Konrad Tom

Konrad Tom
Ilustracja
Konrad Tom
Imię i nazwisko

Konrad Runowiecki

Data i miejsce urodzenia

9 kwietnia 1887
Warszawa

Data i miejsce śmierci

9 sierpnia 1957
Los Angeles

Zawód

aktor, piosenkarz, reżyser, scenarzysta dyrektor teatru

Współmałżonek

Zula Pogorzelska

Lata aktywności

1903–1946

Konrad Tom, właściwie Konrad Kusevitzky, pseudonim „Tim-Tom” (ur. 9 kwietnia 1887 r. w Warszawie, zm. 9 sierpnia 1957 r. w Los Angeles) – polski scenarzysta, piosenkarz, reżyser filmowy, aktor kina polskiego oraz żydowskiego (w Polsce i na emigracji), autor tekstów kabaretowych (w tym m.in. szmoncesu „Sęk”) i słów wielu piosenek. Jego żoną była aktorka Zula Pogorzelska.

Życiorys

Urodził się jako Konrad Kusevitzky w zamożnej rodzinie handlowców. Ukończył Szkołę Handlową Zgromadzenia Kupców. Żeby nie drażnić zniesmaczonej rodziny, zmienił nazwisko na Runowiecki[1], gdy w 1909 roku wstąpił do Szkoły Aplikacyjnej w Warszawie. W latach 1909–1914 w Łodzi współpracował jako dziennikarz z „Nowym Kurierem Łódzkim”, redagował „Tygodnik śmiechu”. Działał, pisząc teksty i występując jako aktor w teatrach i kabaretach warszawskich: Momus (1909–1911), Teatr Komedia (1914/1915), Teatr Nowoczesny, Kabaret „Chochoł”, w ogrodzie Bagatela (1915/1916), Teatr „Czarny Kot” (1917/1918), Teatr „Miraż” (1915/1916 i 1918/1919), Teatrzyk Qui Pro Quo (1919–1923) i (1928–1931), kierownik Teatrzyku „Stańczyk” (1923/1924), kierownik kabaretu „Perskie Oko” (1925–1927), Teatr Nowości (1927/1928), Teatr Banda (1931–1933). W latach 1933–1939 w teatrach Rex, Cyganeria, Stara Banda, Hollywood, Cyrulik Warszawski, 13 rzędów, Wielka Rewia, Operetka przy Karowej. 4 maja 1938 r. w sali Filharmonii obchodził trzydziestopięciolecie pracy artystycznej.

Był autorem librett operetkowych i wodewilowych. Od 1916 roku reżyserował, występował w filmach i pisał scenariusze. Występował także w radiowych słuchowiskach.

Po wybuchu II wojny światowej znalazł się we Lwowie, gdzie od grudnia 1939 roku był kierownikiem, reżyserem i aktorem polskiego Lwowskiego Państwowego Teatru Miniatur. Od zimy 1941 występował w zespole przy Armii Polskiej w ZSRR, z którą w 1942 roku wyruszył na Bliski Wschód, do Iranu, Iraku, Syrii, Palestyny, Egiptu i Włoch, występując dla jednostek frontowych. We Włoszech w 1946 roku napisał scenariusz do filmu Wielka droga. Po wojnie zamieszkał w Stanach Zjednoczonych. W 1956 roku odniósł ciężkie obrażenia w wypadku samochodowym. Rok później zmarł na raka w Los Angeles[1].

„Był jedną z najbardziej znanych postaci polskiego kabaretu w okresie międzywojennym, przede wszystkim ze względu na swoją wszechstronną działalność w tej dziedzinie. Przystojny, elegancki, nawet wytworny, był dobrym piosenkarzem, aktorem (przede wszystkim wykonawcą skeczów, w których odtwarzał role elegantów i typy żydowskie), także dowcipnym, inteligentnym konferansjerem”[2].

Filmografia

Scenarzysta

Aktor

Reżyser

Spektakle teatralne

Scenarzysta

  • Jak bal, to bal
  • To ja
  • Madame Lulu
  • W biurze firmy Ersatz
  • Pipman szaleje (współautor)
  • Kobieta nr 5012 (współautor, wraz z Emanuelem Schlechterem)
  • W Starej Bandzie diabeł pali (program kabaretowy)

Aktor

  • 1915 – Wesoły pasażer teatr „Żywa Mucha”
  • 1918 – Hrabia Luxemburg
  • 1919 – O pierrotach, pierrotce, kominiarzu i cnotce, Qui Pro Quo
  • 1919 – Faust w Raciążu, Qui Pro Quo
  • 1920 – Cyrkówka, Qui Pro Quo
  • 1922 – Faworyt, Qui Pro Quo
  • 1922 – Pikuś contra Sherlock Holmes, Qui Pro Quo
  • 1925 – 7 krów tłustych, Qui Pro Quo
  • 1927 – Szopka nad szopkami, „Perskie Oko”
  • 1927 – 8 grzechów głównych, „Perskie Oko”
  • 1927 – Hallo, Nowości, Teatr Nowości
  • 1928 – Józef i Putyfara, Qui Pro Quo
  • 1928 – Jubileusz Qui Pro Quo, Qui Pro Quo
  • 1930 – Maj za pasem, Qui Pro Quo
  • 1930 – Budżet wiosenny, Qui Pro Quo
  • 1931 – Ta Banda pięknie gra, „Banda”
  • 1932 – Wiosna bandytów, „Banda”
  • 1933 – Piękna Galatea, „Banda”
  • 1933 – Zjazd gwiazd, „Rex”
  • 1933 – Syrena na wędce, „Cyganeria”
  • 1935 – Mycie głowy, „Cyrulik Warszawski”
  • 1936 – Duby smalone, „Teatr 13 rzędów”
  • 1937 – Czar walca, „Wielka Rewia”
  • 1937 – Co wolno wojewodzie, „Teatr 13 rzędów”

Piosenki

  • Kocha, lubi, szanuje (wraz z Emanuelem Szlechterem) – Mieczysław Fogg
  • Nic o tobie nie wiem (wraz z Emanuelem Szlechterem)
  • Dlaczego właśnie dziś w filmie Dwie Joasie
  • O’key (wraz z Emanuelem Szlechterem) w filmie Czy Lucyna to dziewczyna? - Eugeniusz Bodo
  • Złociste włoski, Tyle miłości – Eugeniusz Bodo w filmie Jego ekscelencja subiekt
  • Bądźmy szczerzy
  • Jak się nie ma, co się lubi, to się lubi, co się ma

Przypisy

  1. ↑ a b Jacek Szczerba, Konrad, który rozsławił Kubę. I kochały go "najpiękniejsze nogi Warszawy", wyborcza.pl, 9 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-16].
  2. ↑ Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965. Warszawa: PWN, 1973, s. 905.

Bibliografia

  • Ludwik Sempoliński: Wielcy artyści małych scen. Warszawa: Czytelnik, 1977.
  • Zbigniew Adrjański: Kalejdoskop estradowy. Leksykon polskiej rozrywki 1944-1989 : artyści, twórcy, osobistości. Warszawa: Bellona, 2002. ISBN 83-11-09191-9.
  • Tomasz Lerski: Syrena Record. Pierwsza polska wytwórnia fonograficzna = Poland’s first recording company: 1904-1939. Karin, 2004. ISBN 83-917189-0-5.
  • Sławomir Koper: Gwiazdy Drugiej Rzeczypospolitej. Bellona, 2013. ISBN 978-83-11-12708-1.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Konrad Tom.jpg
Konrad Tom