Kompania graniczna KOP „Sapożyn”

Sapożyn. Pomnik wdzięczności ludności kresowej dla Korpusu Ochrony Pogranicza

Rozmieszczenie baonu KOP „Hoszcza” w 1931

Kompania graniczna KOP „Sapożyn” – pododdział graniczny Korpusu Ochrony Pogranicza pełniący służbę ochronną na granicy polsko-radzieckiej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozkazu szefa Sztabu Generalnego L. dz. 12044/O.de B./24 z 27 września 1924 roku, w pierwszym etapie organizacji Korpusu Ochrony Pogranicza, sformowano 3 batalion graniczny ^[1][2], a w jego składzie 26 kompanię graniczną KOP „Sapożyn”^[3]. W listopadzie 1936 roku kompania liczyła 2 oficerów, 8 podoficerów, 4 nadterminowych i 82 żołnierzy służby zasadniczej^[b].

Z dniem 20 maja 1938 dowódca KOP zarządzeniem nr L.1411/tj.og.org/38 reaktywował w 3 kompanii granicznej „Sapożyn” strażnicę KOP „Lidawka”.

W 1939 roku 3 kompania graniczna KOP „Sapożyn” podlegała dowódcy batalionu KOP „Hoszcza”^[4].

Służba graniczna

Podstawową jednostką taktyczną Korpusu Ochrony Pogranicza przeznaczoną do pełnienia służby ochronnej był batalion graniczny. Odcinek batalionu dzielił się na pododcinki kompanii, a te z kolei na pododcinki strażnic, które były „zasadniczymi jednostkami pełniącymi służbę ochronną”, w sile półplutonu. Służba ochronna pełniona była systemem zmiennym, polegającym na stałym patrolowaniu strefy nadgranicznej i tyłowej, wystawianiu posterunków alarmowych, obserwacyjnych i kontrolnych stałych, patrolowaniu i organizowaniu zasadzek w miejscach rozpoznanych jako niebezpieczne, kontrolowaniu dokumentów i zatrzymywaniu osób podejrzanych, a także utrzymywaniu ścisłej łączności między oddziałami i władzami administracyjnymi^[5]. Miejscowość, w którym stacjonowała kompania graniczna, posiadała status garnizonu Korpusu Ochrony Pogranicza^[6].

3 kompania graniczna „Sapożyn” w 1934 roku ochraniała odcinek granicy państwowej szerokości 28 kilometrów 888 metrów^[7]. Po stronie sowieckiej granicę ochraniały zastawy „Poddubce”, „Kilikijów”, „Klepacze” i „Dołżok” z komendantury „Annopol”^[8].

Wydarzenia:

• W meldunku sytuacyjnym z 29 stycznia 1925 roku napisano: 25 stycznia 1925 roku na pododcinku kompanii ze strażnicy nr 101 zbiegł do bolszewików st. szer. Małyszko, udając się do Starożewa, gdzie został zatrzymany przez sowiecką straż graniczną^[9].

Kompanie sąsiednie:

• 2 kompania graniczna KOP „Korzec” ⇔ 2 kompania graniczna KOP „Hłuboczek” – 1928^[10], 1929^[11], 1931^[8], 1932^[12], 1934^[13], 1938^[14]

Struktura organizacyjna

Strażnice kompanii w latach 1928 – 1929^{[15][10][11][c]}:

• 101 strażnica KOP „Czernica”
• 102 strażnica KOP „Kryłów”
• 103 strażnica KOP „Chutor Kryłowskie”
• 104 strażnica KOP „Paszuki” (później Lidawka)

Strażnice kompanii w latach 1931 – 1938^{[8][12][13][14][d]}

• strażnica KOP „Bogdanówka”^[e]
• strażnica KOP „Czernica”^[f]
• strażnica KOP „Chutor Kryłowskie”^[g]
• strażnica KOP „Lidawka”^[h] (wcześniej Paszuki)

Organizacja kompanii 17 września 1939^[16]:

• dowództwo kompanii
• pluton odwodowy
• 1 strażnica KOP „Bohdanówka”
• 2 strażnica KOP „Czernica”
• 3 strażnica KOP „Chutor Kryłowskie”
• 4 strażnica KOP „Lidawka”^[i][j]

Dowódcy kompanii

• kpt. Franciszek Gęsior (był 31 lipca 1928 − 9 marca 1929 → dowódca kadry kompanii szkolnej) ^[17]
• kpt. Władysław Węgrzyński (9 marca 1929 − 29 marca 1929 → dowódca 2 kompanii granicznej) ^[17]
• kpt. dypl. Bożesław Nieciengiewicz (29 marca 1929 − 20 kwietnia 1929 → dowódca kadry kompanii szkolnej)^[17]
• kpt. Franciszek Gęsior (20 kwietnia 1929 − 27 maja 1929 → dowódca kadry kompanii szkolnej)^[17]
• kpt. dypl. Bożesław Nieciengiewicz (27 maja 1929 − 12 kwietnia 1930 → do 70 pp)^[17]
• kpt. Zygmunt Bagnowski (28 marca 1930 − 16 maja 1933 → dowódca kompanii odwodowej)^[17]
• kpt. Stefan Jesionek (16 maja 1933 −)^[17]
• kpt. Stanisław II Marek^[k] (- 1939)

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. 1925. [dostęp 2016-01-30].
• Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
• Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (145), 1993. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
• Rajmund Szubański. Bataliony, kompanie, strażnice KOP-u. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (184), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281. 
• Graficzny wykaz budynków zajmowanych przez oddziały 1 Brygady KOP nr L.dz.KOP 272/1.Br.Op.Wyszk.
• Wykaz zmian stanu oficerów batalionu granicznego KOP „Hoszcza” w latach 1927-1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Szkice dyslokacyjne Korpusu Ochrony Pogranicza i podległych jednostek w latach 1927-1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Meldunki sytuacyjne dowództwa Korpusu Ochrony Pogranicza → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.