Komisariat Straży Granicznej „Piekary Śląskie”

Komisariat Straży Granicznej „Piekary Ślaskie”
Komisariat SG „Szarlej”
Komisariat SG „Kamień”
Historia
Państwo II Rzeczpospolita
Sformowanie1928
Rozformowanie1939
Tradycje
RodowódKomisariat SC „Królewska Huta”
Komisariat SC „Łagiewniki”
Komisariat SC „Tarnowskie Góry”
Komisariat SC „Dąbrówka”
Organizacja
DyslokacjaKamień
Szarlej
Piekary Śląskie
FormacjaStraż Graniczna
PodległośćInspektorat Graniczny nr 15
Obwód SG „Chorzów”
Inspektorat Graniczny nr 15 Królewska Huta.jpg
Posterunek obserwacyjny w terenie

Komisariat Straży Granicznej „Piekary Ślaskie” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.

Geneza

Komisariat Straży Granicznej Piekary Śląskie wywodzi się w prostej linii z komisariatu Straży Celnej Królewska Huta i komisariatu SC Tarnowskie Góry.

Komisariat SC „Królewska Huta”/„Łagiweniki”

Z dniem 15 czerwca 1922 roku komisariat SC „Królewska Huta” rozpoczął służbę ochronną na granicy polsko- niemieckiej. Komisariat podlegał Inspektoratowi Granicznemu w Tarnowskich Górach[a]. Z dniem 1 lipca 1923 roku komisariat podzielono na dwa odcinki. Pierwszy obejmował placówki Biały Szarlej i Maciejkowice, a drugi Łagiewniki i Chropaczów. Z dniem 1 czerwca 1924 na terenie komisariatu utworzono placówki wewnętrzne przy urzędach celnych w Katowicach, Nowym Bytomiu, Chorzowie i zagraniczny w Bytomiu, oraz placówkę rezerwową w Michałkowicach[1]. W 1925 przeniesiono komisariat do Łagiewnik. W tym samym roku utworzono w komisariacie komórkę wywiadowczą, której kierownikiem został przodownik Stanisław Pizło[1].

Z dniem 15 stycznia 1928 roku komisariat Straży Celnej „Łagiewniki” został rozwiązany, a placówki „Łagiewniki” i „Chropaczów” wraz z placówkami wewnętrznymi przydzielono do komisariatu SC „Lipiny”. Placówki „Biały Szarlej” i „Maciejkowice” przekazano do nowo utworzonego komisariatu SC „Dąbrówka Wielka”[2].

Organizacja komisariatu w 1922[1]

  • komenda − Królewska Huta
  • placówka Straży Celnej „Biały Szarlej”[b]
  • placówka Straży Celnej „Maciejkowice”[c]
  • placówka Straży Celnej „Łagiewniki”
  • placówka Straży Celnej „Chropaczów”
Kierownicy komisariatu SC
stopieńimię i nazwiskookres pełnienia służbykolejne stanowisko
komisarzMarian Bielawski[1]
komisarzWiktor Skrzypek[1]
komisarzLeopold Wilczyński[1]

Formowanie i zmiany organizacyjne

Z dniem 15 stycznia 1928 roku w ramach Inspektoratu SC w Piaśnikach[d], powołany został komisariat Straży Celnej „Dąbrówka Wielka”. Przejął on z rozwiązywanego komisariatu „Łagiewniki” placówki: „Biały Szarlej” i „Maciejkowice”. Z komisariatu SC Tarnowskie Góry przejął placówki: „Buchacz” i „Szarlej”[2]. W wyniku kolejnych reorganizacji, placówki „Biały Szarlej” i „Maciejkowice” połączono w jedną z miejscem postoju w Brzezinach Śląskich. Przy komisariacie sformowano też odwód – przyszłą placówkę II linii[3]. Poza tym w urzędach celnych: Bytom Dworzec Główny, Bytom Stadtwald, Karf, Wiktor, Buchacz, Szarlej, Samulelsgluck, i Brzeziny utworzono placówki pomocnicze[e]. W lutym siedzibę komisariatu i placówkę II linii przeniesiono do Kamienia[3].

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną[4]. Do 1928 w Dąbrówce funkcjonował komisariat Straży Celnej „Dąbrówka Wielka”[5]. Rozkazem nr 4 z 30 kwietnia 1928 roku w sprawie organizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Kamień” do Inspektoratu Granicznego nr 15 „Królewska Huta” i określił jego strukturę organizacyjną[6]. Rozkazem nr 10 z 5 listopada 1929 roku w sprawie reorganizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i potwierdził strukturę komisariatu[7]. Rozkazem nr 1 z 25 lutego 1932 roku w sprawach organizacyjnych komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski utworzył placówka II linii „Będzin”[8][f]. Rozkazem nr 2 z 24 sierpnia 1933 roku w sprawach zmian etatowych, przydziałów oraz utworzenia placówek', komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przeniósł siedzibę komisariatu i placówkę II linii z Kamienia do Szarleja[9]. Tym samym rozkazem utworzył placówkę I linii „Brzozowice”[10]. Rozkazem nr 3 z 23 czerwca 1934 roku w sprawach [...] tworzenia i zniesienia posterunków informacyjnych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przeniósł siedzibę placówki „Buchacz” do Rojcy[11].[12] Rozkazem nr 1 z 27 marca 1936 roku w sprawach [...] zmian w niektórych inspektoratach okręgowych, Komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski zmienił nazwę komisariatu na „Piekary Ślaskie”[13].

Służba graniczna

W dniu 1 września 1929 roku przeniesiono biura komisariatu do budynku gminnego przy ulicy Głównej 159[14]. 1 maja 1933 lokal komisariatu i placówkę II linii przeniesiono do Szarleja ul. Piekarska 34[15]. Długość ochranianego odcinka granicy państwowej wynosiła 12 650 metrów[14].

Sąsiednie komisariaty

Funkcjonariusze komisariatu

Kierownicy/komendanci komisariatu
stopieńimię i nazwiskookres pełnienia służbykolejne miejsce pracy[3]
komisarz SCLeopold Wilczyński15 I 1928 – 30 IV 1928do Knurowa
podkomisarzBolesław Pawłowski30 IV 1928–18 IX 1928do Tarnowskich Gór
podkomisarzAleksander Chmura18 IX 1928–29 IX 1929do wywiadu przy IO Katowice
komisarzJanusz Pawłowski29 IX 1929–22 I 1931IG Hajduki Nowe
podkomisarzMarceli Raczyński22 I 1931–8 V 1932komisariat Grajewo
nadkomisarzMieczysław Tura8 V 1932–1933[12]w stan spoczynku
kom.Wacław Będzikowski[16]20 III 1933–10 X 1935do Wolsztyna
podkomisarzJózef Flasza10 X 1935 – był XI 1937[17]
Zastępcy komendanta komisariatu
starszy strażnikJózef Stępień1 V 1939[18] –

Struktura organizacyjna

Komisariat SG Kamień.png

Organizacja komisariatu w kwietniu 1928[6] i w listopadzie 1929[19]:

Uwagi

  1. ↑ Kierownikiem Inspektoratu SC w Tarnowskich Górach był inspektor Paweł Kłysek[1].
  2. ↑ Kierownikami placówki SC „Biały Szarlej” byli: str. Jan Mizera, str. Roman Aleks, str. Piotr Głogowski, st. str. Jan lasończyk, st. str. Karol Lubos, str. Franciszek Skolik, st. str. Alojzy Wolnik, st. str. Karol Lubos[1].
  3. ↑ Kierownikami placówki SC „Maciejkowice” byli: str. Maksymilian Sieja, str. Wiktor Pioskowik, str. Bronisław Osadnik, str. Wincenty Pawełczyk, str. Jan Pioskowik, str. Karol Lubos, st. str. Piotr Głogowski, przodownik Alojzy Wolnik.[2].
  4. ↑ Kierownikiem Inspektoratu SC w Piaśnikach był inspektor Edward Stenzel[3].
  5. ↑ Placówki pomocnicze zlikwidowano z dniem 1 września 1929, a strażników granicznych przemianowano na dozorców celnych[3].
  6. ↑ Kierownikiem placówki w 1934 był aspirant Henryk Muck → Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 61

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h Kronika komisariatu „Piekary” ↓, s. 1.
  2. ↑ a b c Kronika komisariatu „Piekary” ↓, s. 2.
  3. ↑ a b c d e Kronika komisariatu „Piekary” ↓, s. 3.
  4. ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
  5. ↑ Gulczyński 2011 ↓, wstęp.
  6. ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 25.
  7. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 59.
  8. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 82.
  9. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 88.
  10. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 87.
  11. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 96.
  12. ↑ a b Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 61.
  13. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 108.
  14. ↑ a b Kronika komisariatu „Piekary” ↓, s. 4.
  15. ↑ Kronika komisariatu „Piekary” ↓, s. 5.
  16. ↑ Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 71.
  17. ↑ Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 337.
  18. ↑ Rozkazy Komendy SG ↓, s. 27/39.
  19. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 58.

Bibliografia

  • Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
  • Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
  • Zbigniew Gulczyński, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Śląski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011.
  • Wykazy imienne Śląskiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1938. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  • Szkic historyczny z działalności komisariatu Straży Granicznej „Piekary Ślaskie” z lat 1921–1935. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  • Rozkazy Komendy Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Straż Graniczna (1928–1939)
Inspektoraty okręgowe
od 1938 okręgi SG
Inspektoraty graniczne
od 1938 obwody SG
Obwody SG
powstałe po 1938
Komisariaty SG
Placówki I linii
Placówki II linii

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Komisariat SG Kamień.png
Rozmieszczenie komisariatu SG Kamień w 1930
Komisariat Straży Granicznej Piekary - Szarlej - patrol w terenie NAC 1-G-6427.jpg
Komisariat Straży Granicznej Piekary - Szarlej - patrol w terenie.
Inspektorat Graniczny nr 15 Królewska Huta.jpg
Rozmieszczenie Inspektoratu Granicznego nr 15 Królewska Huta w 1930