Komisariat Straży Granicznej „Mroczeń”

Komisariat Straży Granicznej „Mroczeń”

Komisariat SG „Rychtal”

Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1928
Rozformowanie	1939
Tradycje
Rodowód	Komisariat Straży Celnej „Rychtal”
Organizacja
Dyslokacja	Rychtal Mroczeń
Formacja	Straż Graniczna
Podległość	Inspektorat Graniczny nr 12 Obwód SG „Ostrów”

Szkic komisariatu SG „Rychtal”

Komisariat Straży Granicznej „Mroczeń” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.

Geneza

W wyniku Traktatu Wersalskiego miasto Rychtal i jego okolice zostały przyznane Polsce. Wykonując jego postanowienia, w dniu 19 stycznia 1920 roku do Rychtala wkroczyli żołnierze 12 pułku Strzelców Wielkopolskich. Początkowo ochronę granicy państwowej gwarantowali żołnierze regularnych oddziałów wojska. Potem przejęły ją Bataliony Celne. Od 4 kompanii 14 batalionu celnego, w nocy 23 października 1921 roku o godz.0:00 służbę na granicy przejęła Straż Celna. Strażnicy byli absolwentami III kursu Szkoły Straży Celnej w Wieleniu. Około 75% z nich było kawalerami. Brali on później za żony miejscowe panny, często narodowości niemieckiej i wyznania ewangelickiego^[1]. Siedziba komisariatu mieściła się w Pomianach. Pierwszym kierownikiem komisariatu był komisarz Metody Kalinowski, zastępcą kierownika starszy dozorca Jan Kuchta. Odcinek komisariatu sięgał od Siemianic do Rychtala. Komisariat dysponował placówkami Straży Celnej w Skoroszowie, Krzyżownikach, Proszowie, Stogniewicach i kilku innymi placówkami na terenie przyszłego komisariatu SG „Laski”^[2].

Z dniem 1 stycznia 1923 roku utworzono komisariat Straży Celnej „Rychtal”. W jego skład weszły placówki Drożki, Darnowiec, Rychtal, Skoroszów, Krzyżowniki, Proszów, Stogniewice^[2].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną^[3]. W 1928 roku funkcjonował komisariat Straży Granicznej „Słupia” z podkomisariatem „Rychtal”^[4]. 15 września 1928 roku dowódca Straży Granicznej rozkazem nr 7 w sprawie zmian dyslokacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego podpisanym w zastępstwie przez mjr. Wacława Szpilczyńskiego ustalił organizację samodzielnego już komisariatu „Rychtal”^[5]. Rozkazem nr 11 z 9 stycznia 1930 roku reorganizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski ustalił numer i organizację komisariatu^[6]. Rozkazem nr 3 z 31 grudnia 1938 roku w sprawach reorganizacji jednostek na terenach Śląskiego, Zachodniomałopolskiego i Wschodniomałopolskiego okręgów Straży Granicznej, a także utworzenia nowych komisariatów i placówek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski zniósł posterunek wywiadowczy „Stogniewice”^[7]. Rozkazem nr 13 z 31 lipca 1939 roku w sprawach [...] przeniesienia siedzib i zmiany przydziałów jednostek organizacyjnych, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma przeniósł siedzibę komisariatu i placówkę II linii „Rychtal” do m. Mroczeń^[8].

Służba graniczna

Oficerowie komisariatu uzbrojeni byli w pistolety i szable, szeregowi w kbk Mosin wz. 91/98. Kierownicy placówek, przewodnik psa i wywiadowcy posiadali dodatkowo pistolety czeskie kal.9 mm. Kierownik komisariatu i zastępca posiadali konie do swojej dyspozycji. Na stanie komisariatu znajdował się jeden rower. Szeregowi do służby używali rowerów prywatnych^[9]. Jeden szeregowy posiadał własny motocykl^[10]. Przemyt w 1934 roku oszacowano na 1048,95 zł, zatrzymano 70 osób. Ponadto wykryto nielegalną plantację tytoniu^[11].

Sąsiednie komisariaty:

• komisariat Straży Granicznej „Gola” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Laski” – 1928
• komisariat Straży Granicznej „Bralin” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Laski” – styczeń 1930

Struktura organizacyjna

Bolesław Sciegienny – kierownik komisariatu

st. przod. Ignacy Stachowski – pomocnik komisarza

Organizacja komisariatu we wrześniu 1928^[12]:

• komenda – Rychtal
• placówka Straży Granicznej I linii „Drożki”
• placówka Straży Granicznej I linii „Skoroszów”
• placówka Straży Granicznej I linii „Proszów”
• placówka Straży Granicznej II linii „Rychtal”
• placówka Straży Granicznej II linii „Kępno”^[a]

Organizacja komisariatu w styczniu 1930^[13]:

• 5/12 komenda – Rychtal
• placówka Straży Granicznej I linii „Drożki”
• placówka Straży Granicznej I linii „Rychtal”
• placówka Straży Granicznej I linii „Skoroszów”
• placówka Straży Granicznej I linii „Proszów”
• placówka Straży Granicznej II linii „Rychtal”
• placówka Straży Granicznej II linii „Kępno”

Funkcjonariusze komisariatu

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928–1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Piotr Kozłowski: Zapomniani obrońcy granic południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej 1922-1939: słownik biograficzny oficerów, strażników oraz pracowników kontraktowych straży celnej i straży granicznej. Przemyśl: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2015. ISBN 978-83-61329-14-5.
• IwonaI. Kozicka IwonaI., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Wielkopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011 .
• Wykaz imienny oficerów i szeregowych Straży Granicznej Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego pracujących w Przysposobieniu Wojskowym → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Kronika komisariatu Straży Granicznej „Rychtal” 1931–1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Rozkazy Komendy Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.