Kościół św. Marcina w Warszawie
 391 z dnia 1.07.1965[1] | |||||||||||
| kościół rektorski | |||||||||||
 | |||||||||||
| Państwo | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||
| Kościół | |||||||||||
| Parafia | |||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
Położenie na mapie Warszawy  | |||||||||||
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||||||||
 52°14′53″N 21°00′44″E/52,248056 21,012222 | |||||||||||
Kościół św. Marcina – kościół znajdujący się przy ul. Piwnej na Starym Mieście w Warszawie.
Historia
Kościół został ufundowany wraz z klasztorem augustianów w 1353 roku. Papież Innocenty VI wydał 5 lipca 1356 r. księciu Ziemowitowi III i jego żonie Eufemii przywilej sprowadzenia na Mazowsze augustianów. Ziemowit obiecał wybudować trzy klasztory: w Rawie, Warszawie i Ciechanowie[3]. Tak więc data wybudowania kościoła, 1353 r., może być nieścisła. W przywileju papieskim są też wymienione nazwy kościołów. Warszawski miał być pod wezwaniem Świętego Ducha, św. Marcina i św. Doroty. Pierwszy kościół powstał ok. 1380 pod wezwaniem św. Marcina i św. Doroty[4].
Tak opisuje przywołany w przypisach J. Bartoszewicz[3] pierwotny wygląd świątyni (pisownia oryginalna z pominięciem akcentów é):
Otrzymawszy bullę papieską, książę kościół wymurował w postaci krzyża. Po obudwu zaś jego bokach postawił kaplice: po prawej ze strony Ewangielii ś-go. Ducha, po lewej ś-tej Doroty. Kaplica ś-go Ducha służyła jako przedsionek kościołowi: obok niej książę wzniósł zakrystyją. Klasztor wybudował na południe, a od przedsionka zakreślił cmentarz dla chowania zmarłych. Przez cmentarz także wchodziło się do kościoła. Z tyłu poza temi zabudowaniami zostawił pole na ogród. Fundusz był na utrzymanie dwunastu księży. Oddawszy potem kościół augustyjanom, podarował im jeszcze książę do wielkiego ołtarza obraz przeniesienia Najświętszej Panny, który potem zasłynął cudami.
Dzięki wsparciu księcia Ziemowita augustianie znaleźli się również w posiadaniu siedmiu wiosek oraz miasteczka Cegłów[5].
Na terenach darowanych przez księżnę Annę augustianom (obecny adres: Podwale 29) wybudowali oni szpital św. Ducha (obecnie nie istnieje). Tak to opisuje J. Bartoszewicz:
... Chciała żeby księża augustyjanie, którzy tyle dóbr posiadali, swoim kosztem wystawili szpital dla chorych, dowodziła albowiem, że dobra te przydzielone były do kaplicy ś-go Ducha i że na ten cel jedynie ofiarowane, przyobiecując uroczyście, że i majątek i zarząd szpitala pozostanie na zawsze przy zakonie. … Kiedy stanął szpital, księżna zawarła komplanacyją z augustyjanami, w której zapowiedziała im zarząd jego, … obiecywała dalej, że za życia do utrzymania szpitala dokładać się będzie, jakoż miała dawać co rok 60 kop żyta i po 40 dukatów...
I pomimo że ugodę tę spisaną w 1442 zatwierdził papież Eugeniusz IV a wykonanie jej polecił nuncjuszowi Jędrzejowi Pallatio, księżna Anna ugody nie dotrzymała, na kościół i szpital nie łożyła, a w testamencie (1458) władzę nad szpitalem oddała lazarystom.
Pożar w 1478, który strawił całą ulicę Piwną aż po zamek, całkowicie zniszczył wnętrze kościoła. Popękały marmurowe ołtarze, spłonęły obrazy i ozdoby kościelne. Ocalał jedynie obraz z wielkiego ołtarza. Spłonął także drewniany dach i część dokumentów augustianów znajdujących się w klasztorze. W czasie odbudowy w 1494 przeniesiono zakrystię do kaplicy Wszystkich Świętych. Odnotowano, że ołtarz Pocieszenia Najświętszej Panny odnowił po pożarze kolator Kacper Rzepcha – mieszczanin warszawski.
W XVI wieku w świątyni odbywały się sejmiki generalne oraz sejmiki relacyjne województwa mazowieckiego[6] („Często tutaj od wrzawy szlachty szablistej drżały mury klasztorne; czy posłów wybierać na sejm, czy deputatów na trybunał, czy podatki na ziemie rozkładać, czy urzędników mianować, czy konfederować się, wszystko to trzeba było odbywać na tak zwanych jenerałach mazowieckich w kościele augustynjanów”[3]).
Aby zapobiec pijackim burdom i przyspieszyć tok obrad, szlachta uczestniczyła w sejmikach w kościele na czczo, a obrady rozpoczynały się rano[6].
W 1695 sejmikująca szlachta sprofanowała świątynię rozlewem krwi, w wyniku czego musiała być ona ponownie poświęcona[7].
W XVII i XVIII wieku kościół został przebudowany i odrestaurowany. Według J. Bartoszewicza (pisownia oryginalna z pominięciem akcentów é):
W r. 1824 i 1825 zajął się zupełną restauracyją gmachów kościelnych ksiądz przeor Alipi Niedzielski. Ołtarz wielki razem z dwoma obok kazał pozłocić, odczyścić i wylakierować. Toż samo wielkie presbiteryjum i ambonę odnowił, a jedno i drugie wyzłocił. Chór dla kapeli dał wymalować, organy wyporządził, świeżą przozdobił malaturą, zakrystyją także wyporządził, sklepienie kościoła umocnił. Dach pod dachówkę cały kazał wybielić. Klasztor poprzednio był jeszcze, zaraz po rewolucyi francuskiej wyporządzony wewnątrz i zewnątrz i dachówką przykryty. Ksiądz Alipi miał także z akt klasztornych spisać historyją kościoła warszawskiego ś-w Marcina, ale do tego nie przyszło
Zniszczona w 1944 świątynia została po wojnie odbudowana. Jej wnętrze jest jednak w dużej mierze nowoczesne, wykonane według projektu siostry Almy Skrzydlewskiej. Na prawym filarze nawy tablica pamiątkowa poświęcona pamięci harcerek poległych w okresie od 1939–1945 oraz żołnierzy 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej i cichociemnych. Na bocznym filarze nawy głównej umieszczono dolną część zniszczonego przez Niemców krucyfiksu z XVII wieku, znajdującego się w tym miejscu przed 1944. Na ścianach bocznych umieszczono stacje drogi krzyżowej wykonane w technice sgraffito przez s. Skrzydlewską.
W świątyni są przechowywane szczątki Władysława Korniłowicza.
24 maja 1977 rozpoczęła się w kościele tygodniowa głodówka opozycjonistów na rzecz uwolnienia aresztowanych robotników i działaczy KOR. Uczestniczyli w niej m.in. Stanisław Barańczak, Bohdan Cywiński, Jerzy Geresz, o. Aleksander Hauke-Ligowski OP, Ozjasz Szechter, Kazimierz Świtoń i Henryk Wujec. Funkcję rzecznika prasowego głodujących pełnił Tadeusz Mazowiecki.
Kościół pełni aktualnie funkcję kościoła rektorskiego sióstr franciszkanek służebnic Krzyża, znanych z prowadzenia zakładu dla ociemniałych w Laskach. W kościele tym spotykały się pierwsze grupy Odnowy w Duchu Świętym w Polsce. Kościół św. Marcina pełni tradycyjnie istotne role związane z nabożeństwami ekumenicznymi oraz duszpasterstwem środowisk warszawskiej inteligencji.
Obecnie funkcję rektora kościoła pełni ks. dr Andrzej Gałka.
Galeria
Ołtarz główny przed 1939
Świątynia widziana z wieży kościoła św. Anny
Zachowany fragment krucyfiksu z XVII wieku, zniszczonego w 1944
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych m.st. Warszawy. [dostęp 2010-01-22].
- ↑ Organy - Polskie Wirtualne Centrum Organowe, www.organy.pro [dostęp 2020-03-20].
- ↑ a b c Julian Bartoszewicz: Kościoły Warszawskie rzymskokatolickie opisane pod względem historycznym, Warszawa 1855 str. 63-78.
- ↑ Ewa Korpysz. Czy pierwsza była św. Katarzyna?. „Stolica”, s. 16, marzec 2016.
- ↑ Historia kościoła. warszawska.waw.pl, 2015-03-16. [dostęp 2022-05-14].
- ↑ a b Irena Gieysztorowa, Andrzej Zahorski, Juliusz Łukasiewicz: Cztery wieki Mazowsza. Szkice z dziejów 1526–1914. Warszawa: Instytut Wydawniczy Nasza Księgarnia, 1968, s. 67.
- ↑ Zofia Podgórska-Klawe: Szpitale warszawskie 1388–1945. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 56.
Linki zewnętrzne
- Kościół św. Marcina na portalu sztuka.net
- Opis i zdjęcia kościoła w serwisie Wieżowce Warszawy. wiezowce.waw.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-03)].
- Kościół św. Marcina w Google Maps
- Historia kościoła w serwisie warszawska.info
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 53.55N
- S: 50.95 N
- W: 19.15 E
- E: 23.25 E
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Autor: Carlos Delgado, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Kościół św. Marcina w Warszawie, Polska.
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Dziedziniec klasztorny przy kościele św. Marcina w Warszawie
Altar of the St. Martin Church in Warsaw. The profuse late baroque altar was constructed in 1752 according to design by Karol Bay from 1737.[1] It was painted and gilded by Łukasz Smuglewicz between 1747-1748 and adorned with sculptures by Jan Jerzy Plersch (1748).[1] The altar was destroyed during the severe bombing of the church by the Germans in 1944.[1]
Kościół św. Marcina w Warszawie na ul. Piwnej
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Kościół św. Marcina w Warszawie
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Wnętrze kościoła św. Marcina w Warszawie
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Krucyfiks w kościele św. Marcina w Warszawie