Kociołek Szlachecki
| Artykuł | 53.725465°N 21.848233°E |
| - błąd | 0 m |
| WD | 53°45'N, 21°52'E |
| - błąd | 20737 m |
| Odległość | 929 m |
| ||||
| ||||
.jpg) (c) Piotr Marynowski / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0 Kościół Matki Bożej Gietrzwałdzkiej w Kociołku Szlacheckim | ||||
| Państwo |  Polska | |||
| Województwo |  warmińsko-mazurskie | |||
| Powiat | piski | |||
| Gmina | Pisz | |||
| Sołectwo | Kociołek Szlachecki | |||
| Strefa numeracyjna | 87 | |||
| Kod pocztowy | 12-200 | |||
| Tablice rejestracyjne | NPI | |||
| SIMC | 0764306 | |||
Położenie na mapie gminy Pisz _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Pisz") | ||||
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | ||||
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | ||||
Położenie na mapie powiatu piskiego  | ||||
 53°43′31,674″N 21°50′53,639″E/53,725465 21,848233 | ||||
Kociołek Szlachecki (dawniej Płocice, Wilkusze, Kociołek, niem. Klein Kessel[1], Adlig Kessel[2]) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie piskim, w gminie Pisz. Leży między Piszem a Orzyszem. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.
Historia
Wieś została założona w 1555 r. na prawie chełmińskim, z pierwotną nazwą Płocice oraz Wilkusze (Kociołek, Klein Kessel, Kessel, Plotziza, Wilkische). W 1555 książę Albrecht nadał Piotrowi, synom sołtysa ze Zdor, komornikowi i dwornikowi w Łupkach, 3 łany na prawie lennym, które wcześniej posiadał. Znajdowały się one między Zdorami a jeziorem Kocioł, tak wynika z opisu granic dalszych dóbr nadanych Piotrowi, gdyż jeden łan i 6 morgów leżało między Wilkuszami (dobra Blumsteina) a właśnie owymi trzema łanami (zapisane jako Jany Garnmeister). Nie wiadomo od kiedy wspomniany Piotr posiadał te dobra. Na pewno powstały w czasach książęcych i dały początek Płocicom (Plotzitza). Po śmierci Piotra dobra objął syn Jan Garnmeister (dokument z roku 1653). Później majątek przeszedł w ręce Machtów. W XVIII w. zaczęto używać nazwy Kociołek (Klein Kessel). W 1563 roku dobra powiększono, sprzedając Piotrowi jeden łan i 6 morgów przy dobrach Walentego Blumsteina, na pomoc jego służbie (jako dwornikowi) oraz potwierdzając nadanie mu kolejnych 3 łanów "z łaski". Wspominane 3 łany określono jako Kessel genanth: pomiędzy Szczechami i Zdorami "in der Wilkusche" (w 1598 r. dobra te liczyły 8 łanów i 13 morgów. Natomiast w 1663 - 13 łanów i 2 morgi).
Wilkusze (Kociołek, Klein Kessel, Wilkuschen) w 1561 r. w sąsiedztwie "zu Wilkuschen" książce Albrecht nadał na prawie magdeburskim wspomnianemu Walentemu Blumsteinowi 4 łany, znajdujące się między jeziorem Kocioł i jeziorem Białoławki (Biolowken) oraz rzeczką Wilkus (Wilkuschen). W 1564 r. dobra te zostały powiększone w wyniku sprzedaży wspomnianemu Blumsteinowi 3 łanów boru a w 1572 dwóch kolejnych łanów. Majątek Blumsteina zwano Wilkuszami. Był to majątek szlachecki (obecnie miejscowość Kociołek Szlachecki).
Potem Płocice i Wilkusze wymieniano pod wspólną nazwą Kociołek (Klein Kessel), wyróżniając jedynie ich odmienny status (dobra szlacheckie i wolne). Już w 1579 r. wykazano pod jedną pozycją dwór Wilkusze Blumsteina oraz majątek Piotra Dwornika (Dwortznicken), wówczas należący do Jana, syna Piotra. W połowie XVI wieku Blumsteinowie posiadali Szymki, Kociołek, Borki i przez pewien czas Sokoły (łącznie ponad 85 łanów)
W 1855 we wsi powstała szkoła. W 1895 powstała tu parafia i najprawdopodobniej wybudowano kościół.
w 1935 w tutejszej szkole pracował jeden nauczyciel i uczyło się 21 dzieci. W 1939 roku we wsi mieszkało 91 osób.
9 grudnia 1947 r. ustalono urzędową polską nazwę miejscowości – Kociołek Szlachecki, określając drugi przypadek jako Kociołka Szlacheckiego, a przymiotnik – kociołecki[2].
Zabytki
- ceglany neogotycki kościół z 1906 r.
- park podworski
- kilka budynków dawnego folwarku
Przypisy
- ↑ Grzegorz Białuński Kolonizacja "Wielkiej Puszczy" (do roku 1568) - starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie). Olsztyn 2002, OBN w Olsztynie, str 64
- ↑ a b Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 9 grudnia 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości. M.P. z 1948 r. nr 14, poz. 55.
Bibliografia
- Grzegorz Białuński Kolonizacja "Wielkiej Puszczy" (do roku 1568) - starostwa piskie, ełckie, straduńskie, zelkowskie i węgoborskie (węgorzewskie). Olsztyn 2002, OBN w Olsztynie, 237 str. ISBN 83-87643-97-1, ISSN 0585-3893
- Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 204
- Pisz. Z dziejów miasta i okolic. Pojezierze, Olsztyn, 1970, 371 str.
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Warmian-Masurian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 54.52 N
- S: 53.07 N
- W: 19.05 E
- E: 22.95 E
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Pisz County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
- N: 53.92 N
- S: 53.42 N
- W: 21.39 E
- E: 22.32 E
(c) Piotr Marynowski / Wikimedia Commons / CC-BY-SA-3.0
Ta fotografia została przesłana w ramach projektu Wiki Lubi Zabytki będącego częścią inicjatywy Wiki Loves Monuments 2012.