Konklawe 1590 (Grzegorz XIV)

Konklawe 1590 (drugie)
Ilustracja
Daty i miejsce
8 października – 5 grudnia 1590
Pałac Apostolski, Rzym
Główne postacie
Dziekan

Giovanni Antonio Serbelloni

Kamerling

Enrico Caetani

Protoprezbiter

Markus Sitticus von Hohenems

Protodiakon

Andreas von Österreich (obecny od 13 października)

Protodiakon elektorów

Francesco Sforza di Santa Fiora (do 13 października)

Wybory
Liczba elektorów
• uczestnicy
• nieobecni


54
11

Wybrany papież
Zdjęcie papieża
Niccolò Sfondrati
Przybrane imię: Grzegorz XIV

Konklawe 8 października – 5 grudnia 1590 – konklawe, które wybrało Grzegorza XIV na następcę Urbana VII. Na konklawe tym doszło po raz pierwszy do bezprecedensowej ingerencji króla Hiszpanii Filipa II.

Pontyfikat Urbana VII

Urban VII, wybrany na papieża 15 września 1590, okazał się najkrócej panującym papieżem w historii. Zmarł na malarię 27 września po zaledwie 12 dniach pontyfikatu, zanim doszło do jego koronacji. Jego śmierć była szczerze opłakiwana przez rzymską biedotę, której papież zapisał w spadku swój majątek, a nawet przez gminę żydowską[1].

Lista uczestników

W konklawe po śmierci Urbana VII wzięli udział wszyscy kardynałowie, którzy brali udział w jego wyborze, z wyjątkiem jego samego oraz kardynała Federico Cornaro (zm. 4 października). Ponadto do Rzymu przybyli protodiakon Andreas von Österreich i kamerling Enrico Caetani. W konklawe wzięło więc udział 54 z 65 kardynałów[2]:

Dwudziestu czterech elektorów było nominatami Sykstusa V, piętnastu Grzegorza XIII, sześciu Piusa V, ośmiu Piusa IV, a jeden Juliusza III.

Nieobecni

Jedenastu kardynałów było nieobecnych:

Siedmiu mianował Grzegorz XIII, a czterech Sykstus V.

Podziały i kandydaci

Podobnie jak na poprzednim konklawe wyróżniano trzy duże frakcje[3]:

  • Frakcja hiszpańska – czyli polityczni stronnicy Hiszpanii. Trzon tej partii tworzyli kardynałowie Madruzzo (lider frakcji), Deza, Mendoza, Tagliavia d’Aragona, Spinola, Marcantonio Colonna, Ascanio Colonna, Gallio, Pelleve, Santori, Rusticucci, Sfondrati, Paleotti, Simoncelli, Facchinetti, Carafa, Allen, Cusani, Giovanni Vincenzo Gonzaga, Scipione Gonzaga, Andreas von Österreich i Caetani;
  • Sykstyńczycy – czyli nominaci Sykstusa V, którym przewodził jego prasiostrzeniec Alessandro Peretti de Montalto. Należeli do tej frakcji kardynałowie Castrucci, Pinelli, Aldobrandini, della Rovere, Bernerio, Galli, Sarnano, Rossi, Sauli, Pallotta, Morosini, Pierbenedetti, Petrocchini, Matei, Giustiniani, Borromeo, del Monte i Pepoli;
  • Gregorianie – czyli nominaci Grzegorza XIII: Sforza, Medici, Canani, Salviati, Valeri, Lauro, Lancelotti. Liderem tej partii był spowinowacony z Grzegorzem XIII kardynał Sforza

Ponadto można wyróżnić niewielkie ugrupowania nepotów Piusa IV (Sitticus von Hohenems, Serbelloni, Gesualdo i Avalos d’Aragona) oraz Piusa V (Bonelli, Albani). Z uwagi na niewielką liczebność nie odgrywały one prawie żadnej roli, większość nominatów tych papieży weszła bowiem w skład partii hiszpańskiej.

Za papabile uchodzili kardynałowie: Serbelloni, Marcantonio Colonna, Gallio, Paleotto, Madruzzo, Santori, Facchinetti, Sfondrati, Valier, Lauro, della Rovere[4].

Ingerencja Filipa II

6 października, jeszcze przed rozpoczęciem konklawe, ambasador hiszpański Olivares przekazał kardynałom oficjalne rekomendacje króla Filipa II. Zawierały one dwie listy nazwisk. Na pierwszej znajdowało się siedem nazwisk: Madruzzo, Santori, Facchinetti, Sfondrati, Paleotti, Gallio i Marcantonio Colonna. Król oficjalnie zażyczył sobie wyboru kogoś z tej siódemki. Druga lista zawierała nazwiska aż 30 kardynałów, wobec których Filip II stawiał wyraźne weto. Poddani Madrytu otrzymali zakaz głosowania wbrew rekomendacjom króla. Filip II chciał bowiem zabezpieczyć od strony Stolicy Apostolskiej swoje roszczenia do tronu francuskiego. Choć świeccy monarchowie już wcześniej wielokrotnie i na różne sposoby próbowali wpływać na wybory papieży, tak jawna ingerencja nie miała precedensu. Była zaczątkiem tego, co w XVII uznano za tzw. prawo ekskluzywy[5].

Przebieg konklawe

Konklawe rozpoczęło się 8 października z udziałem 52 kardynałów. Dopiero kilka dni później powrócił z Francji kamerling Caetani, a 13 października dołączył kardynał Andreas von Österreich[6]. Na początku kardynał Montalto wysunął kandydaturę Ippolito Aldobrandiniego. Lider partii hiszpańskiej kardynał Madruzzo, zgodnie z wolą króla Filipa II, skutecznie storpedował tę kandydaturę. Podobny los spotkał zaproponowanej przez Montalto i Sforzę kandydatury kardynała Vincenzo Lauro[7].

12 października w Rzymie wybuchła plotka, że na papieża wybrano Marcantonio Colonnę. Chociaż rzeczywiście kandydatura ta została wysunięta, nie uzyskała jednak większości, tym razem z powodu opozycji Sforzy i jego frakcji. Hiszpanie również nie byli skorzy do jego popierania. Choć Colonna zaliczał się do wybrańców Filipa II, nieoficjalnie było wiadomo, że zarówno on jak i Gallio nie cieszą się rzeczywistą sympatią Madrytu i ich wybór dla Hiszpanów to raczej ostateczność[8].

15 października stronnictwo hiszpańskie przejęło inicjatywę i wysunęło kandydaturę swojego lidera Madruzzo. Kandydatura ta spotkała się z silną opozycją ze strony Sforzy, d’Aragony i kardynałów weneckich. Obiekcje przeciw Madruzzo obejmowały bliskie związki z królem Hiszpanii, zły stan zdrowia (podagra), a nawet samo pochodzenie, matka kardynała była bowiem Niemką. Ostatecznie kandydaturę tę pogrzebała odmowa poparcia ze strony Montalto i jego stronników[9].

Montalto, po odrzuceniu Madruzzo, zaproponował Hiszpanom pięć nazwisk (Aldobrandini, Lauro, Valiero, Salviati i Medici), z których mieli wybrać jedno. Ponieważ oni wszyscy zostali odrzuceni przez króla, nie poparli żadnego. Wskutek przedłużającej się sediswakancji coraz większy chaos panował na ulicach miasta. W ciągu listopada niezgoda wśród kardynałów, zamiast się zmniejszać, zwiększała się. Głównym oponentem stronnictwa hiszpańskiego był kardynał Montalto[10].

Pod koniec listopada większość kardynałów stopniowo zaczęła dochodzić do wniosku, że niezależnie od tego jak oburzająca była ingerencja Filipa II, bez poparcia jego stronników wybór papieża jest niemożliwy i należałoby wybrać kogoś z zaproponowanej przez niego siódemki. 4 grudnia popierany przez Madryt kardynał Paleotti otrzymał 33 głosy, brakowało mu więc tylko 3 do zwycięstwa. Montalto nie życzył sobie zwycięstwa Paleottiego, toteż wspólnie ze Sforzą doszli do wniosku, że aby nie dopuścić do jego wyboru, trzeba poprzeć albo Sfondratiego, albo Facchinettiego, tylko ich bowiem może zaakceptować Hiszpania. Ostatecznie Montalto zdecydował się na Sfondratiego[11].

Wybór Grzegorza XIV

Rankiem 5 grudnia 1590, po blisko dwumiesięcznym konklawe, jednogłośnie wybrano 55-letniego kardynała Niccolo Sfondrati, biskupa Cremony. Elekt przyjął wybór jako Grzegorz XIV[12]. Jego koronacja odbyła się 8 grudnia 1590[13].

Przypisy

  1. ↑ Pastor, s. 323-333.
  2. ↑ Pastor, s. 339; Sede Vacante 1590; Chacón, col. 203-204 i 214; por. Eubel, s. 53, który pomija udział Caetaniego.
  3. ↑ Pastor, s. 35-319, 334.
  4. ↑ Pastor, s. 333.
  5. ↑ Pastor, s. 335-336, 340-341; Sede Vacante 1590.
  6. ↑ Pastor, s. 339; Chacón, col. 213; Sede Vacante 1590.
  7. ↑ Sede Vacante 1590; Pastor, s. 339-340.
  8. ↑ Pastor, s. 336, 338, 341-342; Sede Vacante 1590.
  9. ↑ Pastor, s. 342-343.
  10. ↑ Pastor, s. 343-346.
  11. ↑ Pastor, s. 346-348.
  12. ↑ Pastor, s. 348; Eubel, s. 53; Sede Vacante 1590; Chacón, col. 214.
  13. ↑ Eubel, s. 53; Sede Vacante 1590; Chacón, col. 214.

Bibliografia

  • Ludwig von Pastor: History of the Popes. T. 22. Londyn: 1932. (ang.).
  • Alfonso Chacón: Vitæ, et res gestæ Pontificvm Romanorum et S. R. E. Cardinalivm ab initio nascentis Ecclesiæ vsque ad Vrbanvm VIII. Pont. Max.. T. IV. Rzym: 1677. (łac.).
  • Konrad Eubel: Hierarchia Catholica. T. IV. Padwa: 1922. (łac.).

Uzupełniające źródła internetowe

Papieskie elekcje i konklawe
XI wiek
XII wiek
XIII wiek
XIV wiek
XV wiek
XVI wiek
XVII wiek
XVIII wiek
XIX wiek
XX wiek
XXI wiek

Sede vacante.svg

Media użyte na tej stronie

Sede vacante.svg
Emblem of the Holy See when the see is vacant.

Graphic reference: