Komitat Sáros

Sáros

komitat
Herb
Państwo	Węgry
Siedziba	Preszów
Data likwidacji	1918
Powierzchnia	3.652 km²
Populacja (1910) • liczba ludności	174.620
Plan
Położenie na mapie Królestwa Węgier
Portal Węgry

Sáros (pol. Szarysz lub hrabstwo szaryskie, łac. comitatus Sarossiensis, niem. Scharisch, słow. Šariš) – dawny komitat w północno-wschodniej części Królestwa Węgier, pokrywający się częściowo z dzisiejszym słowackim regionem Szarysz.

Tereny dzisiejszego Szarysza w I połowie XI wieku znajdowały się w granicach Polski. W jego południowej części (koło dzisiejszego Preszowa) znajdował się znany polski graniczny gród Castrum Salis wzmiankowany zarówno w dokumentach polskich, jak i węgierskich.

W II połowie XI wieku Węgrzy zaczęli opanowywać ten region. Z tym, że jeszcze w XII w. i w I połowie XIII w. jego północna część znajdowała się we władaniu Polski. Tam m.in. dokonano nadań ziemi cystersom w okolicy dzisiejszego Bardiowa. Po zajęciu przez Węgry teren Szarysza stanowił początkowo, wraz z Abovem i regionem Heves, część wielkiego komitatu Novi Castri. Szarysz wyodrębnił się jako jego skrajnie północna część w XIII wieku. Siedzibą władz komitatu był najpierw Zamek Szaryski (Šarišský hrad) koło Wielkiego Szarysza, potem różne miejscowości w zależności od osoby żupana, a od 1647 – Preszów. Szaryszem władały różne rody magnackie – najdłużej ród Rakoczych (Rákóczi). Do 1775 komitat dzielił się na cztery powiaty, obok których istniało, jako samodzielna jednostka, dominium Makovicy (słow. Panstvo Makovica, łac. Dominium Makovicza). Od 1775 komitat dzielił się na sześć powiatów, z których każdy dzielił się na trzy obwody. Z czasem liczba powiatów doszła do dziesięciu, w tym trzech miejskich.

Po rozbiorze Węgier w XVI wieku Sáros znalazł się w części przypadłej Habsburgom. Po traktacie w Trianon Sáros w całości przypadł Czechosłowacji. Po reformie administracyjnej w 1923 komitat (żupa) Sáros przestał istnieć jako jednostka administracyjna, jednak nazwa Šariš jest dalej używana jako oznaczenie tradycyjnego regionu etnograficznego odpowiadającego terytorialnie dawnemu komitatowi.