Komitet Obrony Kraju

Komitet Obrony Kraju (KOK) – organ do spraw obronnych Rady Ministrów Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (1959–1990), a następnie Prezydenta RP (1990–2003).

Historia

Komitet Obrony Kraju powołany został uchwałą nr 66 Rady Ministrów z dnia 18 lutego 1959 roku. Komitet miał uprawnienia do bieżącej koordynacji i nadzorowania realizacji zadań obronnych przez inne organy państwowe. Z chwilą wprowadzenia w kraju stanu bezpośredniego zagrożenia bezpieczeństwa państwa pełnię władzy przejąć miałby właśnie KOK złożony z kierownictwa partii i rządu pod przewodnictwem I sekretarza KC PZPR. Komitetowi miało podlegać jedenastu członków odpowiedzialnych za odpowiednio zgrupowane ministerstwa i instytucje państwowe o minimalnych, niezbędnych do funkcjonowania stanach osobowych. Był to tzw. Układ Funkcjonalny w systemie Obrony Terytorium Kraju.

KOK stanowił jednostkę centralną, nadzorująca pracę Wojewódzkich Komitetów Obrony. Komitet posiadał umocowanie prawne również w ustawie o powszechnym obowiązku obrony z 21 listopada 1967 r. Wynikające z niej obowiązki instytucji to określanie zagrożeń dla bezpieczeństwa państwa i kierowanie całokształtem spraw z tym związanych. Uchwała KOK z 7 grudnia 1981 r. rozszerzyła kompetencje Wojewódzkich Komitetów Obronnych, dzięki czemu stały się one strukturami odpowiedzialnymi za wprowadzenie i utrzymanie stanu wojennego. Pomimo tego faktu, z pewnymi wyjątkami, Wojewódzkie Komitety Obronne nie odegrały w czasie stanu wojennego znaczącej roli. Po stanie wojennym, przewodniczący KOK zyskał nowe kompetencje na czas nowo wprowadzonego w ustawodawstwie stanu wyjątkowego. W tej sytuacji stawał się on zwierzchnikiem sił zbrojnych państwa, sam komitet zaś naczelną jednostką, kontrolującą wprowadzenie nowego porządku w państwie[1].

W II połowie lat 80. przy KOK powołano Zespół ds. Patriotyczno-Obronnego Wychowania Społeczeństwa ze Szczególnym Uwzględnieniem Młodzieży, na którego czele stał członek Biura Politycznego KC PZPR, sekretarz KC Józef Baryła.

Od 1991 r. Komitet Obrony Kraju podporządkowano Prezydentowi RP, który był jego przewodniczącym. Organem wykonawczym Komitetu było Biuro Bezpieczeństwa Narodowego. W 1994 roku przy Radzie Ministrów powołano Komitet Spraw Obronnych. Prezydent Aleksander Kwaśniewski zwołał posiedzenia KOK zaledwie pięciokrotnie. W okresie tym zakres działania komitetu rozszerzono o stworzenie założeń powołania w strukturach obronnych państwa Gwardii Narodowej, przygotowanie i analizę procesu integracji polskiego systemu obronnego z NATO, analizę zagrożeń tego procesu, oraz ocenę procesu restrukturyzacji Sił Zbrojnych RP. Konstytucja RP z 1997 roku utworzyła Radę Bezpieczeństwa Narodowego jako organ doradczy Prezydenta RP w sprawach obronnych; po raz pierwszy rada została powołana w 1998 roku. Od tego czasu formalnie wciąż istniejący Komitet Obrony Kraju w zasadzie przestał się spotykać. W 2001 roku rozwiązano Komitet Spraw Obronnych Rady Ministrów, 26 października 2002 roku Komitet Obrony Kraju oraz wojewódzkie komitety obrony utraciły umocowanie prawne wraz z wejściem w życie ustawy o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej, zaś 21 stycznia 2003 roku zostały ostatecznie zniesione wraz z wejściem w życie nowej ustawy o stanie wyjątkowym.

Sekretarzem KOK był z urzędu wiceminister obrony narodowej piastujący równolegle funkcję Głównego Inspektora Obrony Terytorialnej. Od 1990 roku funkcję Sekretarza KOK przejął szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego.

Sekretarze KOK

Sekretarzowi KOK podlegał zapewniający obsługę KOK Sekretariat Komitetu Obrony Kraju, którym kierowali:

Zobacz też

Przypisy

  1. Ustawa z 21 listopada 1983 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. 1983 nr 61 poz. 278)

Literatura

  • Lech Kowalski: Komitet Obrony Kraju (MON – PZPR – MSW). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2011, s. 636. ISBN 978-83-7507-088-0.

Linki zewnętrzne