Kościół św. Marcina w Grywałdzie

Kościół św. Marcina w Grywałdzie
Distinctive emblem for cultural property.svg A-54 z dnia 19.11.1969
Ilustracja
Elewacja południowa
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Miejscowość

Grywałd

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

św. Marcina Biskupa w Grywałdzie

Wezwanie

św. Marcina

Położenie na mapie gminy Krościenko nad Dunajcem
Mapa konturowa gminy Krościenko nad Dunajcem, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Grywałd, kościół drewniany”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Grywałd, kościół drewniany”
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego
Mapa konturowa powiatu nowotarskiego, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Grywałd, kościół drewniany”
Ziemia49°26′45,2″N 20°22′24,2″E/49,445889 20,373389

Kościół św. Marcina w Grywałdzie – gotycki, drewniany kościół parafialny pw. św. Marcina, wzniesiony w II połowie XV wieku, na miejscu wcześniejszej świątyni. Podanie głosi, że jeszcze wcześniej w tym właśnie miejscu znajdowała się pogańska gontyna.

Historia

Przed 1618 rokiem kościół znacznie przebudowano. Zmiany dotyczyły głównie konstrukcji dachu i stropów. W tym okresie dostawiono również wieżę, a wnętrze pokryto polichromią. Na początku XX wieku planowano powiększyć prezbiterium i dobudować boczne kaplice, ale planów tych nie zrealizowano. Znane remonty: przed 1930, 1936, 1942, 1958, 1960-61, 2008–2010 (wraz z rozległymi pracami konserwatorskimi).

Kościół zachował do dziś swój pierwotny gotycki charakter. Jest to świątynia orientowana, trójdzielna, obita i pokryta gontem. Składa się ze zrębowego prezbiterium i takiejż nawy oraz czworokątnej wieży o konstrukcji słupowej. Prezbiterium zamknięte jest prostokątnie, co jest typowe dla kościołów podhalańskich. Do prezbiterium od północy przylega zakrystia (rozbudowana w początkach XX w.), a do nawy od południa kruchta (dobudowana w 1845 r.). Wieżę oraz północną część nawy otaczają oszalowane soboty. Prezbiterium i nawę przykrywają oddzielne dachy dwuspadowe, zaś w dachu nad nawą znajduje się niewielka czworościenna sygnaturka. Jest to prawdopodobnie efekt przebudowy. Przypuszcza się, że pierwotnie był tu typowy dla małopolskich kościołów gotyckich dach jednokalenicowy w systemie więźbowo-zaskrzynieniowym. Wieża posiada nadwieszoną izbicę i nakryta jest stromym dachem namiotowym o załamanych połaciach.

  • Widok od strony północnej
    Widok od strony północnej
  • Ołtarz główny
    Ołtarz główny
  • Widok od strony prezbiterium
    Widok od strony prezbiterium

Wejście południowe do kościoła ujęte jest gotyckim, ostrołukowym portalem. Wnętrze pokrywa znacznie zniszczona polichromia, zawierająca motywy figuralne i ornamentalne. Zachowała się na ścianach i stropie prezbiterium, na ścianach nawy i parapecie chóru muzycznego. W prezbiterium strop zdobią malowane kasetony, a ściany - malowidła przedstawiające scenę Ukrzyżowania, świętych Piotra i Pawła oraz ewangelistów. Interesującą scenę przedstawia malowidło na ścianie za głównym ołtarzem: Michał Archanioł strąca do piekła szatana, przedstawionego w postaci niedźwiedzia. Polichromia w nawie ukazuje sceny Męki Pańskiej.

Do najcenniejszych elementów wyposażenia kościoła należą:

  • Ołtarz główny – późnogotycki tryptyk z XVI wieku, zachowany prawie w całości. W polu środkowym tryptyku obraz przedstawiający św. Marcina, który oddaje połowę swojego płaszcza żebrakowi. W zwieńczeniu znajduje się malowane przedstawienie Matki Boskiej z Dzieciątkiem.
  • Prawy ołtarz boczny – powstał w pierwszej połowie XVII wieku. Kompozycją zawiązuje do schematu tryptyku. W jego skrzydłach bocznych znajdują się wizerunki świętych Katarzyny i Doroty, powstałe prawdopodobnie w 1640 roku, a później przemalowane.
  • Rzeźba Matki Boskiej Różańcowej, stojącej na sierpie księżyca, zawieszona na południowej ścianie nawy. Pochodzi ona z XVI lub początku XVII wieku.
  • Barokowo-ludowa rzeźbiona Pieta z XVIII wieku.
  • Dwa krucyfiksy barokowo-ludowe z XVII i XVIII wieku.

Obecnie msze święte w kościele pw. św. Marcina odprawiane są tylko poza okresem zimowym, w soboty (godz 8.00), a w pozostałe dni w nowym murowanym kościele. Obiekt znajduje się na szlaku architektury drewnianej województwa małopolskiego.

Bibliografia

Gotyckie kościoły drewniane na Podhalu

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Wnętrze kościoła w Grywałdzie1.jpg
Autor: Andrzej Musiał, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Ołtarz główny kościoła w Grywałdzie