Kokoryczka

Kokoryczka
Ilustracja
Kokoryczka wonna
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

szparagowate

Rodzaj

kokoryczka

Nazwa systematyczna
Polygonatum Mill.
Gard. Dict. Abr. ed. 4. 28 Jan 1754
Typ nomenklatoryczny

Polygonatum officinale All.[3]

Kokoryczka wielokwiatowa

Kokoryczka (Polygonatum Mill.) – rodzaj roślin z rodziny szparagowatych (Asparagaceae), dawniej także klasyfikowany do konwaliowatych (Convallariaceae), myszopłochowatych (Ruscaceae) i liliowatych (Liliaceae). Do rodzaju należy ok. 57[4], 60[5], 72[6] gatunki. Występują one głównie w strefie klimatu umiarkowanego na półkuli północnej, przy czym największe zróżnicowanie osiągają w Azji wschodniej między Himalajami i Japonią. W samych Chinach występuje 20 endemitów z tego rodzaju[5]. W Ameryce Północnej występują tylko 3 gatunki[4], w Europie 5[7], z czego trzy obecne są we florze Polski: kokoryczka okółkowa P. verticillatum, kokoryczka wielokwiatowa P. multiflorum i kokoryczka wonna P. odoratum[8].

Szereg gatunków uprawianych jest jako rośliny ozdobne, niektóre wykorzystywane są także jako lecznicze i pokarmowe[7].

Morfologia

Kokoryczka dwukwiatowa
Pokrój
Byliny kłączowe, zwykle lądowe, rzadko epifityczne. Łodygi wyrastające z kłącza pojedyncze, nierozgałęzione, wzniesione, zwykle łukowate[5]. Kłącze tęgie, poziomo rosnące[7].
Liście
W okółkach, naprzeciwległe lub skrętoległe, siedzące lub krótkoogonkowe. Czasem z wyciągniętym końcem liścia w długi wąs[5].
Kwiaty
Wyrastają w skupieniach, rzadko pojedynczo z kątów liści. Obupłciowe, zwykle zwisające na szypułkach, rzadko wzniesione. Okwiat z 6 listków, zwykle zrośniętych i tworzących rurkę przynajmniej do 1/2 długości. Pręcików 6. Zalążnia z 3 komorami, w każdej znajduje się od 2 do 8 zalążków. Słupek smukły, znamię trójdzielne, drobne[5].
Owoce
Kulistawe jagody zawierające do 10 okrągławych nasion[5].

Systematyka

Kokoryczka niska
Kokoryczka okółkowa
Synonimy taksonomiczne[3][9]

Axillaria Rafinesque, Salomonia Heister ex Fabricius, Periballanthus Franch. & Sav.

Pozycja według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Klad okrytonasienne, klad jednoliścienne (monocots), rząd szparagowce (Asparagales), rodzina szparagowate (Asparagaceae), podrodzina Nolinoideae Burnett[2].

Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1994–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.),podklasa liliowe (Liliidae J.H. Schaffn.), nadrząd Lilianae Takht. rząd szparagowce (Asparagales Bromhead), rodzina konwaliowate (Convallariaceae Horan.), plemię Polygonateae Benth. & Hook.f., rodzaj kokoryczka (Polygonatum Mill.)[10].

Pozostałe gatunki[6][11]
  • Polygonatum acuminatifolium Kom.
  • Polygonatum adnatum S.Yun Liang
  • Polygonatum amabile Yatabe
  • Polygonatum angelicum Floden
  • Polygonatum annamense Floden
  • Polygonatum arisanense Hayata
  • Polygonatum autumnale Floden
  • Polygonatum × azegamii (Ohwi) M.N.Tamura
  • Polygonatum biflorum (Walter) Elliott – kokoryczka dwukwiatowa
  • Polygonatum brevistylum Baker
  • Polygonatum × buschianum Tzvelev
  • Polygonatum campanulatum G.W.Hu
  • Polygonatum cathcartii Baker
  • Polygonatum cirrhifolium (Wall.) Royle
  • Polygonatum costatum Floden
  • Polygonatum cryptanthum H.Lév. & Vaniot
  • Polygonatum curvistylum Hua
  • Polygonatum cyrtonema Hua
  • Polygonatum daminense H.J.Yang & D.F.Cui
  • Polygonatum × desoulavyi Kom.
  • Polygonatum × domonense Satake
  • Polygonatum falcatum A.Gray – kokoryczka sierpowata
  • Polygonatum filipes Merr. ex C.Jeffrey & McEwan
  • Polygonatum franchetii Hua
  • Polygonatum geminiflorum Decne.
  • Polygonatum glaberrimum K.Koch – kokoryczka gładka
  • Polygonatum gongshanense L.H.Zhao & X.J.He
  • Polygonatum govanianum Royle
  • Polygonatum graminifolium Hook.
  • Polygonatum grandicaule Y.S.Kim, B.U.Oh & C.G.Jang
  • Polygonatum griffithii Baker
  • Polygonatum hirtellum Hand.-Mazz.
  • Polygonatum hookeri Baker – kokoryczka Hookera
  • Polygonatum humile Fisch. ex Maxim. – kokoryczka niska
  • Polygonatum × hybridum Brügger
  • Polygonatum inflatum Kom.
  • Polygonatum infundiflorum Y.S.Kim, B.U.Oh & C.G.Jang
  • Polygonatum involucratum (Franch. & Sav.) Maxim.
  • Polygonatum jinzhaiense D.C.Zhang & J.Z.Shao
  • Polygonatum kingianum Collett & Hemsl.
  • Polygonatum × krylovii (Ameljcz. & Malachova) A.L.Ebel
  • Polygonatum lasianthum Maxim.
  • Polygonatum latifolium (Jacq.) Desf. – kokoryczka szerokolistna
  • Polygonatum leiboense S.C.Chen & D.Q.Liu
  • Polygonatum longistylum Y.Wan ex C.Z.Gao
  • Polygonatum luteoverrucosum Floden
  • Polygonatum macranthum (Maxim.) Koidz.
  • Polygonatum macropodum Turcz.
  • Polygonatum megaphyllum P.Y.Li
  • Polygonatum mengtzense F.T.Wang & Tang
  • Polygonatum multiflorum (L.) All. – kokoryczka wielokwiatowa
  • Polygonatum nervulosum Baker
  • Polygonatum nodosum Hua
  • Polygonatum odoratum (Mill.) Druce – kokoryczka wonna
  • Polygonatum omeiense Z.Y.Zhu
  • Polygonatum oppositifolium (Wall.) Royle
  • Polygonatum orientale Desf.
  • Polygonatum prattii Baker
  • Polygonatum × pseudopolyanthemum Miscz. ex Grossh.
  • Polygonatum pubescens (Willd.) Pursh
  • Polygonatum punctatum Royle ex Kunth
  • Polygonatum qinghaiense Z.L.Wu & Y.C.Yang
  • Polygonatum robustum (Korsh.) Nakai
  • Polygonatum roseum (Ledeb.) Kunth
  • Polygonatum sewerzowii Regel
  • Polygonatum sibiricum Redouté
  • Polygonatum singalilense H.Hara
  • Polygonatum sparsifolium F.T.Wang & Tang
  • Polygonatum stenophyllum Maxim.
  • Polygonatum stewartianum Diels
  • Polygonatum × tamaense H.Hara
  • Polygonatum tessellatum F.T.Wang & Tang
  • Polygonatum tsinlingense Tsui
  • Polygonatum undulatifolium Floden
  • Polygonatum urceolatum (J.M.H.Shaw) Floden
  • Polygonatum verticillatum (L.) All. – kokoryczka okółkowa
  • Polygonatum wardii F.T.Wang & Tang
  • Polygonatum yunnanense H.Lév.
  • Polygonatum zanlanscianense Pamp.
  • Polygonatum zhejiangensis X.J.Xue & H.Yao

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-10-01] (ang.).
  3. ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-22].
  4. ↑ a b Frederick H. Utech: Polygonatum. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2010-10-01]. (ang.).
  5. ↑ a b c d e f Chen Xinqi, Minoru N. Tamura: Polygonatum. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2010-10-01]. (ang.).
  6. ↑ a b Polygonatum Mill.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-14].
  7. ↑ a b c David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 741. ISBN 978-1-107-11502-6.
  8. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  9. ↑ Taxon: Polygonatum. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-10-01]. (ang.).
  10. ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Polygonatum. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-22]. (ang.).
  11. ↑ Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 145. ISBN 978-83-925110-5-2.

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Polygonatum humile 2017-06-25 3072.jpg
Autor: Salicyna, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kokoryczka niska (Polgonatum humile), Arboretum w Rogowie.
Polygonatum multiflorum (7162503185).jpg
Autor: Radio Tonreg from Vienna, Austria, Licencja: CC BY 2.0
Polygonatum multiflorum
Salomonzegel (9299882466).jpg
Autor: rob Stoeltje from loenen, netherlands, Licencja: CC BY 2.0
salomonzegel
Polygonatum odoratum Nismes.jpg
Polygonatum odoratum var. odoratum/Sceau de Salomon odorant au Fondry des Chiens à Nismes.
Polygonatum verticillatum kz03.jpg
Autor: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Polygonatum verticillatum in the Botanischer Garten, Berlin-Dahlem