Komisariat Straży Granicznej „Dzietrzkowice”

Komisariat SG „Dzietrzkowice” Komisariat SG „Radostów”
Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1928
Rozformowanie	1939
Tradycje
Rodowód	Komisariat SC „Gola”
Organizacja
Dyslokacja	Dzietrzkowice (1928-1939) Radostów Pierwszy (1939)
Formacja	Straż Graniczna
Podległość	Inspektorat Graniczny nr 13 Obwód SG „Wieluń”

Komisariat Straży Granicznej „Dzietrzkowice” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.

Geneza

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną^[1]. W 1921 roku w Dzietrzkowicach stacjonował sztab 1 kompanii 4 batalionu celnego^[2]. Od połowy 1921 roku jednostki Straży Celnej rozpoczęły przejmowanie odcinków granicy od pododdziałów Batalionów Celnych^[3]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku^[4]. Komisariat Straży Celnej „Gola”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Granicznego Straży Celnej „Praszka”^[5].

W drugiej połowie 1927 roku przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej^[6]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 3 z 25 kwietnia 1928 roku w sprawie organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Dzietrzkowice”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej^[7].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną^[8]. Rozkazem nr 3 z 25 kwietnia 1928 roku w sprawie organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Dzietrzkowice” do Inspektoratu Granicznego nr 13 „Wieluń” i określił jego strukturę organizacyjną^[9]. Już 15 września 1928 dowódca Straży Granicznej rozkazem nr 7 w sprawie zmian dyslokacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego podpisanym w zastępstwie przez mjr. Wacława Szpilczyńskiego potwierdził organizację komisariatu^[10]. Rozkazem nr 11 z 9 stycznia 1930 roku reorganizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski ustalił numer i nową organizację komisariatu^[11]. Rozkazem nr 3/31 zastępcy komendanta Straży Granicznej płk Emila Czaplińskiego z 5 sierpnia 1931 roku podplacówkę Bezula przemianowano na placówkę I linii^[12]. Rozkazem nr 3 z 31 grudnia 1938 roku w sprawach reorganizacji jednostek na terenach Śląskiego, Zachodniomałopolskiego i Wschodniomałopolskiego okręgów Straży Granicznej, a także utworzenia nowych komisariatów i placówek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski zniósł placówkę II linii „Skomlin”^[13]. Rozkazem nr 12 z 14 lipca 1939 roku w sprawie reorganizacji placówek II linii i posterunków wywiadowczych oraz obsady personalnej, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma zniósł posterunek SG „Wieruszów” i placówkę II linii „Bolesławiec”^[14]. Z dniem 18 marca 1939 roku powołano 60 rezerwistów i zorganizowano z nich jeden pluton wzmocnienia^[15] Rozkazem nr 13 z 31 lipca 1939 roku w sprawach [...] przeniesienia siedzib i zmiany przydziałów jednostek organizacyjnych, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma przeniósł siedzibę komisariatu i placówkę II linii „Dzietrzkowice” do m. Radostów^[16]. Tym samym rozkazem przeniósł placówkę I linii „Bezula” do Dzietrzkowic^[16].

Dyslokacja, obsada i zakwaterowanie

Na dzień 1 stycznia 1932^[17]:

Służba graniczna

Siedziba komisariatu mieściła się w wynajętym przez skarb państwa budynku^[18]. Komisariat do dyspozycji posiadał dwa konie z bryczką. Każdy strażnik dysponował własnym rowerem. Jedyny służbowy rower wykorzystywany był przede wszystkim do dowożenia korespondencji ze Skomlina^[18].

Kierownik Inspektoratu Granicznego „Wieluń” w dodatku do rozkazu organizacyjnego nr 3 z 19 lipca 1930 roku określił granice komisariatu^[19]:

• granica północna: od kamienia granicznego nr 1 w kierunku północnym wzdłuż Prosny do Dobrygościa;
• granica wewnętrzna: od Dobrygościa drogą przez Mieleszyn do Jawora, następnie przez zbocze wzgórza 188 do Klasaka, dalej Pustkowie Klasak do Skomlina (wył.), następnie w kierunku południowo-wschodnim przez zbocze wzgórza 198 do folwarku Wróblew;
• granica południowa: od kamienia granicznego nr 22 w kierunku północno-wschodnim przez folwark Grobla Królewska wzdłuż drogi Grobla–Wróblew do Wróblewa

Wydarzenia

Opis wydarzeń w 1931 roku^[20]:
Praca w organizacjach wojskowych i społecznych
W roku 1931 zorganizowano dzięki staraniom tutejszego Komisariatu oddziały Związku Strzeleckiego w następujących miejscowościach: w Dzietrzkowicach, Łubnicach, Wójcinie i Goli. Związki Strzeleckie zawdzięczają swoje wyniki dużej inicjatywie instruktorów spośród szeregowych Straży Granicznej. Praca P.W. i W. F. na terenie tutejszego Komisariatu rozwija się bardzo pomyślnie. Komisariat wyznaczył do pracy instruktorskiej P.W. 8 szeregowych. Na odcinku tutejszego Komisariatu istnieje już w sumie 10 oddziałów Związku Strzeleckiego, które liczą ogólnie 265 członków. Za ofiarną pracę na polu P.W. podano dwóch szeregowych wraz z Komendantem Komisariatu do odznaczenia. W miesiącu październiku 1931 r. odbyły się na terenie tutejszego Komisariatu wspólnie z oddziałami P.W. zawody strzelecko – łuczne z broni mało kalibrowej. W zawodach tych 19 szeregowych zdobyło odznaki strzeleckie 3 klasy.

Wyniki służbowe
W roku 1931 udaremniono przemyt na łączną sumę zł. 2.812,05 gr. oraz zatrzymano 88 osób za nielegalne przekroczenie granicy.

Opis wydarzeń w 1932 roku^[21]:
Praca w organizacjach i społeczna
Staraniem kierownika Komisariatu w 1932 roku został utworzony 2 szwadron P.W. "Krakusów" przy 10 Dywizji p.p składający się z 3 konnych oddziałów: w Wieluniu, Skomlinie i Mokrsku. Ogółem na terenie odcinka Komisariatu istnieje 10 oddziałów Związku Strzeleckiego i 3 oddziały "Krakusów", szkoleniem których zajmuje się kierownik Komisariatu i 9 szeregowych.

Wyniki służbowe
W roku 1932 udaremniono przemyt na ogólną sumę zł 7.949,45 gr.

Opis wydarzeń w 1936 roku^[22]:
Obchody uroczystości w dniu 11 listopada 1936 r. Dnia 10 listopada o godz. 19 odbył się capstrzyk, zaś dnia 11 listopada o godz. 8:15 zbiórka oddziałów P.W. i Związku Rezerwistów przed Komisariatem w Dzietrzkowicach i raport, po czym o godz. 8:30 odmarsz na nabożeństwo do miejscowego kościoła parafialnego. Po nabożeństwie pochód oddziałów przez wieś zakończony defiladą, którą przyjął kierownik Komisariatu w obecności przedstawicieli władzy administracyjnej i nauczycieli. W uroczystości brały udział: drużyna Straży Granicznej, P.W., Straż Pożarna, Związek Rezerwistów, Harcerstwo, Orkiestra i dziatwa szkolna z nauczycielami na czele. Po defiladzie przed frontem Straży Granicznej odczytano rozkaz K.S.G nr. 9/36. Siedziby Komisariatu i placówek udekorowano zielenią i chorągiewkami w barwach narodowych.

Opis wydarzeń w 1939 roku^[15]:
Wzmocnienie granicy
Z dniem 18.04.1939 r. powołano 60 rezerwistów i zorganizowano jeden pluton, który umieszczony został w sali Straży Pożarnej i organistówce miejscowości Dzietrzkowice.

Sąsiednie komisariaty

• komisariat Straży Granicznej „Łęka Opatowska” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Praszka” – 1928

Funkcjonariusze komisariatu

Obsada personalna placówki :

Struktura organizacyjna

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1939. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928–1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Dariusz Janiszewski. Placówki II linii i posterunki Straży Granicznej na terenie Inspektoratu Granicznego „Wieluń” w latach 1930–1931. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Szkolenia Straży Granicznej”. 3, 2006. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1429-2505. 
• Wykaz imienny oficerów i szeregowych Straży Granicznej Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego pracujących w Przysposobieniu Wojskowym → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Jan Maślanka: Dwory Weryho-Darewskich na tle dziejów.. Warszawa: Drukarnia Cyfrowa SR A-PRINT, 2010. ISBN 978-83-926795-2-3.
• Kronika komisariatu Straży Granicznej „Dzietrzkowice” z 1931–1939 roku → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Placówki i Komisariaty Straży Celnej, Policji Państwowej, Urzędu Celnego w okolicach Wójcina. 2010. [dostęp 2018-03-31].
• Rozkazy Komendy Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.