Komprachcice

Artykuł

50°38′9″N 17°49′24″E

- błąd

39 m

WD

50°39'N, 17°49'E

- błąd

2318 m

Odległość

1737 m

Komprachcice
wieś
Ilustracja
(c) Pudelek (Marcin Szala) at pl.wikipedia, CC-BY-SA-3.0

Kościół św. Franciszka
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

opolski

Gmina

Komprachcice

Liczba ludności (2006)

~2800

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

46-070[1]

Tablice rejestracyjne

OPO

SIMC

0496840

Położenie na mapie gminy Komprachcice
Mapa konturowa gminy Komprachcice, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Komprachcice”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Komprachcice”
Położenie na mapie powiatu opolskiego
Mapa konturowa powiatu opolskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Komprachcice”
Ziemia50°38′09″N 17°49′24″E/50,635833 17,823333
Komprachcice centrum
Współczesne centrum Komprachcic.

Komprachcice (dodatkowa nazwa w j. niem. Comprachtschütz[2], łac. Villa Gumperti; śl. Kůmprachćicy[3]) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie opolskim. Jest siedzibą gminy Komprachcice.

Kościół parafialny z lat 30. XX wieku, wcześniejszy drewniany przeniesiony do sąsiedniej miejscowości Ochodze, zabytkowe nagrobki na cmentarzu przykościelnym i parafialnym.

Dojazd autobusami miejskimi linii nr 8 z Opola oraz pociągiem kursującym na trasie Opole-Nysa.

Nazwa

Według legendy nazwa miejscowości, o której pierwsze zapiski pojawiają się ok. roku 1300, pochodzi od imienia rycerza Gumpreti (Komprachta), który mógł być założycielem wsi (być może do założenia doszło już w 1293[4]). Informacja o Villa Gumperti znajduje się w dokumencie kolegiaty niemodlińskiej z 1302. Z kolei Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis z roku 1295 lub 1305 podaje nazwę Gupertovitz[5]. Także później nazwa ewoluowała – Gomprachtitz, Gumprechticze, Comprachtitz (od roku 1534), Comprachtschütz, czasem również Komprachtschütz (od 1736). Jeszcze na niemieckich pieczęciach gminnych z II połowy XIX wieku pojawia się nazwa Comprachczütz. Nazwę Comprachtschütz przyjęto oficjalnie w 1913[6].

W 1936 władze hitlerowskie zmieniły dotychczasową nazwę wsi z Comprachtschütz na Gumpertsdorf[7], nawiązującą do średniowiecznych nazw (z okresu XIV i XV wieku) Gumprechtsdorf i Gumprechtsdorff.[8]

Historia

Dzieje Komprachcic dzieliły losy Górnego Śląska. Zawsze były to wioski podmiejskie Opola, ale w przeciwieństwie do innych tego typu miejscowości nie zostały wchłonięte przez dzisiejszą stolicę województwa.

Pierwszy kościół istniał w Komprachcicach już w XIV wieku – wzmianki o nim istnieją w dokumentach konwentu w Czarnowąsach. Służbę pełnili wówczas księża z kolegiaty św. Krzyża w Opolu. W XVI wieku we wsi istniało 15 gospodarstw, a ona sama należała do dóbr prószkowskich. W 1680 ustanowiono samodzielną parafię. Dotychczasowy drewniany kościół był w coraz gorszym stanie, dlatego w 1702 wzniesiono nowy – również drewniany – pod wezwaniem św. Marcina.

Stary i nowy kościół na pocztówce z lat 30. XX wieku
Pieczęć gminna z II poł. XIX wieku

W 1784 Komprachcice liczyły 6 gospodarzy, 13 zagrodników, 14 chałupników i 162 mieszkańców, istniał tutaj folwark (wieś nadal należała do Prószkowskich)[9]. W XIX wieku, kiedy Opole stało się stolicą rejencji, nastąpił rozwój gospodarczy i demograficzny okolicznych wsi, raz tylko przerwany w 1848 podczas epidemii tyfusu. Powstawały młyny i tartaki, we wsi działały dwie karczmy, od 1887 ruszyły przez Komprachcice pierwsze pociągi z Opola do Nysy.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich tak opisywał Komprachcice: 64 bud.[ynków], 64 dm [domy], 652 mk [mieszkańców] (...), gleba rozmaita, lasy przerzedzone, niegdyś bardzo rozległe. Parafia w 1869 miała 1852 katolików, 16 ewangelików oraz 3 żydów[10].

Na przełomie XIX i XX wieku liczba ludności przekroczyła 1000 osób, a w 1910 w miejscowości zorganizowano ochotniczą straż pożarną. Podczas plebiscytu górnośląskiego w Komprachcicach oddano 619 głosów za Niemcami i 225 za Polską[11]. Wieś pozostała w granicach Rzeszy Niemieckiej.

W okresie międzywojennym wybudowano nową asfaltową drogę, do dzisiaj główną arterię komunikacyjną miejscowości. W związku z budową Jezior Turawskich do Komprachcic przesiedlono mieszkańców zalewanych terenów, co zwiększyło liczbę mieszkańców ponad dwukrotnie. Z tego też powodu konieczna stała się budowa nowego kościoła parafialnego – murowanego pod wezwaniem św. Franciszka z Asyżu. Kościół konsekrowano w 1936, a stary drewniany w 1941 przeniesiono do Ochódz, gdzie utworzono nową parafię.

Zima 1928/1929 została zapamiętana jako jedna z najmroźniejszych w historii – słupek rtęci spadł do ponad -38 stopni Celsjusza. Wiele osób zamarzło lub miało liczne odmrożenia.

Podczas dwudziestolecia międzywojennego działała fabryka cygar Ottona Detera (obecnie w jej budynku znajduje się sklep samoobsługowy). Wieś stała się sławna w dziedzinie sportu – tutejsza drużyna palantowa zdobyła tytuł wicemistrza Niemiec. W latach 19361938 wybudowano także boisko sportowe.

Według spisów ludności w 1933 w Komprachcicach mieszkało 1865, a w 1939 – 2175 mieszkańców.

7 lutego 1945 r. niemieccy żandarmi zamordowali na miejscowym cmentarzu 11 polskich robotników przymusowych (7 mężczyzn i 4 kobiety), których podejrzewano o gromadzenie żywności. Ofiary pochowano na miejscowym cmentarzu[12]. W 1945 r. przez miejscowość przetoczył się front – wkroczyła Armia Czerwona. Dla wielu osób, szczególnie kobiet, oznaczało to wielkie cierpienia, często śmierć. W wyniku ustaleń koalicji antyhitlerowskiej Komprachcice, wraz z całym Górnym Śląskiem, zostały włączone do Polski. W 1946 liczba mieszkańców wynosiła 1737 osób. Rok później odnotowano, że działalność gospodarczą prowadziło 10 osób – sklepy, rzeźnie, restauracje, kuźnię. W 1960 Komprachcice były liczniejsze niż przed II wojną światową – mieszkało w nich 2442 osób, w tym 80% zajmowało się działalnością nierolniczą.

Mimo iż wielu autochtonów zostało po wojnie wysiedlonych lub dobrowolnie wyjechało do Niemiec, do dnia dzisiejszego mieszkają tutaj ludzie czujący przynależność do trzech grup narodowościowych – według ostatniego spisu powszechnego w miejscowości żyją Polacy, Niemcy (31,3%) oraz Ślązacy – (7,5%) (dane dla całej gminy).

W maju 2010 w Komprachcice stanęły polsko-niemieckie tablice drogowe, ale niemiecka nazwa miejscowości została tam napisana błędnie Comprachtschutz zamiast Comprachtschütz (bez "umlautu"). Po kilku dniach błąd usunięto.

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisana jest[13]:

  • mogiła zbiorowa ofiar II wojny światowej, na cmentarzu katolickim, ul. Cmentarna.

Wojsko w Komprachcicach

Jednostka wojskowa w miejscowości istniała już w okresie międzywojennym. Dzisiaj dawne niemieckie koszary zajmuje 91 batalion logistyczny 10 Opolskiej Brygady Logistycznej, realizująca m.in. zadania wsparcia wojsk operacyjnych wchodzących w skład Polskich Kontyngentów Wojskowych (PKW), działających poza granicami kraju.

Do jednostki prowadzi tor kolejowy, który łączy się obok stacji kolejowej z linią kolejową nr 287.

Imprezy kulturalne

Komprachcice są gospodarzem kilku corocznych imprez kulturalnych o charakterze regionalnym i ponadregionalnym, spośród których wymienić można takie wydarzenia jak:

  • Przegląd Piosenki Religijnej "Dobrze jest śpiewać naszemu Panu" (od 1999 roku)
  • Wystawa Twórczości Ludowej i Amatorskiej FOLK ART (od 1995 roku)

Zobacz też

Przypisy

  1. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 501 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  2. Nazwa na polsko-niemieckich tablicach przy wjeździe do miejscowości przez krótki czas zawierała błędną niemiecką nazwę Comprachtschutz zamiast Comprachtschütz.
  3. Zapis w alfabecie śląskim Steuera.
  4. Chronik Komprachcice, www.sakry-lookingfor.de:80 [dostęp 2017-11-24] [zarchiwizowane z adresu 2013-03-04].
  5. Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis
  6. Amtsbezirk Gumpertsdorf
  7. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
  8. Oppelner Heimatblatt, 1931, Nr. 4, strona 8
  9. red. Andrzej Hanich: Quellen zur Geschichte von Proskau. Źródła do dziejów Prószkowa. Opole: Państwowy Instytut Naukowy - Instytut Śląski w Opolu, Parafia Rzymskokatolicka św. Jerzego w Prószkowie, Urząd Miasta i Gminy w Prószkowie, 2012, s. 463. ISBN 978-83-7126-283-8.
  10. Komprachcice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 318.
  11. Gmina Komprachcice, J. Filipczyk, M. Goc, E.Matuszczyk, U. Zajączkowska, brak roku wydania, ISBN 83-901570-9-8, s. 14.
  12. Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939-1945. Województwo opolskie, Warszawa 1980, s. 31
  13. Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 94. [dostęp 2013-01-02].

Media użyte na tej stronie

Opole Voivodeship location map.svg
Autor: Tymek1988, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Opole Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 51.2778 N
  • S: 49.942 N
  • W: 16.8461 E
  • E: 18.8073 E
Komprachcice.jpg
(c) Pudelek (Marcin Szala) at pl.wikipedia, CC-BY-SA-3.0
Kościół w Komprachcicach
Comprachschutz.jpg
Stary i nowy kościół w Komprachcicach w okresie międzywojennym
Centrum Komprachcic.jpg
Autor: Tom-Opole, Licencja: CC BY-SA 3.0
Komprachcice-centrum
Gemeinde comprachczutz.jpg
Comprachtschütz - Komprachcice. Pieczęć gminna
Opole County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Opole County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 51.00 N
  • S: 50.49 N
  • W: 17.42 E
  • E: 18.37 E