Komisariat Straży Granicznej „Orzesze”

Komisariat Straży Granicznej „Orzesze”

Komisariat SG „Knurów”

Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1929
Rozformowanie	1939
Tradycje
Rodowód	Komisariat Straży Celnej „Knurów”
Organizacja
Dyslokacja	Knurów Orzesze
Formacja	Straż Graniczna
Podległość	Inspektorat Graniczny nr 15 (od 1929)[1] Inspektorat Graniczny nr 16 (od 1934)[1] Obwód SG „Rybnik”

Komisariat Straży Granicznej „Orzesze” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1929–1939.

Geneza

Początek działalności Straży Celnej na Śląsku datuje się na dzień 15 czerwca 1922. W tym dniu polscy strażnicy celni w zielonych mundurach i rogatywkach wkroczyli na ziemia przyznane Polsce. W nocy z 16 na 17 czerwca 1922 Straż Celna przejęła ochronę granicy polsko-niemieckiej na Śląsku. W ramach Inspektoratu Straży Celnej „Rybnik” zorganizowany został komisariat Straży Celnej „Knurów”^[2]. Pierwszym kierownikiem komisariatu był komisarz Teodor Mańczyk^[2].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 Straż Graniczną^[3]. Rozkazem nr 10 z 5 listopada 1929 w sprawie reorganizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski powołał komisariat Straży Granicznej „Knurów” (na bazie podkomisariatu Straży Granicznej „Szczygłowice”?), przydzielił go do Inspektoratu Granicznego nr 15 „Królewska Huta”, określił jego numer i strukturę^[4]. W 1930 komisariat i placówkę II linii przeniesiono z ulicy Rybnickiej na ulice Kościelną 39^[5]. Rozkazem nr 2 z 24 sierpnia 1933 w sprawach zmian etatowych, przydziałów oraz utworzenia placówek, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski nakazał utworzyć placówkę I linii „Gierałtowice”^[6]. Rozkazem nr 3 z 23 czerwca 1934 w sprawach […] tworzenia i zniesienia posterunków informacyjnych, komendant Straży Granicznej utworzył placówkę II linii „Knurów”^[7]. Rozkazem nr 4 z 17 grudnia 1934 w sprawach […] zarządzeń organizacyjnych i zmian budżetowych, komendant Straży Granicznej wyłączył placówkę I linii „Przyszowice” z komisariatu Straży Granicznej „Knurów” i przydzielił do komisariatu Straży Granicznej „Nowa Wieś”^[8]. Tym samym rozkazem wyłączył komisariat „Knurów” z Inspektoratu Granicznego „Wielkie Hajduki” i przydzielił do Inspektoratu Granicznego „Rybnik”^[8]. Rozkazem nr 1 z 27 marca 1936 w sprawach […] zmian w niektórych inspektoratach okręgowych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski wyłączył placówkę Straży Granicznej I linii „Przyszowice” z komisariatu „Nowa Wieś” i włączył do komisariatu „Knurów”^[9]. Rozkazem nr 2 z 30 listopada 1937 w sprawach […] przeniesienia siedzib i likwidacji jednostek, komendanta Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski przeniósł siedzibę komisariatu i placówki II linii „Knurów” do m. Orzesze^[10].

Służba graniczna

W momencie powstania Straży Granicznej w 1928, podkomisariat w składzie trzech placówek I linii i jednej II linii ochraniał odcinek granicy długości 20 kilometrów 500 metrów od kamienia granicznego nr 219 do kamienia nr 016. Stan osobowy podkomisariatu wynosił 54 funkcjonariuszy^[11].

Wydarzenia

• 27 sierpnia 1939 o godz. 2:45 niemiecka grupa dywersyjna ostrzelała polskie budynki w Szczygłowicach i wtargnęła na kilkadziesiąt metrów w głąb polskiego terytorium^[12].

Sąsiednie komisariaty

• komisariat Straży Granicznej „Bielszowice” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Rybnik” – listopad 1929

Funkcjonariusze komisariatu

Struktura organizacyjna

Organizacja komisariatu w listopadzie 1929^[19]:

• 4/15 komenda – Knurów
• placówka Straży Granicznej I linii „Przyszowice” → w 1934 przeszła do komisariatu „Nowa Wieś” → w 1936 powróciła
• placówka Straży Granicznej I linii „Knurów”
• placówka Straży Granicznej I linii „Krywałd”
• placówka Straży Granicznej II linii „Szczygłowice”

Przypisy

Bibliografia

• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918–1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928–1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• ZbigniewZ. Gulczyński ZbigniewZ., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Śląski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011 .
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• Wykazy imienne Śląskiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1938. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Szkic historyczny z działalności komisariatu Straży Granicznej „Lubomia” z lat 1922–1935. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Szkic historyczny z działalności komisariatu Straży Granicznej „Knurów” z lat 1922–1935. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Szkic historyczny z działalności Inspektoratu Straży Granicznej „Rybnik” z lat 1918–1935. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Rozkazy Komendy Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.