zmieniono barwy na czerwono-niebieskie. Obecnie kościół ma biało-szare barwy, co przywróciło mu jego dawny charakter.

Architektura

Budowla neogotycka, trójnawowa z transeptem i ambitem wokół prezbiterium oraz kaplicami przy nawach bocznych i ambicie. Wieża wzorowana na wieży Kościoła Mariackiego w Krakowie^[7]. Sylwetka kościoła została świadomie wyeksponowana nad architekturą Rynku^[3].

Wnętrze i wyposażenie

Wnętrze kościoła, ukształtowane zostało na podobieństwo gotyckiej katedry w wersji tzw. gotyku nadwiślańskiego. Wypełnione jest licznymi ołtarzami, ławkami i innymi elementami w większości wykonanymi w drewnie.

W okresie powojennym zmieniono położenie niektórych ołtarzy oraz ambony, zamurowano arkady pomiędzy ambitem prezbiterialnym a dawną kaplicą Serca Jezusowego (obecnie Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i Wiecznej Adoracji). Jako pierwsze powstały ołtarze: główny (w prezbiterium) oraz Zwiastowania (dawniej w prawym ramieniu transeptu). Prace przy nich trwały w latach 1908–1909.

Ołtarz główny był pierwotnie zintegrowany kompozycyjnie z absydą prezbiterialną, otwierającą się ostrołukowymi arkadami na obejście i nie miał nastawy. Składał się wyłącznie z mensy i stojących na niej: tabernakulum oraz figury św. Józefa. Zarówno mensa ołtarza głównego, jak i tabernakulum są jedynymi źródłowo potwierdzonymi dziełami Sas-Zubrzyckiego we wnętrzu kościoła. Zaprojektowaną przez niego mensę wykonał podgórski kamieniarz Bodnicki, natomiast tabernakulum - jak głosi umieszczony na nim napis: wymyślone przez Jana Sasa-Zubrzyckiego - Piotr Seip w 1909 roku. Całości dopełniła figura św. Józefa, dłuta krakowskiego rzeźbiarza Zygmunta Langmana^[8]. Monstrancja ks. Niemczyńskiego pochodzi z pracowni krakowskiego złotnika Piotra Seipa^[9].

Jednocześnie z ołtarzem głównym w zachodnim (prawym) ramieniu transeptu stanął ołtarz Zwiastowania NMP. W przeciwieństwie do ołtarza głównego uzyskał on rozbudowaną i dużych rozmiarów nastawę (obecnie stojącą w ołtarzu głównym). Jest ona dziełem krakowskich rzeźbiarzy-rzemieślników Wita Wisza, Maksymiliana Krzyka i Jana Józefa Góreckiego. Z tymi trzema postaciami związane są także inne elementy ruchomego wyposażenia kościoła św. Józefa: ambona z 1910 roku, ołtarze boczne z lat 1910–1911 Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i św. Antoniego. Wit Wisz i Maksymilian Krzyk są ponadto wymieniani w archiwaliach jako autorzy ołtarza Matki Boskiej Częstochowskiej w kaplicy przy nawie bocznej^[10]. W 1917 roku powstał ołtarz św. Wincentego Ferreriusza w kaplicy przy prawej nawie bocznej. W kaplicy Adoracji ustawiono neogotycki ołtarz Najświętszego Serca Jezusowego, zakupiony od oo. Franciszkanów z Krakowa.

Organy

Kościół po wybudowaniu nie miał organów. Posługiwano się fisharmonią ufundowaną przez Szczepana Kaczmarskiego. W 1920 roku proboszcz Józef Niemczyński zawiązał Komitet Obywatelski, aby zebrać pieniądze na nowe organy. Zebrano 70 000 koron, lecz wojna polsko-bolszewicka przerwała zbiórkę. W 1921 powiększono Komitet i zebrano resztę pieniędzy. Warszawska firma "A.Homann zaproponowała Komitetowi organy "w stylu gotyckim, zamówione do Baku na Kaukazie przez Rylskiego, do kościoła zbudowanego tam przez Polaków pracujących w kopalniach nafty", które z powodu wojny nie zostały odebrane. Koszt wynióśł 7 500 000 Mkp.^[11].

16 kwietnia 1922 poświęcono organy, wmurowując równocześnie w ścianę kościoła tablicę, że parafianie "z własnych funduszów ufundowali ten organ na chwałę Boga i na pamiątkę zmartwychwstania Polski"^[12][2].

Ambona

Na skrzyżowaniu transeptu i prezbiterium, po stronie lewej usytuowana jest neogotycka ambona z drewna dębowego, wsparta na słupie, wykonana w 1910 r. przez rzeźbiarzy snycerzy Wita Wisza, Maksymiliana Krzyka i Jana Józefa Gureckiego. Ambona ta jest repliką kazalnicy z Kościoła Mariackiego w Krakowie, autorstwa Wisza.

Ośmioboczny korpus ambony ozdobiony jest figurami ewangelistów i doktorów kościoła pod małymi baldachimami. Pod korpusem wśród liści akantu atrybuty ewangelistów oraz personifikacje Wiary Nadziei i Miłości. W zaplecku widnieje polichromowana płaskorzeźba przedstawiająca Jezusa jako Dobrego Pasterza, z ostrołukowym obramieniem, po bokach ornament z motywem delfinów - symboli zmartwychwstania. Baldachim z bogatą dekoracją rzeźbiarską, w błękitnym podniebiu rzeźbą Ducha Świętego pod postacią gołębicy. Na mównicę wiodą kręcone ażurowe schodki. Na płycinach schodów płaskorzeźbione wyobrażenia siedmiu grzechów głównych pod postaciami zwierząt.

• żółw – lenistwo;
• pies i kot – gniew;
• ryba pożerająca mniejszą – Łakomstwo;
• smok – chciwość;
• dwie małpy – nieczystość;
• wąż trzymający w paszczy jabłko – zazdrość;
• paw – pycha^[10][13].

W czasie budowy tego kościoła odkryto jaskinię ze śladami prac alchemicznych, która według badaczy zawierała pozostałości prac mistrza Twardowskiego, czyli historycznego alchemika króla Zygmunta Augusta - Niemca Laurentiusa Dhura (z łac. Durentiusa).

Wnętrze kościoła

Przypisy

Bibliografia

• Konsekracya nowego kościoła w Podgórzu. „Nowości Illustrowane”. 44, s. 3–4, 30 października 1909.
• Paweł Diettloff: Neogotyckie wyposażenie kościołów św. Józefa i OO. Redemptorystów w Podgórzu w Podgórze w dziejach wielkiego Krakowa. Kraków: Towarzystwo Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, 2000. ISBN 83-87345-91-1.
• Małgorzata Niechaj: Od ambon do ołtarzy - twórczość rzeźbiarza Wita Wisza [w:] Krakowski Rocznik Archiwalny. Tom XIX. 2012.

Linki zewnętrzne

• Parafia św. Józefa
• Parafia św. Józefa - informacja diecezjalna