Kondor kalifornijski

Kondor kalifornijski
Gymnogyps californianus[1]
(Shaw, 1797)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

kondorowe

Rodzina

kondorowate

Rodzaj

Gymnogyps[2]
Lesson, 1842[3]

Gatunek

kondor kalifornijski

Synonimy

Rodzaju:

  • Pseudogryphus Ridgway, 1874[4]
  • Pseudogryps Coues, 1882[5]

Gatunku:

  • Vultur californianus Shaw, 1797[6]
  • Pseudogryphus californianus Ridgway, 1874
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[7]
Status iucn3.1 CR pl.svg
Zasięg występowania
Mapa występowania
Narodziny (Hopper Mountain National Wildlife Refuge, USA)

Kondor kalifornijski[8] (Gymnogyps californianus) – gatunek dużego ptaka padlinożernego z rodziny kondorowatych (Cathartidae).

Zasięg występowania

Kondor kalifornijski niegdyś zamieszkiwał całe Góry Skaliste, w 1937 roku prawdopodobnie już tylko Kalifornię, aż w 1987 roku wymarł na wolności. Reintrodukowane w późniejszych latach populacje zamieszkują góry środkowej i południowej Kalifornii, północnej Arizony (południowo-zachodnie USA) i Kalifornii Dolnej (północno-zachodni Meksyk)[7].

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy opisał angielski przyrodnik George Shaw w 1797 roku, nadając mu nazwę Vultur californianus[9]. Jako miejsce typowe autor wskazał wybrzeże Kalifornii[9]. Jedyny przedstawiciel rodzaju Gymnogyps[8], który opisał René Lesson w 1842 roku[3]. Monotypowy[10][11].

Etymologia

  • Gymnogyps: gr. γυμνος gumnos „goły, nagi”; γυψ gups, γυπος gupos „sęp”[12].
  • Pseudogryphus (Pseudogryps): gr. ψευδος pseudos „fałszywy”; rodzaj Gryphus Bonaparte, 1854[13].
  • californianus: ang. California, od mitycznej królowej Calafii, która rządziła rajską wyspą bogatą w złoto i zamieszkaną przez Amazonki, opisał to ok. 1500 roku hiszpański pisarz Rodriguez de Montalvo[14].

Morfologia

Kondor kalifornijski w locie, widoczne przyczepione do skrzydeł znaczniki skrzydłowe ułatwiające śledzenie
Cechy gatunku
Długość ciała 109–134 cm; masa ciała 8–14 kg; rozpiętość skrzydeł 249–300 cm[10]. Samiec większy od samicy. Upierzenie całego ciała czarne, jedynie pokrywy podskrzydłowe białe. Głowa i szyja nagie. Pokrywa je pomarańczowa skóra, na bokach szyi czerwona. Dziób żółty. Osobniki młodociane szarawe.
Kondor kalifornijski jest tak ciężki, że aby wzbić się w powietrze, potrzebuje sprzyjających warunków. Podczas deszczu i pogody bezwietrznej ptak ten nie lata. Często przesiaduje w stałych miejscach wypoczynkowych i zażywa kąpieli słonecznej z rozłożonymi skrzydłami.

Ekologia

Biotop
Góry.
Gniazdo
W szczelinie skalnej lub dużej dziupli sekwoi.
Jaja
Wyprowadza jeden lęg co rok lub dwa lata, składając w styczniu - kwietniu jedno jajo.
Wysiadywanie
Jajo wysiadywane jest przez okres 45–50 dni przez obydwoje rodziców. Pisklęta opuszczają gniazdo po 5–8 miesiącach, lecz nawet roczne są jeszcze karmione przez rodziców. Dojrzałość płciową osiągają w wieku 5–8 lat, a dożywają 50 lat.
Pożywienie
Padlina dużych ssaków.

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje kondora kalifornijskiego za gatunek krytycznie zagrożony (CR – Critically Endangered) nieprzerwanie od 1994 roku[7].

Gatunek chroniony. Przez pewien okres wymarły na wolności (1987–1992), gdy schwytano pozostałe osiem osobników i dołączono je do żyjących w niewoli. Populacja liczyła wówczas 30 osobników, obecnie trwają próby reintrodukcji. Największym zagrożeniem są zatrucia. W 2008 roku żyły na świecie 332 kondory kalifornijskie, w tym 156 na wolności[15].

Przypisy

  1. Gymnogyps californianus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. Gymnogyps, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] [dostęp 2018-07-12] (ang.).
  3. a b R.-P. Lesson. Index Ornithologique. „L'Écho du monde savant et l'Hermès”. 9, s. kol. 1037, 1842. (fr.). 
  4. R. Ridgway: The Cathartidæ – The American vultures. W: S.F. Baird, T.M. Brewer & R. Ridgway: A history of North American birds. Cz. 3. Boston: Little, Brown, 1874, s. 337, 338. (ang.).
  5. E. Coues: A checklist of North American birds. Wyd. 2. Boston: Estes and Lauriat, 1882, s. 91. (ang.).
  6. California Condor (Gymnogyps californianus). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-24)]. (ang.).
  7. a b c BirdLife International, Gymnogyps californianus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018 [online], wersja 2018-1 [dostęp 2018-07-12] (ang.).
  8. a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Cathartidae Lafresnaye, 1839 - kondorowate - New World Vultures (wersja: 2016-07-26). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2018-07-12].
  9. a b G. Shaw: The Californian Vulture. W: G. Shaw & F.P. Nodder: The naturalist's miscellany, or Coloured figures of natural objects. Cz. 9. London: Printed for Nodder & Co., 1798, s. ryc. 301 i tekst. (ang.).
  10. a b D. Houston, G.M. Kirwan, D.A. Christie & C.J. Sharpe: California Condor (Gymnogyps californianus). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2016. [dostęp 2016-08-31]. (ang.).
  11. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-18]. (ang.).
  12. The Key to Scientific Names, Gymnogyps [dostęp 2018-07-12].
  13. The Key to Scientific Names, Pseudogryphus [dostęp 2018-07-12].
  14. The Key to Scientific Names, Californiana [dostęp 2018-07-12].
  15. Milestones in California Condor Conservation. The Zoological Society of San Diego's Center for Conservation and Research for Endangered Species. [dostęp 2008-09-01].

Bibliografia

  • The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 CR pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Condor in flight.JPG
A Californian Condor in flight, photographed in Zion National Park, Utah
A wild California condor chick emerges from its egg.ogg
A wild California condor chick emerges from its egg.

California condor #980 emerges from its egg with its watchful mother, condor #563 nearby.


The chick and its parents, who live in a nest on Hopper Mountain National Wildlife Refuge, are featured in the 2019 live streaming Condor Cam.

Viewers around the world can watch the parents and chick in this nest on a live streaming Condor Cam: www.youtube.com/watch?v=MzWptm-0ILs

Credit: Joseph Brandt/USFWS.
Gymnogyps californianus -San Diego Zoo-8a.jpg
Autor: Stacy from San Diego, Licencja: CC BY 2.0
California Condor at San Diego Zoo, USA.
California Condor-rangemap.png
Approximate range/distribution map of the California Condor (Gymnogyps californianus). In keeping with WikiProject: Birds guidelines, yellow indicates the summer-only range, blue indicates the winter-only range, and green indicates the year-round range of the species.