Kompania graniczna KOP „Rudziszki”

Kompania graniczna KOP „Rudziszki”
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Rozformowanie

1939

Organizacja
Dyslokacja

Rudziszki[a]

Formacja

Korpus Ochrony Pogranicza

Podległość

batalion KOP „Troki”

Kompania KOP Rudziszki w 1934.png
Batalion KOP Troki w 1930.png

Kompania graniczna KOP „Rudziszki” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-litewskiej.

Geneza

Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920 roku, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 roku utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych[1]. W połowie stycznia 1921 roku zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe[2]. Latem 1921 roku ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym[3]. W Landwarowieniu rozmieszczono dowództwo i pododdziały sztabowe 17 batalionu celnego, a jego 4 kompania stacjonowała w Rudziszkach. W drugiej połowie 1922 roku przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej[4]. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej[5]. W rejonie odpowiedzialności przyszłej kompanii granicznej KOP „Druskienniki” służbę graniczną pełniły pododdziały 41 batalionu Straży Granicznej. Już w następnym roku zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 roku pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej[6]. W sierpniu 1924 roku podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej w etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych[7].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych nr 1099 ze stycznia 1926 roku, w trzecim etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza, sformowano 22 batalion graniczny [8], a w jego składzie 1 kompanię graniczną KOP. W listopadzie 1936 roku kompania liczyła 2 oficerów, 10 podoficerów, 6 nadterminowych i 95 żołnierzy służby zasadniczej[b]. W 1939 roku 2 kompania graniczna KOP „Rudziszki” podlegała dowódcy batalionu KOP „Troki”[9].

Służba graniczna

Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi[10]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza[11].

1 kompania graniczna „Rudziszki” w 1934 roku ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 31 kilometrów 500 metrów[12].

Sąsiednie kompanie graniczne:

Struktura organizacyjna

Strażnice kompanii w 1928[13]

Strażnice kompanii w latach 1929 – 1939[18][19][20][17][9][d]

Dowódcy kompanii

  • kpt. Stanisław IV Markiewicz (był 31 VII 1928[21] - † 21 IX 1928 Warszawa[22])
  • p.o por. Bohdan Łuczaj (24 VII 1928 − 2 IX 1928)[21]
  • kpt. Józef Trepjak (2 IX 1928 − 12 XI 1928) → dowódca 3 kompanii granicznej[23]
  • por. Aleksander Rackiewicz (12 XI 1928 − 12 XI 1930) → zmarł w szpitalu wskutek rany postrzałowej [24]
  • kpt. Stanisław VIII Sokołowski (14 I 1931 − )[25]
  • kpt. Józef Kusztra (był 1 IV 1933 −)[26]
  • kpt. Roman Gałkowski[l] (do VII 1939)
  • kpt. Maurycy Wochanka[m] (IX 1939)
  • kpt. Kowalski[n] (IX 1939)

Uwagi

  1. ↑ miasteczko Rudziszki, gmina Rudziszki, powiat wileńsko–trocki, województwo wileńskie
  2. ↑ Wykaz stanów etatowych oficerów, podoficerów i żołnierzy KOP przesłanych przez ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna ze sztabu KOP do I oficera do zleceń GISZ płk. dypl. Kazimierza Glabisza. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 364
  3. ↑ W komunikatach dyslokacyjnych występuje również jako Podworańce → Komunikaty dyslokacyjne ↓
  4. ↑ W 2000 roku Rajmund Szubański napisał, że sformułowania zawarte w artykule „Bataliony, kompanie, strażnice KOP” z 1993 roku odnoszą się do stanu sprzed 1937 roku → Szubański 2000 ↓, s. 87. Wymienił następujące strażnice: „Wejksztelańce”, „Markowszczyzna”, „Skobyle”, „Rotysz” → Szubański 1993 ↓, s. 276
  5. ↑ wieś Wejksztelańce, gmina Rudziszki, powiat wileńsko–trocki, województwo wileńskie
  6. ↑ wieś Markowszczyzna, gmina Rudziszki, powiat wileńsko–trocki, województwo wileńskie
  7. ↑ kolonia Skobsk, gmina Rudziszki, powiat wileńsko–trocki, województwo wileńskie
  8. ↑ W komunikatach dyslokacyjnych występuje również jako Skobsk → Komunikaty dyslokacyjne ↓
  9. ↑ zaścianek Tataryszki, gmina Rudziszki, powiat wileńsko–trocki, województwo wileńskie
  10. ↑ folwark Kotysze, gmina Rudziszki, powiat wileńsko–trocki, województwo wileńskie
  11. ↑ kolonia Podworańce, gmina Troki, powiat wileńsko–trocki, województwo wileńskie
  12. ↑ Roman Gałkowski urodził się 20 stycznia 1905 roku Pustelniku, w rodzinie Jana i Marii z Pomorskich. Na kapitana został awansowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1936 roku. W 1936 roku został przeniesiony do KOP. Dowódca 1 kompanii granicznej „Rudziszki”. Od 15 lipca 1939 roku dowódca 1 kompanii granicznej batalionu KOP „Delatyn”. Więzień obozu w Starobielsku. W 1940 roku w Charkowie został zamordowany przez NKWD → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 718, Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 125.
  13. ↑ Maurycy Bolesław Wochanka (1907-1940), kpt. piech., w KOP od 1938 roku. Do mobilizacji dowódca kompanii odwodowej baonu KOP „Troki”. We wrześniu 1939 roku dowódca 1 kompanii granicznej „Rudziszki”. Więzień obozu w Kozielsku. Zamordowany przez NKWD. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 757
  14. ↑ Por. piech. Włodzimierz Stanisław Szumigalski, który do sierpnia 1939 pełnił służbę na stanowisku młodszego oficera kompanii granicznej KOP „Rudziszki”, w sporządzonym „Kwestionariuszu ...” napisał, że na początku października 1939 wrócił do Rudziszek i spotkał się z dowódcą kompanii kapitanem Kowalskim[27].

Przypisy

  1. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 56-58.
  2. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 59-63.
  3. ↑ Polak 1999 ↓, s. 6.
  4. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 76.
  5. ↑ Prochwicz i Kępa 2003 ↓, s. 20.
  6. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 94-101.
  7. ↑ Grochowski (red.) 1994 ↓, s. 7.
  8. ↑ Prochwicz 3/1994 ↓, s. 152.
  9. ↑ a b Szubański 2000 ↓, s. 88.
  10. ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 3-4.
  11. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 312-314.
  12. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 291.
  13. ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 11/1928.
  14. ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 9 i 11/1929.
  15. ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 10 i 13/1932.
  16. ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 50 i 51/1932.
  17. ↑ a b Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 82/1938.
  18. ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 9/1929.
  19. ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 13/1932.
  20. ↑ Komunikaty dyslokacyjne KOP ↓, s. 51/1934.
  21. ↑ a b Obsada oficerska bg „Troki” ↓, s. 4.
  22. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 9 z 27 kwietnia 1929 roku, s. 148.
  23. ↑ Obsada oficerska bg „Troki” ↓, s. 4 i 8.
  24. ↑ Obsada oficerska bg „Troki” ↓, s. 6,8 i 33.
  25. ↑ Obsada oficerska bg „Troki” ↓, s. 34.
  26. ↑ Obsada oficerska bg „Troki” ↓, s. 38,52.
  27. ↑ Szumigalski 1942 ↓, s. 2.

Bibliografia

  • Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
  • Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
  • Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
  • Lech Grochowski (red.): Korpus Ochrony Pogranicza w 70 rocznicę powstania. Materiały z konferencji popularnonaukowej. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1994.
  • Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
  • Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
  • Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
  • Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
  • Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
  • Włodzimierz Stanisław Szumigalski: Kwestionariusz dla oficerów Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR. W: B.I.15b [on-line]. IPMS, 1942-07-23. [dostęp 2021-12-21].
  • Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Troki” w latach 1927-1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  • Komunikaty dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza z lat 1927 (z uzupełnieniami i poprawkami), 1928, 1932, 1934 (z uzupełnieniami i poprawkami) i 1938 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Korpus Ochrony Pogranicza
Brygady
Pułki
piechoty
Bataliony
graniczne
odwodowe
forteczne
Kawaleria
szwadrony
Artyleria
Saperzy
Wywiad
Placówki wywiadowcze KOP nr
Ekspozytury Oddziału II Szt. Gen.
Jednostki
sformowane
przez KOP
Kompanie
graniczne
Strażnice

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Kompania KOP Rudziszki w 1934.png
Kompania KOP Rudziszki w 1934
Batalion KOP Troki w 1930.png
Rozmieszczenie batalionu KOP Troki w 1930