Kościół Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie

Kościół Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie
Distinctive emblem for cultural property.svg 458 z dnia 1.07.1965[1]
kościół parafialny
Ilustracja
Kościół Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie, fasada od strony południowej
Państwo Polska
Województwo mazowieckie
MiejscowośćWarszawa
Wyznaniekatolickie
Kościółrzymskokatolicki
ParafiaMatki Bożej Loretańskiej w Warszawie
WezwanieNajświętszej Matki Bożej Loretańskiej
Położenie na mapie Warszawy
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie”
Ziemia52°15′24,17″N 21°01′39,72″E/52,256714 21,027700
Zygmunt Vogel „Scena we wnętrzu kościoła Loretańskiego na Pradze”, 1811

Kościół Matki Bożej Loretańskiej[3][4] – kościół znajdujący się w Warszawie, w dzielnicy Praga-Północ, przy ul. Ratuszowej 5a.

Jest to najstarsza świątynia na Pradze, stanowiąca pierwotnie część założenia klasztornego zakonu bernardynów. Składa się z wolno stojącego domku loretańskiego obudowanego z czterech stron obejściem i krużgankami[2]. Jest kościołem parafii Matki Bożej Loretańskiej.

Historia

W 1617 r. przybył tu zakon bernardynów sprowadzony przez Zofię, żonę kanclerza wielkiego koronnego Feliksa Kryskiego, a w tym samym roku położono kamień węgielny pod kościół i klasztor, który poświęcił biskup płocki Henryk Firlej w obecności króla Zygmunta III Wazy i dworu.

Budowa ta była wspierana przez królów Zygmunta III Wazę i Władysława IV, dzięki czemu w latach 1628–1638 ukończono budowę murowanego klasztoru i kościoła, pierwotnie pod wezwaniem św. Andrzeja[5].

W latach 1640–1644 przy południowej ścianie wzniesiono kaplicę z domkiem loretańskim, projektu najprawdopodobniej architekta królewskiego Konstantyna Tencalli[6]. Powstała ona z inspiracji o. Wicentego Morawskiego, byłego wikariusza małopolskiej prowincji bernardynów[6].

W 1642 kaplica została poświęcona. Jej budowa została wsparta przez króla Władysława IV, ofiary składali też prywatni fundatorzy. Gdy w 1648 r. Praga otrzymuje prawa miejskie, w jej herbie umieszczony został wizerunek Matki Bożej z Dzieciątkiem nad kaplicą Loretańską podtrzymywaną przez anioły.

W kaplicy znalazła się figura Matki Bożej Loretańskiej[7], odziana w szaty z drogich tkanin[8], o skroniach zdobionych przez złote korony[9]. Początkowo figura była oddzielona od wiernych kratą, a przed nią płonęło 14 lamp wykonanych z pozłacanego srebra. Kaplica z umieszczoną w niej figurą stała się w XVII wieku miejscem kultu[10]. Oprócz mieszkańców Pragi przybywali tam również mieszkańcy Warszawy[11].

Julian Bartoszewicz[12] przytacza opis kaplicy za Adamem Jarzębskim („Gościniec albo krótkie opisanie Warszawy” wyd. 1643 – pisownia oryginalna)

Na białym marmurze wyryte są różne historyje. W sklepieniu otwarte okno, dla wyjścia dymu od lamp i oddechu natłoczonego ludu. Dwoje drzwi naprzeciw siebie, jedne z boku kaplicy, ołtarz cały od złota i srebra, klejnotami i drogiemi kamieniami przez różnych monarchów zbogacony. Sama Matka Boska smagławej płci, malowana przez ś-go Łukasza. Przed ołtarzem złota krata, z tyłu kominek, na którym garnuszek, miseczki gliniane i drewniane łyżeczki, też same któremi Najświętsza Panna jadać zwykle była. Na marmurze wypisano, zkąd otrzymano te sprzęty. Kaplica ta ma małe baszteczki

W lipcu 1656 roku w czasie potopu szwedzkiego po bitwie o Warszawę kościół, kaplica i zabudowania klasztorne zostały zniszczone i ograbione. Dopiero darowizny kasztelana krakowskiego Stefana Warszyckiego i wojewody sandomierskiego Michała Warszyckiego, pozwoliły na odbudowę. Następne zniszczenia dotknęły zespół klasztorny bernardynów w czasie Insurekcji kościuszkowskiej, gdy po bohaterskiej obronie Pragi 4 listopada 1794 r. Rosjanie zdobyli Pragę dokonując rzezi ludności. Na cmentarzu znajdującym się wokół świątyni chowano ofiary tych wojen[13].

W okresie Księstwa Warszawskiego klasztor znalazł się w planowanym przez Francuzów pasie praskich umocnień i w 1811 r. rozebrano kościół i klasztor, jednak kaplica Loretańska ocalała dzięki sprzeciwowi miejscowej ludności. Po wyburzeniach na Pradze kaplica stała się jedyną zachowaną praską świątynią[14]. Miejsce przeniesionej przez bernardynów do kościoła św. Anny figury zajęła gotycka rzeźba Maryi z Dzieciątkiem (przełom XV/XVI wieku) zwana Matką Boską Kamionkowską[14]. Rzeźba pochodzi z nieistniejącego kościoła na Kamionku, skąd w 1656 przeniesiono ją do kościoła na Skaryszewie[10]. Po zburzeniu tej świątyni przeniesiono ją do kaplicy Loretańskiej[10]. Figura Matki Boskiej Kamionkowskiej jest najstarszym zachowanym zabytkiem rzeźby gotyckiej w Warszawie[15]. Stoi na odwróconym sierpie księżyca, spod którego wyłania się twarz ludzka[10].

W XIX wieku świątynia przejmuje funkcje kościoła parafialnego, do czasu wzniesienia kościoła św. Floriana.

W 1853 roku kaplicę odbudowano i przebudowano według projektu Alfonsa Kropiwnickiego. Kościół zyskał attykę przy wejściu z piętrowym portalem, krużganki i domek loretański przykryto wspólnym dachem, a z dawnych czterech wież narożnych pozostawiono dwie.

Na początku XX w. znaleziono w czasie remontu pod schodami schowek z fragmentem pierwotnego wyposażenia[16]. W 1931 r. W. Kamiński zbudował istniejące do dzisiaj 16-głosowe organy. W 1941, po erygowaniu nowej parafii, świątynia ponownie stała się kościołem parafialnym[3].

Po uszkodzeniach w czasie II wojny światowej w roku 1939 i 1944, odbudowany w 1945 r., a w 1960 r. przywrócono krużganki od strony północnej i wschodniej, rozebrane w 1811 r.

Na murze świątyni znajduje się Droga Krzyżowa wykonana w ceramice autorstwa K. i J. Heniszów[13].

Inne informacje

  • Domek loretański znajdujący się w świątyni stał się jednym z symboli Pragi i został umieszczony w jej herbie[10].
  • Przy głównej alei do kościoła znajduje się głaz z wykutym napisem – symboliczny grób Rocha Kowalskiego, jednego z bohaterów „Trylogii” Henryka Sienkiewicza[17].
  • W 1994 na frontonie świątyni umieszczono tablicę upamiętniająca ofiary Rzezi Pragi w 1794[17].

Galeria

Przypisy

  1. Rejestr zabytków nieruchomych m. st. Warszawy. [dostęp 2010-01-23].
  2. a b Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1977, s. 1887.
  3. a b Kościoły Warszawy. Warszawa: Wydawnictwa Rady Prymasowskiej Budowy Kościołów Warszawy, 1982, s. 183.
  4. Parafia. W: Parafia Rzymskokatolicka Matki Bożej Laterańskiej [on-line]. mbloretanska.pl. [dostęp 2019-02-10].
  5. W 1738 r. otrzymuje nowego patrona – Najświętszą Maryję Pannę Niepokalanie Poczętą.
  6. a b Jolanta Wiśniewska: Organizacja kościelna Pragi dawniej i dziś [w:] Warszawskiej Pragi dzieje dawne i nowsze. Warszawa: Wydawnictwo Jeden Świat, 2006, s. 167. ISBN 83-89632-34-9.
  7. Sprowadzona do Polski przed rokiem 1640, najprawdopodobniej przez króla Władysława IV.
  8. Fundatorką była królewska siostra Anna Katarzyna.
  9. Fundatorką była w 1641 r. żona króla Władysława IV – Cecylia Renata Habsburżanka.
  10. a b c d e Jolanta Wiśniewska: Organizacja kościelna Pragi dawniej i dziś [w:] Warszawskiej Pragi dzieje dawne i nowsze. Warszawa: Wydawnictwo Jeden Świat, 2006, s. 173. ISBN 83-89632-34-9.
  11. Franciszek M. Sobieszczański opisuje zwyczaj pielgrzymek z Warszawy i zimowych procesji do Loretu praskiego po skutej lodem Wiśle.
  12. Julian Bartoszewicz: Kościoły Warszawskie rzymskokatolickie opisane pod względem historycznym, Warszawa 1855 str. 374.
  13. a b Kościoły Warszawy. Warszawa: Wydawnictwa Rady Prymasowskiej Budowy Kościołów Warszawy, 1982, s. 185.
  14. a b Jolanta Wiśniewska: Organizacja kościelna Pragi dawniej i dziś [w:] Warszawskiej Pragi dzieje dawne i nowsze. Warszawa: Wydawnictwo Jeden Świat, 2006, s. 169. ISBN 83-89632-34-9.
  15. Mariusz Karpowicz (red.): Sztuka Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 36. ISBN 83-01-04060-2.
  16. 10 kielichów, trybularz, 3 lampy z pierwotnych 14.
  17. a b Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 250. ISBN 83-912463-4-5.

Bibliografia

  • Jolanta Putkowska, Architektura Warszawy XVII wieku, Warszawa: PWN, 1991, ISBN 83-01-07924-X, OCLC 834083429.
  • Kościoły Warszawy, Wydawnictwa Rady Prymasowskiej Budowy Kościołów Warszawy, Warszawa 1982.

Linki zewnętrzne


Media użyte na tej stronie

Warszawa outline with districts v4.svg
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
POL Warsaw Kosciol Loretanski.jpg
Scena we wnętrzu kościoła Loretańskiego na Pradze.
Domek loretański w kościele Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie 2019a.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Domek loretański w kościele Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie
Domek loretański w kościele Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie 2019g.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Domek loretański w kościele Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie
Kosciol MBLoret.png
Kościół Matki Boskiej Loretańskiej w Warszawie (Praga)
Kościół Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie 2019a.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Kościół Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie
Matka Boska Kamionowska Kościół Matki Bożej Loretańskiej.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Figura Matki Boskiej Kamionkowskiej w domku loretańskim w kościele Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie
Kościół Najświętszej Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie 2017.jpg
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Kościół Najświętszej Matki Bożej Loretańskiej w Warszawie
POL Roch Kowalski.jpg
Autor: Hubert Śmietanka, Licencja: CC BY-SA 2.5
Symboliczny grób Rocha Kowalskiego
Majerski Bernardyni praga.jpg
Warszawa. Widok kościoła i klasztoru oo. Bernardynów podczas rozbiórki.