Konklawe 1565–1566

Konklawe 1565-1566
Ilustracja
Daty i miejsce
20 grudnia 1565 – 7 stycznia 1566
Pałac Apostolski, Rzym
Główne postacie
Dziekan

Francesco Pisani

Kamerling

Vitellozzo Vitelli

Protoprezbiter

Georges d’Armagnac(nieobecny)

Protoprezbiter elektorów

Giovanni Michele Saraceni

Protodiakon

Giulio Feltre della Rovere

Wybory
Liczba elektorów
• uczestnicy
• nieobecni


53
17

Wybrany papież
Zdjęcie papieża
Michele Ghislieri
Przybrane imię: Pius V

Konklawe 20 grudnia 1565 – 7 stycznia 1566 – konklawe, które na następcę Piusa IV wybrało św. Piusa V.

Śmierć Piusa IV

Pius IV zmarł 9 grudnia 1565 po blisko 6-letnim pontyfikacie. Dokończył on obrady soboru trydenckiego i z pomocą swojego siostrzeńca kardynała Karola Boromeusza rozpoczął wdrażanie w życie jego postanowień. Uroczystości pogrzebowe odbyły się 19 grudnia 1565[1].

Oddziałami pilnującymi porządku w Rzymie podczas sediswakancji dowodził Hannibal von Hohenems, brat kardynała von Hohenems i siostrzeniec zmarłego papieża[2].

Lista uczestników

Kolegium Kardynalskie liczyło 70 członków, jednak tylko 53 uczestniczyło w konklawe, z czego jeden zmarł w trakcie obrad[3]:

Oprócz Niemca von Hohenems, Hiszpana Pacheco i Francuza Suau wszyscy elektorzy byli Włochami. Aż trzydziestu jeden uczestników konklawe otrzymało kapelusz kardynalski od Piusa IV, sześciu od Pawła IV, siedmiu od Juliusza III, ośmiu od Pawła III, a jeden (dziekan Pisani) od Leona X.

Nieobecni

Siedemnastu kardynałów było nieobecnych, w tym sześciu Włochów, siedmiu Francuzów, Portugalczyk, Hiszpan, Niemiec i Polak[3]:

  • Otto Truchsess von Waldburg; Kardynał z Augsburga[4] (19 grudnia 1544) – kardynał biskup Albano; biskup Augsburga; protektor Rzeszy Niemieckiej
  • Georges d’Armagnac (19 grudnia 1544) – kardynał prezbiter S. Nicola in Carcere Tulliano; protoprezbiter Świętego Kolegium Kardynałów; administrator archidiecezji Tuluza; kolegat apostolski w Awinionie; królewski gubernator Langwedocji
  • Francisco Mendoza de Bobadilla; Kardynał z Corii[4] (19 grudnia 1544) – kardynał prezbiter S. Eusebio; biskup Burgos
  • Henryk z Portugalii; Kardynał z Lizbony[4] (16 grudnia 1545) – kardynał prezbiter Ss. IV Coronati; arcybiskup Lizbony; generalny inkwizytor Portugalii; legat papieski w Portugalii; regent Królestwa Portugalii
  • Charles de Lorraine-Guise (27 lipca 1547) – kardynał prezbiter S. Apollinare; arcybiskup Reims; komendatariusz opactwa terytorialnego Cluny
  • Gianbernardino Scotti CRT; Kardynał z Trani[4] (20 grudnia 1555) – kardynał prezbiter S. Matteo in Merulana; biskup Piacenzy
  • Lorenzo Strozzi (15 marca 1557) – kardynał prezbiter S. Balbina; administrator diecezji Albi; komendatariusz opactwa terytorialnego Staffarda
  • Charles de Bourbon-Vendôme (9 stycznia 1548) – kardynał prezbiter S. Crisogono; arcybiskup Rouen; administrator diecezji Carcassonne; legat apostolski w Awinionie; komendatariusz opactwa terytorialnego Saint-Pierre-de-Corbie
  • Philibert Babou de la Bourdaisière; Kardynał z Angoulême[4] (26 lutego 1561) – kardynał prezbiter S. Martino ai Monti; biskup Angoulême; administrator diecezji Auxerre; ambasador Francji wobec Stolicy Apostolskiej
  • Stanisław Hozjusz; Kardynał z Warmii[4] (26 lutego 1561) – kardynał prezbiter S. Teodoro; biskup Warmii
  • Antoine Perrenot de Granvelle; Kardynał de Granvelle[4] (26 lutego 1561) – kardynał prezbiter S. Bartolomeo all’Isola; arcybiskup Mechelen
  • Prospero Santacroce (12 marca 1565) – kardynał prezbiter bez tytułu; biskup Kisamos
  • Ugo Buoncompagni (12 marca 1565) – kardynał prezbiter S. Sisto; legat a latere w Hiszpanii
  • Alessandro Crivelli (12 marca 1565) – kardynał prezbiter bez tytułu; biskup Cerenza e Cariati
  • Antoine de Créqui Canaples (12 marca 1565) – kardynał prezbiter bez tytułu; biskup Amiens
  • Giovanni Francesco Commendone (12 marca 1565) – kardynał prezbiter bez tytułu
  • Louis de Guise (22 grudnia 1553) – kardynał diakon S. Tommaso in Parione

Sześciu mianował Paweł III, jednego Juliusz III, dwóch Paweł IV, ośmiu Pius IV.

Podziały, kandydaci

W Kolegium Kardynałów wyróżniano następujące frakcje[5]:

  • Partia książąt – Francesco Gonzaga, Federico Gonzaga, Ippolito d’Este, Luigi d’Este, Giulio della Rovere, Salviati, Avalos d'Aragon;
  • Partia wenecka – Francesco Pisani, Luigi Pisani, Cornaro;
  • Partia toskańsko-hiszpańska – Sforza, Medici, Niccolini, Pacheco;
  • Farnesianie – czyli kardynałowie mianowani przez Pawła III Farnese: Alessandro Farnese (wnuk Pawła III i lider frakcji), Crispo, Corregio, Gambara, Savelli, Paleotti, Orsini;
  • Julianie – kardynałowie mianowani przez Juliusza III: Innocenzo del Monte, della Corgna, Ciocchi del Monte, Ricci, Saraceni, Simoncelli;
  • Carafanie – Vitelli, Capizucchi, Suau, Rebiba, Ghislieri, d’Olera;
  • Boromejczycy – czyli nominaci Piusa IV: Borromeo (siostrzeniec Piusa IV, lider frakcji), Hohenems (siostrzeniec Piusa IV), Serbelloni, Galli, Crasso, Alciati, Simonetta, Castiglioni, Amulio, Sirleto, Gesualdo, Lomellini, Colonna, Delfino, Pietro Ferrero, Guido Ferrero, Bobba, Ludovico Madruzzo, Cristoforo Madruzzo, Morone.

Konklawe 1565/66 było pierwszym od kilku dziesięcioleci, które nie podlegało znaczącym naciskom świeckich monarchów. Francuscy kardynałowie, z wyjątkiem jednego, w ogóle nie przybyli do Rzymu, a wojna religijna tocząca się w tym kraju sprawiła, że dwór paryski nie miał ani czasu ani możliwości wpływania na elekcję papieską. Jedynymi władcami, którzy zachowali pewne wpływy w kolegium kardynalskim, byli książę Toskanii Cosimo I de’ Medici i król Hiszpanii Filip II Habsburg. Faworytem tego pierwszego był kardynał Ricci, natomiast król Hiszpanii tym razem sam zrezygnował z ingerowania w wybór papieża. Oświadczył jedynie, że życzy sobie wyboru człowieka godnego tego urzędu. Jedynymi wiążącymi instrukcjami dla jego kardynałów było wykluczenie kandydatury d’Este oraz kardynałów francuskich. W zaistniałej sytuacji najsilniejszą frakcją byli zatem kardynałowie skupieni wokół Karola Boromeusza[6].

Kandydaci na papieża

Następujący kardynałowie byli uważani za papabile: d’Olera, Ghislieri, Morone, Ippolito d’Este, Ricci, Ferreri, Boncompagni, Sirleto, Crasso, Farnese, Amulio, Scotti, Cristoforo Madruzzo, Suau, Salviati[7].

Konklawe

Konklawe rozpoczęło się 20 grudnia 1565 z udziałem 48 kardynałów. Następnego dnia dotarł Niccolini, 23 grudnia do grona elektorów dołączyli Castiglioni oraz Luigi Pisani, a 24 grudnia Corregio. Dopiero 2 stycznia 1566 przybył kardynał Pietro Francesco Ferrero. W tym momencie liczba elektorów wynosiła 53, jednak wskutek śmierci Francesco Gonzagi 6 stycznia 1566 spadła do 52[8].

Początkowo inicjatywa, zgodnie z oczekiwaniami, należała do kardynała Boromeusza. Jego kandydatem był Morone. Już pierwszego dnia próbował doprowadzić do jego wyboru przez aklamację, ale sprzeciwili się temu Ghislieri, d’Este, Farnese i ugrupowanie Vitellego. Przystąpiono zatem do normalnych głosowań. Karol Boromeusz intensywnie pozyskiwał zwolenników dla Morone i 23 grudnia oddano na niego 29 głosów, o 5 mniej niż wymagane 2/3. Jego oponenci przypomnieli jednak elektorom, że Morone jeszcze niedawno był podejrzany o herezję przez Inkwizycję i pomimo uwolnienia go przez Piusa IV, nie wszystkie wątpliwości zostały wyjaśnione. Zarzuty te przyniosły skutek – 24 grudnia na Morone oddano już tylko 11 głosów i do końca konklawe nie otrzymał ich więcej niż 15. Popierający go dotąd Boromeusz również uznał zasadność zgłoszonych zastrzeżeń i wycofał swoje poparcie dla Morone[9].

Po odrzuceniu Morone Boromeusz zaproponował dziekanowi Świętego Kolegium zorganizowanie spotkania liderów poszczególnych grup w celu wyłonienia kompromisowego kandydata. Pisani przystał na to, ale spotkanie zakończyło się fiaskiem i Boromeusz chwilowo wycofał się z aktywnej rozgrywki[10].

Następnie do ofensywy przeszedł Alessandro Farnese. Poprzez propozycje aliansów matrymonialnych między rodami przekonał do poparcia swej kandydatury kardynałów d’Este i Gonzaga. Jego kandydaturze sprzeciwiała się Hiszpania, ale Farnese miał nadzieję przekonać do siebie Karola Boromeusza. Wysiłki te okazały się jednak bezskuteczne. Boromeusz nie zaakceptował też florenckiego kandydata Ricciego oraz kardynała Ferreri[11].

Od 22 grudnia 1565 do 5 stycznia 1566 odbyło się łącznie 15 bezowocnych głosowań. W poszczególnych turach wyniki głównych kandydatów przedstawiały się następująco[12]:

  • 22 grudnia – Sirleto (12 głosów), Morone (11), Farnese (10), Ghislieri (8), Ricci (7), Boncompagni (6), d’Olera i d’Este (po 5)
  • 23 grudnia – Morone (17), Ghislieri (10), Ricci i Boncompagni (po 8), Farnese (7), d’Este (5), Sirleto (4), d’Olera (2)
  • 24 grudnia – Morone (29), Ghislieri (9), Farnese (7), Ricci (1)
  • 25 grudnia – Ghislieri (17), Morone (11), d’Olera (9), Farnese (7), Ricci i Boncompagni (po 5), Sirleto (4), d’Este (2)
  • 26 grudnia – Farnese (14), Morone, Ricci i d’Olera (po 10), Ghislieri (8), Boncompagni (5), d’Este i Sirleto (po 4)
  • 27 grudnia – Farnese, Ricci i d’Olera (po 13), Morone (10), Sirleto i Ghislieri (po 8), Boncompagni (6), d’Este (4)
  • 28 grudnia – Morone (12), Ricci i d’Olera (po 11), Farnese (10), Ghislieri (9), Boncompagni, d’Este i Sirleto (po 5)
  • 29 grudnia – d’Olera (16), Farnese (12), Ricci (11), Ghislieri i Morone (po 10), Boncompagni i Sirleto (po 8), d’Este (5)
  • 30 grudnia – Morone i Ricci (po 12), Farnese i d’Olera (po 9), Ghislieri (8), Boncompagni i Sirleto (po 6), d’Este (4)
  • 31 grudnia – Morone i Farnese (po 12), Ricci (10), d’Olera i Ghislieri (po 9), Boncompagni (7), Sirleto (6), d’Este (4)
  • 1 stycznia 1566 – Morone (14), Farnese (13), Ghislieri (12), Ricci (10), d’Olera (9), Sirleto (8), Boncompagni (7), d’Este (3)
  • 2 stycznia – Farnese i Ghislieri (po 13), Morone (12), Ricci (10), d’Olera i Sirleto (po 7), d’Este (6), Boncompagni (4)
  • 3 stycznia – Ghislieri i Morone (po 15), Farnese (12), d’Olera (11), Ricci (10), Sirleto (8), d’Este (7), Boncompagni (3)
  • 4 stycznia – Ghislieri i Farnese (po 16), Morone, Ricci i d’Olera (po 12), Sirleto (7), d’Este i Boncompagni (po 4)
  • 5 stycznia – Ghislieri (16), Ricci (12), Farnese (11), Morone i d’Este (po 10), Sirleto (8), d’Olera (6), Boncompagni (3)

5 stycznia Karol Boromeusz ponownie przejął inicjatywę i zaproponował wybór kardynała Sirleto. Ponieważ jednak odrzucili go Toskańczycy, inicjatywa ta spełzła na niczym. Następnego dnia w wieku zaledwie 28 lat zmarł chorujący od samego początku konklawe kardynał Gonzaga, a z powodu choroby kardynałowie Ippolito d’Este oraz Guido Luca Ferrero musieli opuścić zgromadzenie. Utrata głosów d’Este i Gonzagi w połączeniu ze sprzeciwem Boromeusza pogrzebały ostatecznie szanse Alessandro Farnese na zdobycie tiary, wobec czego ten zrezygnował z dalszego kandydowania. Farnese łudził się, że Boromeusz poprze go z wdzięczności wobec rodu Farnese za pomoc w karierze jego wuja Piusa IV, ale nadzieje te okazały się płonne[13].

Wybór Piusa V

7 stycznia Farnese i Boromeusz po dłuższej rozmowie porozumieli się co do poparcia dominikanina Antonio Michele Ghislieri, biskupa Mondovi i inkwizytora generalnego, który regularnie dostawał po kilkanaście głosów. Wobec sojuszu tych dwóch wpływowych purpuratów rezultat konklawe był przesądzony. Jeszcze tego samego dnia wieczorem Ghislieri został obrany jednogłośnie, przez aklamację[14].

Elekt przybrał imię Piusa V i został koronowany 17 stycznia, w dniu swych 62. urodzin. Okazał się on jedynym kanonizowanym papieżem między Celestynem V (koniec XIII wieku) a Piusem X (pocz. XX wieku).

Przypisy

  1. ↑ Pastor, s. 5.
  2. ↑ Pastor, s. 1.
  3. ↑ a b Eubel, s. 42.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac Od XIV do XVI wieku (a sporadycznie nawet i jeszcze później) rozpowszechniony był zwyczaj nazywania kardynałów (nawet w oficjalnych dokumentach) nie według ich imion i nazwisk, lecz według pseudonimów nawiązujących najczęściej do miejsca pochodzenia, diecezji lub kościoła tytularnego danego kardynała.
  5. ↑ Sede Vacante 1565-1566, csun.edu [dostęp 2017-11-24] (ang.).
  6. ↑ Pastor, s. 8-24.
  7. ↑ Pastor, s. 3-5, 9, 11-18.
  8. ↑ Pastor, s. 6-8.
  9. ↑ Pastor, s. 24-30.
  10. ↑ Pastor, s. 30-31.
  11. ↑ Pastor, s. 31-35.
  12. ↑ Vatican History. vaticanhistory.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-27)].. Należy mieć na uwadze, że zgodnie z ówczesnymi regułami elektorzy mogli wskazywać więcej niż jednego kandydata.
  13. ↑ Pastor, s. 34, 37-39.
  14. ↑ Pastor, s. 38-40.

Bibliografia

  • Ludwig von Pastor: History of the Popes. T. 17. Londyn: 1929. (ang.).
  • Konrad Eubel: Hierarchia Catholica. T. VI. Padwa: 1923. (łac.).

Uzupełniające źródła internetowe

Papieskie elekcje i konklawe
XI wiek
XII wiek
XIII wiek
XIV wiek
XV wiek
XVI wiek
XVII wiek
XVIII wiek
XIX wiek
XX wiek
XXI wiek

Sede vacante.svg

Media użyte na tej stronie

Sede vacante.svg
Emblem of the Holy See when the see is vacant.

Graphic reference:

Bartolomeo Passarotti - Portrait of Pope Pius V - Walters 37453.jpg
The aging, enthroned pope turns toward the viewer while making the sign of blessing with his right hand. Pius V (1566-1572) belonged to the Ghislieri family, and on the top of the back of the throne is his family's coat of arms crowned by the papal tiara and the keys of St. Peter, a symbol of the papacy's descent from Christ's apostle. The identifying inscription below is a later addition. Passerotti worked in the mannerist style, which is characterized by strikingly elongated proportions. The pope's bony appearance reveals both his age and the artist's knowledge of human anatomy.