Kolczakówka żółtobrązowa
 Hydnellum compactum 40869 | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek | kolczakówka żółtobrązowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Hydnellum compactum (Pers.) P.Karst. Meddn. Soc. Fauna Flora fenn. 5: 41 (1879) | |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1] | |
 | |
Kolczakówka żółtobrązowa (Hydnellum compactum (Pers.) P. Karst) – gatunek grzybów należący do rodziny kolcownicowatych (Bankeraceae)[2].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hydnellum, Bankeraceae, Thelephorales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[2].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1800 r. Christian Hendrik Persoon nadając mu nazwę Hydnum compactum. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1879 r. Petter Karsten, przenosząc go do rodzaju Hydnellum[2].
- Calodon compactus (Pers.) P. Karst. 1882
- Hydnum compactum Pers. 1800
- Hydnum compactum Pers. 1800 var. compactum
- Hydnum compactum var. striatum (Schaeff.) Pers. 1825
- Hydnum striatum Schaeff. 1774
- Hydnum tuberculosum Britzelm. 1894
- Phaeodon compactus (Pers.) J. Schröt. 1888
Nazwę polską podał Władysław Wojewoda w 1999 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako kolczak zbity[4].
Morfologia
5–15 cm średnicy. Początkowo ochrowożółty, później ciemniejący do brunatnego, niekiedy z oliwkowym odcieniem. Przy dotknięciu słabo czerwieniejący. Masywny, za młodu wypukły, później wgłębiony. Powierzchnia zamszowata, kłakowata. Kolce szare, później oliwkowobrązowe, na końcach jaśniejsze[5].
Barwy kapelusza lub ciemniejszy. Krótki, zgrubiały, do 7 cm długi i 3 cm gruby. Aksamitny[5].
Żółtobiały do brązowawego, w trzonie ciemniejszy. Jednorodny lub nieznacznie dwuwarstwowy. Mączny zapach i ostry, gorzki smak[5].
Brązowawe, nieregularne, pokryte licznymi guzkami[5].
Występowanie i siedlisko
Podano występowanie tego gatunku w Europie i Rosji[6]. W Polsce do 2020 r. podano 12 stanowisk historycznych i 8 współczesnych[7]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek zagrożony wymarciem[8]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Niemczech, Anglii, Norwegii, Holandii[4]. W Polsce w latach 1995–2004 był pod ochroną częściową, a od roku 2004 objęty ochroną ścisłą bez możliwości zastosowania wyłączeń spod ochrony uzasadnionych względami gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej[7].
Naziemny grzyb mykoryzowy współżyjący z dębami i bukami[7]. Rośnie pojedynczo lub w grupach od sierpnia do października w lasach liściastych, głównie buczynach[5].
Przypisy
- ↑ Hydnellum compactum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ a b c Index Fungorum [dostęp 2013-11-12].
- ↑ Species Fungorum [dostęp 2013-11-12].
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e Czesław Narkiewicz, Grzyby chronione Dolnego Śląska, Jelenia Góra: Wydawnictwo Muzeum Przyrodniczego, 2005, ISBN 83-89863-20-0.
- ↑ Mapa występowania kolczakówki żółtobrązowej na świecie [dostęp 2013-11-12].
- ↑ a b c Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.
Media użyte na tej stronie
Autor: Gerhard Koller (Gerhard), Licencja: CC BY-SA 3.0
Fruit bodies of the tooth fungus Hydnellum compactum (Pers.) P. Karst.; specimen photographed in Fromau, Wiesen, Bezirk Mattersburg, Burgenland, Austria.